انگاره‌های حکومت‌مندی مدرن در دوره پیشامشروطه؛ با تأکید بر رساله کشف‌الغرائب مجدالملک سینکی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 هیات علمی دانشگاه بیرجند

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد تاریخ دانشگاه بیرجند

چکیده

ورود تجدد به ایران سرآغاز نظرورزی پیرامون ماهیت حکومت و تأثیر آن بر عقب­ماندگی ایران است. شکست ایران از روسیه طی دو جنگ به تعمیق این اندیشه انجامید. ظهور شخصیت­های اصلاح­طلب و روشنفکر در این دوره واکنشی به این امر بود. هرچند بسته به نحوه آشنایی و تماس این افراد با تجدد غرب، درک آنان از ماهیت حکومت مدرن و نواقص حکومت در ایران متفاوت بود.
نوشتار حاضر بر مبنای روش توصیفی- تحلیلی و با اتکاء به نظریه حکومت­مندی میشل فوکو به بررسی نحوه ادراک مجدالملک از ماهیت حکومت مدرن بر اساس تحلیل رساله کشف­الغرائب، پرداخته است. این اثر یکی از اولین آثار انتقادی در عصر قاجار است. دستاورد این پژوهش نشان می­دهد که مجدالملک به نقد ماهیت حکومت سنتی در ایران براساس نقد حکومت در قالب انتقاد از سلطنت، بی‌کفایتی کارگزاران و ناکارآمدی نهادهای حکومتی پرداخته؛ اما رویکرد وی بیشتر جنبه سلبی دارد و الگوی بدیلی در مقابل حکومت سلطنتی ارائه نمی­دهد. از سوی دیگر درک او بیشتر در قالب حکومت قانون، تفکیک قوه مقننه از مجریه و تلاش در جهت تأکید بر مفهوم ملت در مقابل رعیت و اشارات اندکی به دموکراسی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Images of Modern Govermentality in Pre-constitutionality: Focusing on treatise of Discovery of Unusals by Majd Al-Molk Sinki

نویسندگان [English]

  • somaye hamidi 1
  • beigom naseri 2
1 Faculty of Birjand University
2 Faculty of Birjand University
چکیده [English]

