وزارت تبلیغات آلمان و سازمان پرورش افکار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 هیات علمی/ دانشگاه تبریز

2 هیئت علمی/ دانشگاه تبریز و مامور به خدمت در دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران

3 تاریخ.آموزش و پرورش.بجنورد.ایران

چکیده

در سالیان اخیر پژوهش‌هایی در باره الگوپذیری سازمان پرورش افکار از وزارت تبلیغات آلمان انجام شده است. با این همه در مورد تأثیر احتمالی ساختار و فعالیت‌های وزارت تبلیغات آلمان در زمان هیتلر بر شکل‌گیری و فعالیت‌های سازمان پرورش افکار ایران در دوره رضا شاه پهلوی، اثر مستقلی به چاپ نرسیده است. مقاله حاضر بخشی از اسناد آلمانی و ایرانی موجود در زمینه روابط دو دولت را در این دوران (1320/1304-1941/1925) مورد بررسی قرار داده و این احتمال را مورد ارزیابی قرار می‌دهد.
این مقاله در صدد است به این سؤال پاسخ دهد که احتمال اثرپذیری و الگوگیری سازمان پرورش افکار از وزارت تبلیغات آلمان به‌لحاظ ساختاری و رویکردهای فرهنگی به چه میزانی است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که سازمان پرورش افکار بنا بر مقتضیات سیاسی، فرهنگی و تاریخی تا اندازه زیادی با الگوبرداری از برنامه‌های مشابه در وزارت تبلیغات آلمان شکل گرفته و از آن متأثر بوده است. این اثرات در دو مورد الگو برداری از سبک زندگی غربی و ترویج تمامیت خواهی سیاسی شاخص‌تر است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

German propaganda ministry and Thought Development Organization

نویسندگان [English]

  • null salmasizadeh 1
  • abbas ghadimi gheidari 1
  • reza dehghani 2
  • Bizhan Parvan 3
1 Associate Professor, Department of History, Tabriz University
2 Associate Professor, Department of History, Tabriz University
3 history.--.--.Bojnourd.Iran
چکیده [English]

