زندان و زندانی در دوره صفویه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ دانشگاه ارومیه

چکیده

حکومت صفویان در تاریخ ایران به‌عنوان یکی از دوره‌های مهم این سرزمین شناخته می‌شود، تا پیش از دوره صفویه هیچ یک از حکومت‌هایی که در قلمرو سرزمین ایران به‌قدرت رسیدند، تشیع اثنی عشری را به‌عنوان دین رسمی خود اعلام نکرده بودند، اما رسمیت یافتن تشیع اثنی عشری برای اولین بار در این سرزمین، بوسیله حکومت تازه تأسیس صفویه، نیازمند استفاده از قوانین فقهی مربوط به آن بود، مسئله‌ای که این پژوهش به‌دنبال تحلیل آن بر اساس منابع کتابخانه‌ای به روش توصیفی – تحلیلی می‌باشد، موضوع وضعیت حاکم بر زندان‌ها و زندانیان در این دوره است، آنچه که از منابع این دوره می‌توان استنباط کرد؛ قوانین حاکم بر صدور حکم زندان بیشتر عرفی بوده است و محاکم عرفی نقش فعالی در صدور حکم زندان داشتند، زندان عمومی به معنای خاص وجود نداشته بلکه زندان‌ها بر اساس طبقه اجتماعی فرد دسته‌بندی می‌شدند،

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

prisons and prisoners in the Safavid Period

نویسنده [English]

  • mohsen momeni
Assistant Professor of Urmia University
چکیده [English]

Safavid rule is considered an outstanding era in Iranian history، In pre-Safavid era none of the governments declared Shiite as official religion of Iran، Shiite, being an official religion of Iran, necessitated implementation of Islamic legal rulings in the newly established Safavid dynasty، Present study, using descriptive-analytic method and taking advantage of library resources is an endeavor to investigate prisons and prisoners’ condition in this period، According to the documents and resources of this period, legal rules used for giving sentences to the prisoners were mostly based on customary laws، Customary courts played active role in issued prison sentences، There were no public prisons in the literal meaning of the word، However the prisons were classified according to social class of the prisoner،

کلیدواژه‌ها [English]

  • Prison؛ Safavid Period؛ Judicial system؛ Shi'ite legal ruling؛ Customary Courts
−       افوشته‌ای نطنزی، محمود بن هدایت الله (1350)،نقاوه الاثار فی ذکر الاخیار، به اهتمام احسان اشراقی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
−       امین، سید حسن (1386)، تاریخ حقوق ایران، تهران، انتشارات دایره المعارف ایران شناسی،
−       امینی هروی، صدرالدین ابراهیم (1383)، فتوحات شاهی، به تصحیح محمدرضا نصیری، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
−       اولئاریوس، آدام (1369)، سفرنامه اولئاریوس، ترجمه حسین کردبچه، جلد دوم، تهران، کتاب برای همه.
−       بدلیسی، شرف خان (1377)، شرفنامه، مصحح ولادیمیرولییامینوف، تهران، اساطیر.
−       تاورنیه (1369)، سفرنامه تاورنیه، ترجمه ابوتراب نوری، اصفهان، کتابخانه سنایی و کتابفروشی تایید اصفهان.
−       ترکمان، اسکندر بیگ (1382)، تاریخ عالم آرای عباسی، مصحح ایرج افشار، تهران، انتشارات امیرکبیر.
−       جنابدی، میرزا بیگ (1378)، روضه الصفویه، مصحح غلامرضا طباطبایی مجد، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
−       خاتون آبادی، سید عبدالحسین الحسینی (1352 )،وقایع السنین و الایام، به تصحیح محمد باقر بهبودی، تهران، کتابفروشی اسلامیه.
−       خاماچی، بهروز (1372)، قلعه‌های تاریخی آذربایجان، تبریز، پور حسین.
−       خلیلی، عذرا (1385)، «جایگاه زندان در اندیشه دینی»، دو فصلنامه مشکواه النور، شماره 34، صص75-98.
−       خواندمیر، محمود (1370)،ایران در روزگار شاه اسماعیل و شاه طهماسب صفوی، به کوشش غلامرضا طباطبایی، تهران، موقوفات محمود افشار یزدی.
−       دلاواله،پیترو (1348)، سفرنامه پیترو دلاواله، ترجمه شعاع الدین شفا، تهران، علمی و فرهنگی.
−      رربورن، کلاوس میشائیل (1357)، نظام ایالات در دوره صفویه، ترجمه کیکاوس جهانداری، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
−      رستم الحکما، محمد هاشم (1353)، رستم التواریخ، تهران، امیرکبیر.
−      روملو، حسن بیگ (1357)، احسن التواریخ، به تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران، انتشارات بابک.
−      سانسون (1377)، سفرنامه سانسون(وضع کشور ایران در عهد شاه سلیمان صفوی)، ترجمه محمد مهریار، اصفهان، گلها.
−      سفرنامه‌های ونیزیان در ایران(1349)، ترجمه منوچهر امیری، تهران، خوارزمی.
−      سیوری، راجر (1378)، درباب صفویان، ترجمه رمضان علی روح الهی، چاپ اول، تهران، نشر مرکز.
−      شاردن، ژان (1372)، سفرنامه شاردن، ترجمه اقبال یغمایی، تهران، توس.
−      شاردن ، ژان (1345-1344)، سفرنامه شاردن، ترجمه محمد عباسی، تهران، امیر کبیر.
−      شاردن، ژان ( 1343)، شرح تاج گذاری شاه سلیمان صفوی و وقایع دو سال بعد، مترجم علی رضا، تهران.
−      شاملو، ولی قلی بن داود قلی (1371)،قصص الخاقانی، تصحیح سید حسن سادات ناصری،جلد1، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
−      شیخ بهایی، محمد بن حسین (1319ق)، جامع عباسی، تهران، افست از روی چاپ سنگی توسط انتشارات فراهانی.
−      شیخ طوسی، ابی جعفر محمد بن حسن طوسی (1343)، النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، به کوشش محمد تقی دانش پژوه، جلد چهارم، تهران، دانشگاه تهران.
−      شهید اول، شمس‌الدین محمد بن مکی (1370)، ترجمه کتاب لمعه، جلد دوم، بانضمام شرح و تعلیقات علی رضا فیض و علی مهذب، تهران، دانشگاه تهران.
 