Entrance of renewal to Iran was the beginning of opinion making about the identity of the state and its effect on retardedness of Iran. Iran’s defeat by Russia during two wars caused that this thought to become deepened. Emergence of reformists and inteleectuals was a response to this issue, though they had different approaches to the identity of the modern state in The West and deficits ofstate in Iran depeding on how these people became familiar with and connected with Western Renewal. The current study is based on analytical-descriptive method focusing on Michel Foko’s soverignity theory discusses approach of Majd Al-Molk to modern state identity relying upon analysis of treatise of Discovery of Unusal.this work is among the first critical works of Qajar Era. Achievement of this research indicates that though Majd Al-Molk criticizes traditional state identity in Iran based on criticism of soverignity in the framework of state, criticism of king and decadence of ideal king pattern, actors’ incompetencies, inefficiencies of state institutes but his approach has deprivation aspect and does not present an ideal pattern against state soverinity. On the other hand, his approach to modern state identity is superficial is mainly in the framework of legal state, seperating legislative institution from adminstrative institution and attempt to focus on the concept of nation against people and little referral to democracy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Majd Al-Molk
  • Discovery of Unusual
  • Soverignity
  • ghajar
  • Michel Foucaul
منابع
-    آجدانی، لطف­الله (1391)، اندیشه­های سیاسی در عصر مشروطیت، تهران، علم.
-    آدمیت، فریدون ( 1351)، اندیشه ترقی، تهران، خوارزمی.
-    اباذری، یوسف (1377)، خردجامعه­شناسی، تهران، طرح نو.
-    امینی، علی (1358)، بیست سال بعد از امیرکبیر متضمن شرح اوضاع ایران و حوادث نیمه اول سلطنت ناصرالدین­ شاه قاجار به انضمام رساله مجدیه، به تصحیح و توضیحات فضل­الله گرگانی، تهران، اقبال.
-    اسلامی، روح­الله؛ ذوالفقاریان، فاطمه (1389) «حکومت­مندی در تاریخ فلسفه سیاسی»، دو فصلنامه علمی-پژوهشی «پژوهش سیاست نظری»، دوره جدید، شماره نهم، بهار، صص 19-1.
-    افضل­الملک، میرزا غلامحسین (1361)، افضل­التواریخ، به کوشش منصوره اتحادیه (نظام­مافی) و سیروس سعدوندیان. تهران، نشر تاریخ ایران.
-    اعتمادالسلطنه (محمدحسن خان) (1367)، مراه­البلدان، به­کوشش عبدالحسین نوائی و میرهاشم محدث، تهران: دانشگاه تهران.
-    ـــــــــــــــــــــــــــــــ (1374)،ماثر و الآثار، چهل سال تاریخ ایران، ترجمه ایرج افشار، تهران: اساطیر.
-    بامداد، مهدی (1371)،شرح­ حال رجال ایران در قرون 12و13و14، ج سوم، تهران، زوار.
-    پالومبو، آنتونیو (1388)، «فرآیندهای سیاسی: حکومت، دستگاه اداری و بروکراسی»، در راهنمای جامعه­شناسی سیاسی کیت­نش، ج اول، ترجمه محمد خضری، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
-    جلایی­پور، حمیدرضا؛ سعیدی، علی­اصغر؛ حبیب پور گنابی، کرم (پاییز و زمستان 1391)، «تحلیل سیاست­گذاری اجتماعی با لنز حکومت­مندی»، فصلنامه مطالعات جامعه­شناختی، دوره 19، شماره 2.
-    حائری، عبدالهادی (1364)، تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق، تهران، امیرکبیر.
-    حکیم­الملک، علینقی (2536)، روزنامه سفر خراسان، به کوشش ایرج افشار و دیگران، تهران: فرهنگ ایران زمین. 
-    حلبی، علی­اصغر (1381)، تاریخ فلاسفه ایرانی، تهران، زوار.
-    رهبری، مهدی (1387)، مشروطه ناکام: تأملی در رویارویی ایرانیان با چهره ژانوسی تجدد، تهران، کویر.
-    سپهر، محمد تقی (1377)، ناسخ التواریخ (تاریخ قاجاریه)، به اهتمام جمشید کیانفر، تهران، اساطیر.
-    طباطبایی، جواد (1392)، تأملی درباره ایران، تهران، مینوی­خرد.
-    کاملی، محمدجواد؛ الوانی، مهدی (1389)، شبکه­ها و خط و مشی­گذاری عمومی، تهران: دانشگاه علوم انتظامی.
-    کسرایی، محمدسالار؛ مرادخانی، همایون؛ رضایی، محمد، «فوکو: حکومت­مندی، سوژه سیاسی و کنش سیاسی»، فصلنامه جامعه شناسی تاریخی، پاییز و زمستان1390، دوره3، شماره 2.
-    کریمی، علی­رضا (1387)، انقلاب مشروطه در بوته نقد، قم، دفترعقل.
-    فروند، ژولین (1373)، نظریه­های مربوط به علوم انسانی، ترجمه محمدعلی کاردان، تهران، نشردانشگاهی تهران.
-    فوکو، میشل (1387)، ایران: روح یک جهان بی­روح، ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران، نی.
-    ـــــــــــ (1389)، تولد زیست سیاست، ترجمه رضا نجف زاده، ج 2، تهران: نشرنی.
-    ـــــــــــ (1391)، تئاتر فلسفه، ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران، نشرنی.
-    مجدالملک­سینکی، محمد (1287)، رساله مجدیه یا کشف­الغرائب، نسخه خطی، تهران، کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
-    نصری، عبدالله (1386)، رویارویی با تجدد، تهران، علم.
-    وهومن، هارون (1388)، سفرنامه­های خطی فارسی، ج چهارم، تهران، نشر اختران.
-    هدایتی­خمینی، عباس (1390)، زندگی­نامه سیاسی و اجتماعی علاء­السلطنه (پرنس محمدعلی­­خان)، تهران، طهوری.
-    ناصری، اکرم (1389)، کارکردهای سیاسی- اجتماعی تولیت آستان قدس رضوی در دوره قاجار، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه بیرجند.
-    یونسی، مصطفی (1387)، نسبت فلسفه سیاسی و فلسفه زبان افلاطون، تهران، فرهنگ صبا.
-     Dean, Mitchell (1999), Governmentality: Power and Rule in Modern Society. London: Sage Press.
-     Foucault, Michel, Security, Territory, and Population: Lectures at the College de France, 1977-78. New York: Palgrave Macmillan, 2007.
-     Lagenddik, Arnood (2009), shift in governmentality, territoriality and governance, an introduction ,university of nijmegan, www.sprigner science.com.
-     Nadesan, Majia Holmer (2008), Governmentality, biopower, and everyday life, New York and London: Routledge Press.
-     Goodie, Jo-Ann (2006), The Invention of Environment as a Legal Subject. Submitted in Fulfillment of the Requirement of the Degree of Doctor of Philosophy. Murdoch University. October 2006.
-     Rose, N & P, Miller (1992), Political power beyond the state: problematics of government. British Journal of Sociology. No. 43, 2. Pp. 172-205.