In recent years, some investigations have been done about modeling of thought development organization form German propaganda Ministry. Yet has not been published any independent work about the potential impact of the German propaganda Ministry's structure and activities at the Hitler time on Forming and activities of Iran's thought development organization at the Reza shah pahlavi time. Present study would examine part of available Iranian and German documents about two governments in this age (1925/1304-1941/1320) and would assess this possibility.
The study plans to answer the question that to what extent there is the possibility of impressionability and modeling of German propaganda Ministry of thought development in terms of cultural procedures and structural. Findings show that thought development organization according to historic, cultural and political circumstances formed largely with modelling form similar programs in German propaganda Ministry and affected by it. These effects are more important in two modelling case from western life and promotion of political totalitarianism.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Bahrain
  • Iran
  • Britain
  • Persian Gulf
  • sovereignty
−   آرشیو اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)، سند شماره 260000802.
−   اساسنامه سازمان پرورش افکار؛ مصوب هیئت وزیران، مورخ دوازدهم دی ماه 1317ش.
−  اسناد بایگانی دانشگاه بن- بخش ایران- در آلمان. شهر بن. بسته‌های37-7، باندهای9-1، تاریخ های41-1915. شماره پرونده‌های (A,B,C,D,VA,VB,VC,VD).
−  اسنادی از تاریخچه رادیو در ایران(1345-1318ﻫ.ش)، به کوشش علیرضا اسماعیلی و دیگران (1379)، معاونت خدمات مدیریت و اطلاع رسانی دفتر رئیس جمهور، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
−   اسنادی از موسیقی، تئاتر و سینما در ایران(57-1300ﻫ.ش)، به کوشش علی اکبر علی اکبری و ایرج محمدی(1379)، معاونت خدمات و مدیریت اطلاع رسانی دفتر رئیس جمهور، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، جلد اول.
−   دلفانی، محمود (1375)، فرهنگ ستیزی در دوره رضاشاه؛ اسناد منتشرنشده سازمان پرورش افکار 20-1317، تهران، سازمان اسناد ملی ایران.
−   شعبانی، رضا (1371)، خشونت و فرهنگ؛ اسناد کشف حجاب در دوره رضاشاه، با مقدمه غلامحسین زرگری نژاد، تهران، سازمان اسناد ملی ایران.
−   گزیده اسناد روابط ایران و آلمان، به کوشش مینا ظهیرنژاد ارشادی (1377)، جلد2، تهران، انتشارات اداره اسناد دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.
−   گزیده اسناد روابط ایران و آلمان، به کوشش مینا ظهیرنژاد ارشادی(1377)، جلد3، تهران، انتشارات اداره اسناد دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.
−   مجموعه آئین نامه‌های سازمان پرورش افکار و نخستین رشته سخنرانی‌های پرورش افکار، دبیرخانه سازمان پرورش افکار، 1318.
−   مجموعه سخنرانی‌های آموزشگاه سازمان پرورش افکار، تهران، دبیرخانه سازمان پرورش افکار، 1318.
منابع فارسی
−   آبراهامیان، یرواند (1379)، ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل محمدی و محمدابراهیم فتاحی ولیلایی، چاپ پنجم، تهران، نشرنی.
−   آوری، پیتر (1377)، تاریخ معاصر ایران، ترجمه احمد رفیعی مهرآبادی، تهران (3 جلد)، انتشارات عطایی.
−   افشار، ایرج (1372)، زندگی طوفانی؛ خاطرات سید حسن تقی زاده، چاپ دوم، تهران، انتشارات علمی.
−   اکبری، محمدعلی (1383)، تبارشناسی هویت جدید ایرانی : عصر قاجار و پهلوی اول، تهران، نشر علمی و فرهنگی.
−   بامداد، مهدی (1378)، شرح رجال ایران در قرن‌های 12، 13و 14هجری، چاپ پنجم، تهران، نشر زوار.
−   بهنام، جمشید (1379)، برلنی‌ها، اندیشمندان ایرانی در برلن، تهران، چاپ اول، انتشارات فرزان.
−   بهنود، مسعود (1374)، از سید ضیاء الدین تا بختیار، تهران، چاپ ششم، انتشارات جاویدان.
−   جعفری، داریوش (1385)، دولت مدرن و یکپارچگی ملی در ایران1320-1300، تهران، تمدن ایرانی.
−   چلکوفسکی، پیتر (1990)، شاهنامه فردوسی و تبلیغات انگلیسی، ایران شناسی، ج2.
−   حجتی، ابوالمجد (1377)، عبور از عهد پهلوی در گیرو دار دو فرهنگ، مشاهدات و خاطرات پروفسورابوالمجد حجتی، چاپ اول، تهران، نشرمحسن.
−   دربیکی، بابک (1382)، سازمان پرورش افکار، چاپ اول، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
−   دلفانی، محمود (1375)، فرهنگ ستیزی در دوره رضاشاه (اسناد منتشرنشده سازمان پرورش افکار)1320-1317 هجری شمسی، چاپ اول، تهران، انتشارات سازمان اسناد ملی ایران.
−   ذاکر اصفهانی، علیرضا (1386)، فرهنگ و سیاست ایران در عصرتجدد (1300-1320ش)، چاپ اول، تهران، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
−   ساتن، الول ال. پی (1337)، رضاشاه کبیر یا ایران نو، ترجمه عبدالعظیم صبوری، تهران، بینا.
−   سپانلو، محمدعلی (1381)، نویسندگان پیشرو ایران، مروری بر قصه نویسی، رمان نویسی، نمایشنامه نویسی و نقد ادبی، چاپ ششم، تهران، انتشارات نگاه.
−   سیاسی، علی اکبر (1386)، گزارش یک زندگی، ج1، چاپ اول، تهران، انتشارات اختران.
−   عاقلی، باقر (1370)، خاطرات یک نخست وزیر( احمد متین دفتری)، چاپ دوم، تهران، انتشارات علمی.
−   کتاب اول ابتدایی (1316)، تهران، وزارت معارف.
−   کتاب دوم ابتدایی (1319)، تهران، وزارت معارف.
−   کرونین، استفانی (1377)، ارتش و تشکیل حکومت پهلوی در ایران، ترجمه غلامرضا علی بابایی، چاپ اول، تهران، انتشارات خجسته.
−   مارتین، برادفورد جی (1368)، تاریخ روابط ایران و آلمان، ترجمه آزاد، پیمان و امید، علی، چاپ اول، تهران، مؤسسه پیک ترجمه و نشر.
−   مختاری اصفهانی، رضا (1388)، تاریخ اجتماعی رادیو در ایران، تهران، انتشارات طرح آینده.
−  مک لی لاند، چارلزئی و استیون پی، اسکر (1374)، فرهنگ آلمان پس از جنگ، ترجمه حسین گرشاسبی، چاپ اول، تهران، ناشر مرکز مطالعات تحقیقات فرهنگی بین المللی.
−   میراحمدی، مریم (1366)، پژوهشی در تاریخ معاصر ایران، برخورد شرق و غرب در ایران (1950-1900)، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی.
−   میرعابدینی، حسن (1383)، صدسال داستان نویسی ایران، چاپ سوم، تهران، نشر چشمه.
−   هدایت (مخبرالسلطنه)، حاج مهدی قلی خان (1375)، خاطرات و خطرات، تهران، انتشارات زوار.
مقالات فارسی
−   اردیزی، فرج الله (پائیز1391)، «تبلیغات در جنگ اول و دوم جهانی و جنگ ویتنام»، فصلنامه عملیات روانی، سال نهم، شماره 34.
−   افشار، محمود (1304)، «مطلوب ما وحدت ملی ایران»، مجله آینده، سال نخستین، شماره اول، جلد اول.
−   اکبری، محمدعلی (تابستان و پائیز1391)، «پروژه ملت سازی؛ آموزش تاریخ در کتاب‌های درسی عصر پهلوی اول»، تاریخ ایران، شماره 12.
−  اکبری، محمدعلی و معصومه شکورستاری (بهار1393)، «وجوه کانونی ایرانیت در متون درسی عصر پهلوی (کتب تاریخ، جغرافیا وادبیات فارسی)»، پژوهش نامه انجمن ایرانی تاریخ، سال پنجم، شماره نوزدهم.
−   انتخابی، نادر (مرداد1385)، برلنی‌ها و مسئله تجدد در ایران، بخارا، شماره25.
−   پروین، ناصرالدین (مهر و آبان 1390)، «ابزارهای تبلیغاتی فارسی زبان گوبلز؛ رادیو برلین و مجله جهان نو»، سال چهاردهم، شماره 83.
−  دلفانی، محمود (بهار و تابستان 1375)، «سازمان پرورش افکار؛ جستاری بر سازمان‌ها و سیاست‌های فرهنگی ایران در دوره رضاشاه»، مجله گنجینه اسناد، شماره‌های 21و22.
−   عباسی، مسلم (بهار 1387)، «نامه فرنگستان و فکر تجدد آمرانه»، مجله یاد، شماره 87.
نشریات
−   ایرانشهر، سال سوم، ش ۱و۲، ۱۲۹۳ ه.ق
−   ایرانشهر، سال دوم، شماره ۴، ۱۳۴۲ه.ق
−   ایرانشهر، سال4، شماره5، مرداد ماه 1305ش.
−   تایم (هفته نامه)، شماره 17، 1938م.
−   نامه فرنگستان، سال1، شماره1، اول ماه مه 1924م.
−   نامه فرنگستان، سال1، شماره8-7، نوامبر و دسامبر1924
−   علم وهنر، سال ششم، شماره1، مهر1306. اکتبر1927
 