−      طباطبایی، مدرسی (1352)، «مثال‌های صدور صفوی»بررسی کوتاه درباره یک نوع از اسناد دیوانی دوره صفویه»، قم، حکمت.
−      عالم آرای شاه طهماسب(1370)، به کوشش ایرج افشار، تهران، دنیای کتاب.
−      عالم آرای شاه اسماعیل (1384)، با مقدمه و تصحیح اصغر منتظر صاحب، تهران، علمی و فرهنگی.
−      فریر،رانلد دبلیو (1384)، برگزیده سفرنامه شاردن، ترجمه حسین هژیان و حسن اسدی، تهران، نشر و پژوهش فرزان روز.
−      فلور، ویلم (1385)، نظام قضایی در عصر صفویه، ترجمه حسن زندیه، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
−      فومنی گیلانی، عبدالفتاح (1349)، تاریخ گیلان، مصحح منوچهر ستوده، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
−      قاضی احمد بن شرف الدین الحسینی الحسینی القمی (1383)، خلاصه التواریخ، مصحح احسان اشراقی، تهران، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
−      قزوینی، ابوالحسن (1367)، فواید الصفویه، مصحح مریم میراحمدی، تهران،موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
−      کمپفر، انگلبرت (1363)،سفرنامه، ترجمه کیکاوس جهانداری، تهران، خوارزمی.
−      کشیشان ژوزوئیت، نامه‌های شگفت انگیز از کشیشان فرانسوی در دوران صفویه و افشار، (1370)، ترجمه بهرام فره وشی، تهران، موسسه علمی اندیشه جوان.
−      گودرزی بروجردی، محمدرضا (1383)، تاریخ تحولات زندان، تهران، میزان.
−      محقق کرکی، علی بن حسین بن عبدالعالی (1991م)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، بیروت، تحقیق موسسه آل بیت (ع)، الاحیاء التراث.
−      محمد معصوم بن خواجگی اصفهانی (1368)، خلاصه السیر (تاریخ روزگار شاه صفی)،تهران، علمی.
−      مروتی و زرگوش نسب، سهراب و عبدالجبار، (1386)، «بررسی مبانی مشروعیت زندان در قرآن کریم»، فصلنامه حقوق مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شماره 2 سال 37، صص198-173.
−      مستوفی، محمد محسن (1375)، زبده التواریخ، به کوشش بهروز گودرزی، تهران، موقوفات محمود افشار یزدی.
−      مسرور،حسین (1340)، ده نفر قزلباش، جلد اول، تهران، سازمان کتاب های جیبی.
−      ملا جلال الدین منجم (1366)، تاریخ عباسی، به کوشش سیف الله وحید نیا، تهران، وحید،
−      منشی قزوینی، بوداق (1387)،جواهر الاخبار، محسن بهرام نژاد، تهران، میراث مکتوب.
−      موسوی بجنوردی، سیدمحمد (1387)، حقوق مدنی، به کوشش ابوالفضل احمدزاده، تهران.
−      میرزا سمعیا (1368)، تذکره الملوک، تعلیقات مینورسکی، به کوشش سید محمد دبیر سیاقی، ترجمه مسعود رجب نیا، تهران، امیرکبیر.
−      میرزا رفیعا (1385)، دستورالملوک، به کوشش و تصحیح محمداسماعیل مارچینکوفسکی، ترجمه علی کردآبادی، تهران، مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی.
−      واله قزوینی اصفهانی، محمد یوسف (1382)، ایران در زمان شاه صفی و شاه عباس دوم، مصحح محمد رضا نصیری، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
−      وحید قزوینی، میرزا محمد طاهر (1383)، تاریخ جهان آرای عباسی، مصحح سید سعید میر محمد صادق، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
−      هینتس، والتر (1371)، شاه اسماعیل دوم، ترجمه کیکاوس جهانداری، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.