تأثیر سیاست نظامیگری نادرشاه افشار بر تجارت خارجی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 تاریخ/ دانشکده ادبیات و علوم انسانی/ دانشگاه تربیت مدرس تهران

2 اقتصاد. دانشکده اقتصاد. دانشگاه علامه طباطبایی تهران

3 تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه تربیت مدرس.

چکیده

دوره نادرشاه افشار (1148-1160ه.ق) دورة شورش­ها و جنگ­های متمادی داخلی و خارجی در تاریخ ایران توصیف می­شود که در پی بر افتادن صفویه ایجاد شده بود. این امر، بخش­های اقتصادی و اجتماعی ایران را تحت تأثیر قرار داد. این نوشتار به تأثیر سیاست نظامیگری نادرشاه افشار بر تجارت خارجی ایران می­پردازد و جهت تفسیر مسئله پژوهش، از روش توصیفی و تبیینی استفاده می­شود. یکی از مباحث مهم اقتصادی ایران در دوره نادرشاه، کاهش و رکود تجارت خارجی ایران بود که ادامة روند اواخر دورة صفوی بود. این مسئله متأثر از خط مشی و رویکرد نظامیگری نادرشاه بحرانی­تر گردید زیرا هزینه­های سنگین اقتصادی – اجتماعی آن، مانع پیشرفت و توسعه اقتصادی کشور شد. رویکرد نظامیگری نادرشاه که به اخذ مالیات­های سنگین از تولیدکنندگان و تخریب زیرساخت­های کشاورزی، تجاری و ناامنی داخلی منجر شد، کاهش تولید اصلی­ترین کالاهای صادراتی ایران یعنی ابریشم و پشم را در پی داشت. کاهش کالاهای تجارتی ذکر شده باعث افزایش قیمت آن­ها شد که در نتیجه تجارت خارجی ایران را تحت شعاع قرار داد. کمپانی­های خارجی در این دوره متأثر از وضعیت داخلی ایران، با کاهش سودآوری مواجه شدند. در نتیجة این شرایط، سطح فعالیت­ها و تعاملاتشان با ایران به میزان قابل ملاحظه­ای کاهش یافت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Influence of Nader Shah's Militarism Policies on the Iranian Foreign Trade

نویسندگان [English]

  • Hashem Aghajari 1
  • farshad momen 2
  • somayeh khanipour 3
1 Tarbiat Modares University of Tehran
2 Allameh Tabataba'i University of Tehran
3 Tarbiat Modares University of Tehran
چکیده [English]