ENGLISH SOURSES
−    Devos, Bianca, Werner, Christoph. (2014), Culture and Cultural Politics Under Reza Shah: The Pahlavi State New Bourgeoisie and the Creation of a Modern Society in Iran,
−    Routledge: Taylor @ Francis Group, LONDON AND NEWYORK. First Published.
−    Herma, Hans. (1943), GOEBBLES CONCEPTION OF PROPAGANDA
−    Source: Social Research, Vol-10-No, 2.pp.200-218. Published by: The New School
−    Rafi, Mohammad. (2015), Die deutsche Kulturarbeit und ihr Einfluss auf den iranischen Nationalismus.
−    English Articles:
−    Doob, Leonard.W.(Autumn,1950), Goebbels Principles of propaganda. Oxford Journals.
−    Source: The Public Opinion Quarterly, vol.14,No.3.pp.419-442.
−    Published by: Oxford University Press on the Amrican Association for public opinion Research.2015.
−    Kres, Ernst. (2015), German Propaganda Instruction of 1933.
−    Source: Social Research, vol.9, No.1 ( February 1942), pp.46-81.
−    Published by: The New School.
−    Kuntzel, Matthias. (2010), Iranian Antisemitism Stepchild of German National Socialism, Stanford University Press, Journal Of Foreign Affairs, IV:1.