جریان شناسی سیاسی حزب دموکرات ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ بعد از اسلام دانشگاه خوارزمی تهران

2 استاد دانشگاه خوارزمی، تهران

3 استادیار دانشگاه خوارزمی، تهران

4 دانش‌آموخته دکتری تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

نخستین سازمان‌‌ها و گروه‌‌های سوسیال‌دموکرات ایران در اواخر قرن سیزدهم شمسی پا به عرصۀ سیاسی گذاشتند. یکی از عوامل مهم در شکل‌گیری و تأسیس این سازمان‌‌ها، رشد تمایلات سوسیالیستی و گسترش آن در بین ایرانیان، تحت تأثیر مهاجرت به قفقاز بود. در این راستا حزب دموکرات ایران به‌عنوان یکی از احزابِ متأثر از اندیشۀ سوسیال‌دموکراسی روسیه و نظریات کارل کاتسکی، اقدام به تدوین مرام‌نامۀ خود نمود و فعالیت خود را رسماً از مجلس دوم شورای ملی آغاز کرد. ضرورت بررسی جریان‌شناختی سیاسی این حزب از اهمیت خاصی برخوردار است لذا پژوهش حاضر سعی دارد تا با استناد بر منابع و اسناد و با روش توصیفی‌- تحلیلی به این سؤالات پاسخ گوید: حزب دموکرات ایران تا چه حد توانسته در روند دموکراسی‌سازی جامعۀ ایران موفق عمل کند؟ یا چه عواملی باعث ناکارامدی حزب در رسیدن به اهداف و برنامه‌‌های خود در جامعه شده است؟ نتایج به‌دست‌آمده در این پژوهش نشان می‌دهد علل داخلی و خارجی مانند عدم انطباق مرام‌نامۀ حزب دموکرات در بسیاری از موارد با شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و فرهنگی ایران و نیز دخالت‌‌های کشور‌‌هایی مثل روسیه و انگلیس مانع از رسیدن حزب به اهداف اساسی خود شده است. گفتنی است که تاکنون هیچ پژوهشی به جریان‌شناسی سیاسی حزب دموکرات ایران از این منظر نپرداخته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Political Stylistics of the Democratic Party of Iran

نویسندگان [English]

  • soray abbasi Gheidari 1
  • Hussein Moftakhari 2
  • mohammad hosain raznahan 3
  • Ali tatari 4
1 PhD student of Kharazmi University, Tehran
2 Professor, Kharazmi University, Tehran
3 Assistant Professor of Kharazmi University, Tehran
4 PhD in History of Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran
چکیده [English]