The time of Nader Shah (1148-1160 H) is considered as the period of rebellions and continuous civil and foreign wars in the history of Persia, which followed the fall of the Safavid dynasty. This influenced the social and economic sectors in Iran. This study is supposed to indicate the effects of Nader Shah’s militarism policies on Iran foreign trade. It uses descriptive and explanatory methods to interpret the problem. One of the important discussions in Iran economy at the time of Nader Shah is the downturn of the Iran foreign trade, which was continued from the Safavid era. Due to Nader Shah’s militarism policies, the situations became worse and the high costs of his social-economic policies were obstacles to the economic growth. Nader’s militarism policies which led to getting high tax, demolishing the agricultural and economic foundations and internal insecurity, ended up with a decrease in the production of the principal export goods, i.e. silk and wool. Reduction of these commercial goods increased their prices, which in turn impacted the foreign trade of Iran. Overseas companies faced reduction in gaining benefit because of the internal situation of Iran. Therefore, their activities and communications with Iran decreased excessively.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran
  • Nader Shah
  • militarism
  • Foreign Trade
اسناد
-      P.R.O. 11. C227-RADIEF110-SAL1600-1800, 10000119A, 122A, 132 A, 135A, 136 A.
منابع
-    آوری، پیتر و دیگران (1387)، تاریخ ایران (از مجموعه تاریخ کمبریج) دوره افشار، زند و قاجار، ترجمه مرتضی ثاقب فر، ج 7، تهران: جامی.
-    امین (1367)، منافع انگلیسی‌ها در خلیج‌فارس، ترجمه علی میر سعید قاضی، تهران: زرین.
-    اولئاریوس، آدام (1385)، سفرنامه آدام اولئاریوس: ایران عصر صفوی از نگاه یک آلمانی، ترجمه احمد بهپور، تهران: ابتکار نو.
-    اوتر، ژان (1363)، سفرنامه ژان اوتر (عصر نادرشاه)، ترجمه علی اقبالی، تهران: جاویدان.
-    اولیویه (1371)، سفرنامه اولیویه، ترجمه محمد طاهر میرزا، تصحیح و حواشی غلامرضا ورهرام، بی‌جا: اطلاعات.
-    اکس ورسی، مایکل (1389)، شمشیر ایران: سرگذشت نادرشاه، ترجمه حسن اسدی، تهران: آمد.
-    جمال‌زاده، محمدعلی (1335)، گنج شایگان: اوضاع اقتصادی ایران، برلین: کاوه، چاپخانه کاویانی.
-    حزین لاهیجی، محمدعلی بن ابی طالب (1377)، رسائل حزین لاهیجی، تصحیح و تحقیق علی اوجبی، ناصر باقری بید هندی، اسکندر اسفندیاری، عبدالحسین مهدوی، تهران: آینه میراث.
-    حائری، عبدالهادی (1367)، نخستین رویارویی‌های اندیشه گران ایران با دورویه تمدن بورژوازی غرب، تهران: امیرکبیر.
-    ریاض الاسلام (1373)، تاریخ روابط ایران و هند (در دوره افشاریه و زندیه)، ترجمه محمدباقر آرام؛ عباسقلی غفاری فرد، تهران: امیرکبیر.
-    رضازاده شفق، صادق (1388)، نادرشاه (تدوین و ترجمه و گردآوری)، تهران: نیک‌فرجام.
-    رضا قلی، علی (1384)، جامعه‌شناسی خودکامگی: تحلیل جامعه‌شناختی ضحاک مار دوش، تهران: نی.
-    سیف، احمد (1373)، اقتصاد ایران در قرن نوزدهم، تهران: چشمه.
-    شاردن (1372)، سفرنامه شاردن، ترجمه اقبال یغمایى، ج 2 و 4، تهران: توس.
-    شعبانی، رضا (1359)، تاریخ اجتماعی ایران در عصر افشاریه، ج اول، تهران: دانشگاه ملی.
-    صنعتی زاده کرمانی، عبدالحسین (1340)، نادر فاتح دهلی، چ دوم، تهران: ابن‌سینا.
-    فلور، ویلم (1365)، برافتادن صفویان، برآمدن محمود افغان: (روایت شاهدان هلندی)، ترجمه ابوالقاسم سری، تهران: توس.
-    ــــــــ (1367)،اشرف افغان بر تختگاه اصفهان، ترجمه ابوالقاسم سری، تهران: توس.
-    ــــــــ (1368)، حکومت نادرشاه (به روایت منابع هندی)، ترجمه ابوالقاسم سری، تهران: توس.
-    ــــــــ (1371)، اختلاف تجارتی ایران و هلند و بازرگانی هلند در عصر افشاریان و زندیان1715-1712، ترجمه ابوالقاسم سری، تهران: توس- ساری.
-    فوران، جان (1387)، مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران از سال 1500 میلادی مطابق با 879 شمسی تا انقلاب، ترجمه احمد تدین، چ هشتم، تهران: رسا.
-    کرزن، جورج ناتانیل (1380)، ایران و قضیه ایران، ترجمه: غلام على وحید مازندرانى، 2 جلد، چ پنجم، تهران: علمى و فرهنگى.
-    کروسینسکی، تادوز یودا (1363)، سفرنامه کروسینسکی، ترجمه عبدالرزاق دنبلی مفتون، با مقدمه، تصحیح و حواشی مریم میر احمدی، تهران: توس.
-    کشیشان ژزوئیت (1370)، نامه‌های شگفت‌انگیز از دوران صفویه و افشاریه، ترجمه بهرام فره وشی، تهران: مؤسسه علمی جوان.
-    گزارش کارملیت­ها از ایران در دوران افشاریه و زندیه (1747-1729)، (1381)، ترجمه معصومه ارباب، تهران: نی.
-    لافون، ف. رابینو، ه.ل. (1372)، صنعت نوغان در ایران، ترجمه و تدوین جعفر خمامی‌زاده، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه).
-    لکهارت، لارنس (2537)، نادرشاه، ترجمه و اقتباس مشفق همدانی، تهران: امیرکبیر.
-    لوریمر، ج. ج (1388)، وقایع‌نگاری خلیج‌فارس بخش تاریخ ایران، ترجمه عبدالمحمد آیتی، زیر نظر حسن حبیبی، تهران، بنیاد ایران‌شناسی.
-    مرعشی صفوی، میرزا محمد خلیلی (1328)، مجمع التواریخ، به تصحیح و اهتمام عباس اقبال آشتیانی، تهران: بی‌نا.
-    مروی، محمدکاظم (1374)، عالم‌آرای نادری، به تصحیح محمدامین ریاحی، ج 3، تهران: علمی، علم.
-    مستوفی، محمد محسن (1375)، زبده­التواریخ، به کوشش بهروز گودرزی، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
-    مشیزی، میرمحمدسعید (1369)، تذکره صفویه کرمان، مقدمه، تصحیح و تحشیه محمدابراهیم باستانی پاریزی، تهران: علم.
-    مقتدر، غلامحسین (1339)، نبردهای بزرگ نادرشاه، تهران: انجمن آثار ملی.
-    ورهرام، غلامرضا، «کمپانی هند شرقی در ایران»، جستارهای ادبی، ش 70. پاییز 1364.
-    هنوی، جونس (1367)، هجوم افغان و زوال دولت صفوی، ترجمه اسماعیل دولتشاهی، تهران: یزدان.
-    هنوی، جونس (1383)، زندگی نادرشاه، ترجمه اسماعیل دولتشاهی، چ چهارم، تهران: علمی و فرهنگی.
-    A chronicle of the Carmelites in Persia: the Safavids and the Papal Mission of the17th and 18th centuries (2012), vol 1, published by: New York.
-    Floor, Willem (2000), The Economy of Safavid Persia. Published by Reichert Verlag in Wiesbaden.
-    John, Foran (May1992), The Long Fall of the Safavid Dynasty: Moving beyond the Standard Views،International Journal of Middle East Studies, Vol. 24, No. 2. pp.281&304, published by Cambridge University Press.
-    Hanway, Jonas (1783), An Historical Account of British Trade over the Caspian Sea, with a Journal of Travels, etc, 2vol, London.
-    Melville, Charles (1999), Safavid Persia: The History and politics of an Islamic Society, I.B. Tauris publishers. London. New York.
-    Rudolph. p. Matthe. The politics of trade in safavid Iran: silk foe silver, 1600-1730, Cambridge University Press.
-    Edited by Potter, Lawrence G. (2009), The Persian Gulf in History, published by Palgrave Macmillan.
-    Saldanha, J.A. (1908) The PERSIAN GULF PRECIS, Selections from state Papers, Bombay, regarding the East Indi company’s connections with the Persian Gulf, with a summary of events, 1600-1800, London.