بررسی تاریخی زمینه‌های آبادانی شهر یزد در دوره‌ی تیموری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه اصفهان

2 دانشیار تاریخ، دانشگاه اصفهان

3 عضوهیئت علمی دانشگاه اصفهان

چکیده

تیموریان به شهر و شهرنشینی توجّه و علاقه نشان دادند. در زمان آنها برخی از شهرها، مانند یزد، شیراز، هرات و سمرقند آباد، شکوفا و پررونق شدند. از این رو مطالعه‌ی شهر و شهرنشینی و نقش تیموریان در تحوّل آن اهمّیت می‌یابد. این نوشتار می‌کوشد، ضمن پاسخ دادن به این پرسش که کدام عوامل زمینه‌ساز آبادانی یزد در دوره‌ی تیموری شد؟ به‌صورت نمونه‌وار تصویری از شهر و شهرنشینی در دوره‌ی تیموریان ارائه نماید. دیدگاه حکّام و کارگزاران تیموری نسبت به شهر را مشخّص کند و اهمّیت نقش بزرگان شهری در زمینه‌ی رونق بخشیدن به شهرها را بیان نماید. نوع مطالعه در این پژوهش تاریخی و روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است. شیوه‌ی گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای و اسنادی است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که توجّه و علاقه‌ی فرمانروایان و عمّال حکومتی به عمران و آبادانی شهرها، به علاوه‌ی توجّه اعیان، اشراف و بزرگان شهری به این موضوع در کنار وجود سرمایه و رونق اقتصادی موجود در محلّ از عوامل اصلی رونق گرفتن شهر و شهرنشینی در دوره‌ی تیموریان بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Historical Study of Yazd Flourishing Grounds in Timurid Era

نویسندگان [English]

  • kambiz amiresmi 1
  • abolhasan fayazanush 2
  • فریدون اله یاری 3
1 university of isfahan
2 Associate professor of history, university of Isfahan
3 عضوهیئت علمی دانشگاه اصفهان
چکیده [English]