The first social democratic organizations and groups in Iran entered the political arena in the late thirteenth century AD. One of the important factors in the formation and establishment of these organizations was the growth of socialist tendencies and their expansion among Iranians, influenced by migration to the Caucasus. the Democratic Party of Iran, as one of the members of parties influenced by the views of Russian Social-Democracts and those of Karl Katsky began to formulate its memorandum and started its political activity officially from the second round of assembly of national board of representatives. Therefore, the necessity of examining the political dynamics of this party is of great significance., so the present research is trying to answer certain questions related to this era, by relying on valid resources and documents with a descriptive - analytic method. Questions such as: How much the Democratic Party could have succeeded in the process of democratization of Iranian society? Or, what factors contributed to the incompetence of the party in achieving its goals and plans in society? The results of this study shows that internal and external causes, such as the lack of compliance of the Democratic Party memorandum and plans with the many economic and social conditions and political and cultural affairs of Iran as internal causes and interference of countries such as Russia and Britain as foreign causes that prevented the party from achieving its fundamental goals. Even with the conspicuity of these dynamics in political history, so far, no research has been done on the political trends of the Democratic Party of Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Political Stylistics
  • Democratic Party
  • Iran
  • Memorandum
منابع
-   آجودانی، ماشاءاله (1387)، مشروطه ایرانی، تهران، نشر اختران.
-   آدمیت، فریدون (1354)، فکر دموکراسی اجتماعی در نهضت مشروطیت ایران، تـهران، پیـام.
-   آفـاری، ژانت (1379)، انقلاب مشروطه ایران (1906‌-1911‌م)، ترجمه‌ رضا رضایی، تهران، بیستون.
-   اتحادیه، منصوره (1361)، پیدایش وتحول احزاب سیاسی مشروطیت، تهران، نشر گستره.
-   افشار، ایرج(1385)،مقالات تقی زاده، تهران، نشر توس.
-   اوراق تـازه یاب‌ مشروطیت‌ و نقش تقی‌زاده (1359)، به کوشش ایرج افشار، تهران، انتشارات جاویدان.
-   ایران نو (1327 ق)، 29 شوال، شماره 65.
-   ایران نو (1328ق)، 5 شوال، سال دوم، شماره 23.
-   ایران نو (1329 ق)، سال سوم، شماره 12.
-   ایران نو (1329)، 16 ربیع‌الاول، سال دوم، شماره 119.
-   ایران نو (1329)، سال دوم، شماره 120.
-   ایران نو (1329ق)، ۹ ربیع‌الثانی سال سوم «کمیته مرکزی فرقه دموکرات ایران، قطعنامه»، شماره ۱۲.
-   بهار، محمدتقی (ملک‌الشعرا) (1388)، تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران- انقراض قاجاریه، ج1، تهران، نشر امیرکبیر.
-   تاریخ استقرار مشروطیت در ایران، (1353)، برگرفته از: اسناد محرمانه وزارت‌ امور‌ خارجه‌ انگلستان، به کوشش حـسن مـعاصر، تـهران، ابن سینا.
-   ترکمان، محمد (1369)، تاریخ معاصر ایران، ج 2، تهران.
-   تقی زاده، سیدحسن (1390)، زندگی طوفانی، تهران، نشر توس.
-   تقی‌زاده، سیدحسن (1363)‌، انقلاب‌ مشروطیت ایران (سه خطابه)، تهران، گام.
-   دولت آبادی، یحیی (1362)، حیات یحیی، ج 2، تهران، نشر عطار.
-   دهخدا، علی اکبر (1385)، لغتنامه.
-   رساله‌ «تنقید فرقه اعتدالین یا اجتماعیون-اعتدالیون» بـه قـلم محمد امین رسول‌زاده، تهران، مطبعه‌- فاروس‌، 1328، مندرج در: مرام‌نامه‌ها و نظام‌نامه‌های احزاب سیاسی ایـران در دومـین دوره مـجلس‌ شورای‌ ملی‌، به کوشش منصوره اتحادیه (نظام مافی)، تهران، نشر تاریخ ایران، 1361.
-   رسول‌زاده، محمدامین (1387)،گـزارش‌هایی‌ از انـقلاب مشروطیت ایران، ترجمه رحیم رئیس‌نیا، تهران، نشر و پژوهش شیرازه.
-   رواسانی‌، شاپور (1368)، نهضت‌ میرزا کـوچک خـان جـنگلی و اولین جمهوری اسلامی در ایران، تهران، نشر شمع.
-   روزنامه ترقی (1327)، 16 شوال، ش183.
-   شاکری، خسرو (1357)، اسناد تاریخی جنبش کارگری، سوسیال دموکراسی و کمونیستی ایران، ج 2-6، تهران، مزدک.
-   شاکری، خسرو (1382)، پیشینه‌های اقتصادی-اجتماعی نهضت مشروطیت ایران، تهران، نشر اختران.
-   شاکری، خسرو و دیگران (1382)، نـقش ارامـنه در سوسیال دموکراسی ایران‌ (1905‌-1911م)، به کوشش محمد خسرو پناه، تهران، شیرازه.
-   صالحی، نصراله (1385)، زمینه‌های شکل‌گیری حزب دموکرات ایران، مجله تاریخ پژوهان، شماره 7.
-   صلاحی، ملک یحیی (1383)، اندیشه‌های سیاسی غرب درقرن بیستم، تهران، نشر قومس.
-   صورت جلسه نشست گروه سوسیال دموکرات تبریز، اکتبر ۱۹۰۸، اسناد تاریخی، ج ششم.
-   غفاری، مسعود و محمدزاده، علی (1390)، عدالت‌خواهی از منظر دو حزب دموکرات و اعتدالیون (بررسی مرام‌نامه دو حزب)، پژوهش‌های تاریخی، دوره جدید، سال سوم، شماره دوم (پیاپی10).
-   کسروی، احمد (1378)، تاریخ هیجده ساله آذربایجان بـازمانده تـاریخ مشروطه ایران، تهران، امیرکبیر.
-   «کشف الغطاء»، حبل المتین، (1329ق) سال هجدهم، شماره ۳۲.
-   کاظم‌زاده، فیروز (1371)، روس و انگلیس در ایران (1864 ـ 1914): پژوهش درباره امپریالیسم، ترجمه: منوچهر امیری، تهران: آموزش انقلاب اسلامی.
-   مجله یادگار (1327)، سال پنجم، شماره 1-2.
-   منصور نژاد، محمد (1384)، متغیرها و شاخص‌های جریان شناسی سیاسی، علوم.
نوبهار (1329)، پنجم جمادی‌الاول، شماره 2.