بررسی و تحلیلی بر آداب و اخلاق شکار حیوانات در عصر صفویه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیاردانشگاه لرستان

2 کارشناسی ارشد تاریخ دانشگاه اصفهان

چکیده

شکار حیوانات در عصر صفوی، به دلیل علاقه مفرط پادشاهان این سلسله، از اهمیت وافری برخوردار شد که رسوم، تشکیلات و آیین­های درباری، مناصب و ابزار، آداب و ایام شکار و نیز بازتاب آن در ذوق و آثار هنری و احکام مذهبی و فقهی را شامل گردید که به نوعی فرهنگ، اخلاق و آداب شکار را به وجود آورد. پژوهش حاضر به روش تاریخی توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر منابع دست اول تاریخی، سفرنامه­ها و نسخ­خطی، با عطف به نظریات حوزه اخلاق محیط­زیست و شکار، پیامدهای زیستی و انسانی آن را در روند تاریخ صفویان بررسی کرده است و به این سوالات می‌پردازد که انگیزه و فرآیند شکار در عصر صفوی چگونه بوده و مخاطرات آن بر محیط­زیست و گونه­های حیوانی ایران تا چه اندازه­ای بوده­است؟ یافته­های این پژوهش نشان می­دهد که پادشاهان صفویه شکار را علاوه بر منبع غذایی، شامل فراگیری فنون رزمی، تفریح،سرگرمی و بزم، تشخّص و مشروعیت یافتن و اقناع حس افتخارجویی و جاه­طلبی می­دانستند اما با رویکرد اخلاق «انسان­محوری» در شکار و محیط زیست، و با در نظر گرفتن الگوبرداری حاکمان صفوی و بی­توجهی به اعتدال در شکار و استمرار و انتقال این میراث به دوره­های بعدی، پیامدها و تبعات مخرّبی را به وجود آوردند که باعث تلفات انسانی، خسارت­های محیط زیستی درباره گونه­هایی از حیوانات شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Evalutin and assessment of environmental Ethics the hunting of animals in the Safavid era

نویسندگان [English]

  • shahab shahidani 1
  • mahshid sadat eslahy 2
  • matin sadat eslahi 2
1 Assistant Professor Lorestan University
2 Master of Science, University of Isfahan
چکیده [English]