Since the succeeding of the Timurid showing a grave interest at urbanism, many cities, such as Shiraz, Yazd, Samarqand, and Harat flourished wide-spreadly. Hence, investigation upon civil engineering and urbanism finds inevitable significance over this paper. Attempting to investigate upon the crucial and influential factors contributing to urbanism in the era, the present paper seeks to present a portrait of civil context and urbanism and account for the fact that how the perspectives and attitudes of the great figures of the age contributed to the development of this phenomenon.
The type of this study is historical, and the method of the paper is analytical-descriptive. The provided data has been collected documentarily, drawn from libraries in a bibliographic method. The results show that governors' interest at urbanism as well as developmental ambition of the elites and patricians' attention of the age all contributed to prosperity of this era.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran
  • Timurids
  • city
  • urbanism
  • Yazd
  • Flourishing
-    آکا، اسماعیل (1390)، تیموریان، ترجمه اکبر صبوری، چاپ اول، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-    ابن بطوطه (1361)، سفرنامة ابن بطوطه، ترجمه محمدعلی موحد، جلد 1، چاپ سوم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
-    ابن بلخی (1374)، فارسنامه، توضیح و تحشیه منصور رستگار فسایی، چاپ اول، شیراز: بنیاد فارس شناسی.
-    ابن عربشاه (1373)، زندگی شگفت‌آور تیمور، ترجمه محمدعلی نجاتی، چاپ پنجم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
-    اشرف، احمد (1359)، موانع تاریخی رشد سرمایه داری در ایران دورة قاجار، چاپ اول، تهران: زمینه.
-    ـــــــــــ (1353)، «ویژگی‌های تاریخی شهرنشینی در ایران دورة اسلامی»، نامة علوم اجتماعی، شمارة 4، دورة اول، (از ص 7 تا ص 49).
-     اصطخری، ابواسحق ابراهیم (1347)، مسالک و ممالک، به کوشش ایرج افشار، چاپ اول، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
-    افشار، ایرج (1374)، یادگارهای یزد، جلد 2، چاپ دوم، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
-    باربارو، جوزافا، و دیگران (1349)، سفرنامه‌های ونیزیان در ایران، ترجمه منوچهر امیری، چاپ اول، تهران: خوارزمی.
-     باستانی راد، حسن، «کوی (محلّه) در شهرهای ایرانی سده‌های نخستین اسلامی»، پژوهش‌های تاریخی ایران و اسلام، شماره 10، 1391 (از ص 1 تا ص 30).
-    بوآ، لوسین (1389)، تاریخ مغول «تیموریان»، ترجمه محمود بهفروزی، چاپ دوم، تهران: آزادمهر.
-     پولو، مارکو (1350)، سفرنامه، ترجمه حبیب الله صحیحی، چاپ اول، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
-    تاکستن و دیگران (1384)، تیموریان، ترجمه یعقوب آژند، چاپ اول، تهران: مولی.
-     جعفری، جعفربن محمدبن حسن (1343)، تاریخ یزد، به تصحیح ایرج افشار، چاپ دوم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
-     جکسون، پیتر و لاکهارت، لورنس (1390)، تاریخ ایران کمبریج، ترجمه تیمور قادری، جلد 6 قسمت اول، چاپ دوم، تهران: مهتاب.
-  حافظ ابرو (1372)، زبده التواریخ، مقدمه تصحیحات و تعلیقات سیدکمال حاج سیدجوادی، جلد 1، چاپ اول، تهران: نشر نی و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
-     ____  (1378)، جغرافیای حافظ ابرو، تصحیح و تحقیق صادق سجادی، جلد 2، چاپ اول، تهران: میراث مکتوب.
-    حسینی تربتی، ابوطالب (1342)، تزوکات تیموری، تهران: کتاب فروشی اسدی.
-    حموی، یاقوت بن عبدالله (1380)، معجم‌البلدان، ترجمه علی نقی منزوی، جلد 1، چاپ اول، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
-    خواندمیر، غیاث الدین بن همام الدین (1372)، مآثر الملوک، به تصحیح میرهاشم محدث، چاپ اول، تهران: رسا.
-    خیرآبادی، مسعود (1376)، شهرهای ایران، ترجمه حسین حاتمی نژاد و عزت الله مافی، چاپ اول، مشهد: نیکا.
-    رضوی، ابوالفضل (1390)، شهر، سیاست و اقتصاد در عهد ایلخانان، چاپ دوم، تهران: امیرکبیر.
-  رهنمایی، محمدتقی، «دولت و شهرنشینی در ایران: مبانی و اصول کلی نظریه توسعه شهر و شهرنشینی در ایران»، جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، پیش شماره، 1388 (از ص 143 تا 165).
-    سلطان زاده، حسین (1370)، فضاهای شهری در بافت‌های تاریخی ایران، چاپ اول، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
-    __________ (1377)، معماری و شهرسازی ایران به روایت شاهنامة فردوسی، چاپ اول، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
-    _________  (1383)، بازارهای ایرانی، چاپ سوم، تهران: دفتر پژوهش های فرهنگی.
-  سمرقندی، کمال الدین عبدالرزاق (1383)، مطلع سعدین و مجمع بحرین، به تصحیح عبدالحسین نوایی، جلد 2، چاپ اول، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-    شفقی، سیروس (1395)، درآمدی بر شناخت شهر اسلامی ـ ایرانی، جلد 1، چاپ اول، اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان.
-    قزوینی، زکریابن محمد (1366)، آثار البلاد و اخبار العباد، ترجمه عبدالرحمن شرفکندی، چاپ اول، تهران: مؤسسه علمی اندیشه جوان.
-    کاتب یزدی، احمدبن حسین بن علی (1386)، تاریخ جدید یزد، به کوشش ایرج افشار، چاپ سوم، تهران: امیرکبیر.
-    مستوفی، حمدالله (1336)، نزهه القلوب، به کوشش محمد دبیر سیاقی، چاپ اول، تهران: طهوری.
-    مستوفی بافقی، محمدمفید (1342)، جامع مفیدی، به کوشش ایرج افشار، جلد 1، چاپ اول، تهران: کتاب فروشی اسدی.
-    ______________ (1340)، جامع مفیدی، به کوشش ایرج افشار، جلد 3، چاپ اول، تهران: کتاب فروشی اسدی.
-    منز، بئاتریس فوربز (1393)، ایران عصر تیموری (قدرت، سیاست و مذهب)، ترجمه اکبر صبوری، چاپ اول، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه.
-    میرجعفری، حسین (1379)، تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، و فرهنگی ایران در دورة تیموریان و ترکمانان، چاپ دوم، تهران: سمت.
-    میرخواند (1380)، تاریخ روضه الصفافی سیره الانبیاء و الملوک و الخلفا، به تصحیح و تحشیه جمشید کیان فر، جلدهای 6 و 7، چاپ اول، تهران: اساطیر.
-    نطنزی، معین الدین (1383)، منتخب التواریخ معینی، به اهتمام پروین استخری، چاپ اول، تهران: اساطیر.
-    نوائی، عبدالحسین (1370)، اسناد و مکاتبات تاریخی ایران از تیمور تا شاه اسماعیل، چاپ سوم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
-  یزدی، شرف الدین علی (1387)، ظفرنامه، به تصحیح سید سعید میرمحمد صادق و عبدالحسین نوایی، جلد 1، چاپ اول، تهران: کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.