As a result of the excessive interest of the Safavid kings in animal hunting in the safavid era, it was of great importance that the customs, the organization and the rules of the court, bylines and tools, hunting days and its reflections were included in taste and religious artwork and jurisprudential rulings which created a culture of ethics and hunting practices. The current research with a descriptive-analytic approach and based on first order historical sources travelogues and manuscripts has turned to the views of environmental ethics and hunting, the biological and human consequences for the study of the safavid’s history and asks of the motivation and process of hunting in the safavid era and its risks to the environment and the extent of danger for different animal species of Iran. The findings of this essay indicate that safavid kings understood hunting in addition to a food source, as something that includes learning martial arts, entertainment ,fun and play, identity markers and legitimization and persuading a sense of pride and ambition albeit, with an anthropocentric ethical approach to hunting and the environment and taking into account the modeling of the safavid rulers and neglecting the moderation of hunting and its continuation and transfer as a heritage to subsequent periods, they created devastating consequences which caused human casualties, and environmental damage to species of animals. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Environmental ethics
  • animals
  • hunting
  • hunting ground
  • Safavid
-      استرآبادی، سیدحسن مرتضی (1364)، تاریخ سلطانی، به اهتمام دکتر احسان اشراقی، انتشارات علمی، تهران.
-      افوشته­ای نطنزی، محمدبن هدایت (1350)، نقاوه الاثار فی ذکر الاخبار، به اهتمام احسان اشراقی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
-      اولئاریوس،آدام (1369)، سفرنامه آدام­اولئاریوس، ترجمه حسین کردبچه، ج 2، شرکت کتاب برای همه، بی­جا.
-      باربارو، جوزافا(1349)، سفرنامه ونیزیان در ایران، ترجمه منوچهر امیری، خوارزمی، تهران.
-      بارتلد، واسیلی ولادمیروویچ (1377)، جغرافیای­تاریخی ایران، ترجمه همایون صنعتی­زاده، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
-      برادران شرلی (1362)، سفرنامه برادران شرلی، ترجمه آوانس، به­کوشش علی دهباشی، بی‌جا، انتشارات نگاه.
-      بریان، پیر (1381)، امپراطوری هخامنشی، از کوروش تا اسکندر، ج 1، ترجمه ناهید فروغان، تهران، نشر قطره.
-      بنسون،جان (1382)، اخلاق محیط­زیست؛ مقدمات و مقالات، ترجمه عبدالحسین وهاب­زاده، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، تهران.
-      بهرام­پور، مرضیه (1390)، دین، طبیعت و بحران محیط زیست، نقش­مانا، اصفهان.
-      پورداوود، ابراهیم (1326)، فرهنگ ایران باستان، تهران، چاپخانه پاکتچی.
-      تاجبخش، احمد (1357)، تاریخ مختصر تمدن و فرهنگ ایران قبل از اسلام، تهران، انتشارات دانشگاه ملی سابق.
-      تاورنیه، ژان­باتیست (1382)، سفرنامه تاورنیه، ترجمه ارباب شیرانی، تهران، نیلوفر.
-      ترکمان، اسکندربیگ (1383)، تاریخ عالم­آرای عباسی، ج 1 و 2، زیر نظر ایرج افشار، تهران، امیرکبیر.
-      خسروی، زهرا (1383)، شعر شکار در ادب عربی، تهران، امیرکبیر.
-      خوشیاری حاجی­بابا، رزاق و علی مجدی (1392)، حمایت از حیوانات در قوانین ایران و اسناد بین­المللی، سال 7، ش 26. 
-      دلاواله، پیترو (1370)، سفرنامه، ترجمه و شرح و حواشی: شجاع­الدین شفا، بی­جا، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
-      دهخدا، علی­اکبر (1354)، لغت­نامه، تهران، دانشگاه تهران.
-      دیماند، موریس اسون (بی‌تا)، بافته­ها و فرش­های عصر صفوی، ترجمه روئین پاکباز و هرمز عبداللهی، تهران، آگه.
-      روملو، حسن (1931)، احسن­التواریخ، تصحیح چارلس نارمن سیدن، شمس، تهران.
-      سانسون (1377)، وضع ایران در عهد شاه سلیمان صفوی، ترجمه محمد مهریار، اصفهان، نشر گلها.
-      شاردن، جان (1374)، سفرنامه شوالیه شاردن، ترجمه اقبال یغمایی، ج 2، تهران، توس.
-      شریفی، احمد حسین (1396)، دانش­نامه اخلاق کاربردی، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم.
-      شوالیه،ژان و آلن­گربران (1385)، فرهنگ نمادها، ترجمه سودابه فضائلی، ج 4، جیحون، تهران.
-      شیخ بهایی،محمد بن حسین (1319)، جامع عباسی، طهران، دارالخلافه.
-      شیرازی، علی اصغر و حسام کشاورز (1390)، تحلیل نقشه فرش­های شکارگاهی محمد حسین مصورالملکی بر مبنای فرش­های شکارگاهی دوره صفوی، گلجام، ش20.
-      صائب، محمدعلی (1364)، دیوان صائب تبریزی، به کوشش محمد قهرمان، تهران، علمی و فرهنگی.
-      صباغ پور آرانی، طیبه (1388)، مطالعه تطبیقی جلوه­های شکار در فرش­های صفویه و قاجار، نگره، ش 10.
-      عمید، حسن (1361)، فرهنگ فارسی عمید، تهران، چاپخانه سپهر.
-      فلسفی، نصرالله (1344)، زندگانی شاه­عباس اول، ج 2، تهران، دانشگاه تهران.
-      فورد، اِما (1376)، قوشبازی در قوشخانه و صحرا، بی­جا، نشر واژگان.
-      فومنی، ملاعبدالفتاح (1353)، تاریخ گیلان، به کوشش عطالله تدین، فروغی.
-      فیگوئروا، دن­گارسیادسیلوا (1363)، سفرنامه دن­گارسیا دسیلوا فیگوئروا، ترجمه غلامرضا سمیعی، تهران، نشر نو.
-      کارری، جووانی فرانچسکو (1348)، سفرنامه کارری، ترجمه عباس نخجوانی، تبریز، اداره کل فرهنگ و هنر آذربایجان شرقی.
-      کامی لاهیجی، علی­بن­عبدالواسع (1393)، خواص­الحیوان، تصحیح: میرهاشم محدث، تهران، سفیر اردهال.
-      کخ، هاید ماری (1382)، خداشناسی و پرستش در ایلام و ایران هخامنشی، ترجمه نگین میری، مجله باستان­پژوهی، ش11.
-      کرمی، محمد و حامد نقی­زاده (1389)، رفتار با حیوان آزمایشگاهی از منظر قرآن، مجله اخلاق و تاریخ پزشکی، دوره 4، ش 1.
-      کریستین­سن، آرتور (1370)، ایران در زمان ساسانیان، ترجمه رشید یاسمی، تهران، انتشارات دنیای کتاب.
-      کشیشان ژزوئیت (1370)، نامه­های شگفت­انگیز از دوران صفویه و افشاریه، مترجم دکتر بهرام فره­وشی، تهران، مؤسسه علمی اندیشه­جوان.
-      کمپفر، انگلبرت (1363)، سفرنامه کمپفر، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران، خوارزمی.
-      لسان­طبسی، حسین (1393)، صیدیه، با مقدمه و تحقیق رضا زنگنه، قم، مجمع ذخائر اسلامی.
-      متی، رودی (1393)، ایران در بحران؛ زوال صفویه و سقوط اصفهان، ترجمه حسن افشار، تهران، نشر مرکز.
-      محبی، حمیدرضا (1377)، مطالعه و بررسی نقوش شکار در هنر ایران (تا پایان صفویه)، پایان­نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه تربیت مدرس دانشکده هنر.
-      مستوفی، حمدالله (1378)، نزهه­القلوب، با تصحیح و تحشیه سیدمحمد دبیرسیاقی، قزوین، نشر طه.
-      ممبره، میکله (1393)، سفرنامه میکله­ممبره، ترجمه ساسان طهماسبی، اصفهان، بهتا پژوهش.
-      منجم، جلال­الدین (1366)، تاریخ عباسی یا روزنامه ملاجلال، به کوشش سیف الله وحیدنیا، انتشارات وحید.
-      منشی قمی، قاضی میراحمدبن شرف­الدین­حسین (1363)، گلستان هنر، ناشر کتابخانه منوچهری خیابان جمهموری اسلامی، تصحیح و اهتمام: احمد سهیلی­خوانساری، چ2.
-      میرزا­امینی، سیدمحمد مهدی و محمدرضا شاه­پروری (1392)، بررسی ماهیت وجودی نقش شکار در فرش های دوره صفویه، گلجام، ش 24.
-      میرزا­رفیعا، محمدفیع­بن­حسن (1385)، دستورالملوک میرزا­رفیعا، به کوشش و تصحیح محمداسماعیل­ مارچینکوفسکی، ترجمه علی کردآبادی، مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی، تهران.
-      ناشناس (1364)، جهانگشای خاقان، مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان، اسلام آباد.
-      ناشناس (1384)، عالم­آرای شاه­اسماعیل، مترجم اصغر منتظرصاحب، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
-      نسوی، ابوالحسن علی­بن احمد (1354)،بازنامه، نگارش و تصحیح علی غروی، بی‌جا، مرکز مردم­شناسی ایران.
-      نوایی، عبدالحسین (1377)، روابط سیاسی و اقتصادی ایران در دوره صفویه، تهران، سمت.
-      وحید قزوینی، میرزامحمدطاهر (1383)، تاریخ جهان­آرای عباسی، تصحیح و تعلیقات: سید سعید میرمحمدصادق، تهران، انتشارات پژوهشکده علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-       ERIK COHEN (2014), Recreational Hunting: Ethics, Experiences and Commoditization, TOURISMRECREATIONRESEARCH VOL. 39(1), 2014.
-       Fabricius, C., Koch, E. & Magome, H. (2001), Community Wildlife Management in Southern Africa: Challenging the Assumptions of Eden. IIED Evaluating Eden Series No. 6. International Institute for Environment and Development, London.
-       Gilhus, Ingvild Saelid (2006), Animal, Gods and Humans, Taylor & Francis Group, London and New York.
-       Nelson, Michael P(2001), environmental ethics. Enclopedia of world environmental history, routledge, new York.
-       Recreational Hunting(2009), Conservation and Rural Livelihoods,  Science and Practice-Wiley-Blackwell.
-       STEBBINS, RA (1982), Serious Leisure: A Conceptual Statement. Pacific Sociological Review 25(2)