بررسی تاریخی پوشاک زنان در دوره ایلخانان (736-654 ه.ق)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ، دانشگاه اصفهان

2 دانشیار تاریخ، دانشگاه اصفهان (نویسنده مسئول)

777

چکیده

چکیده
هدف این مقاله دست یابی به آگاهی صحیح در خصوص انواع، اجزاء، شکل و طرح پوشاک زنان در دوره ایلخانان مغول می باشد. چراکه لباس بیش از هر چیز نشان دهنده هویت انسانی، اجتماعی و قومی پوشنده آن است و بررسی‌ پوشاک هر دوره می‌تواند یکی از پرارزش‌ترین منابع برای شناخت و درک ذهنیت توده‌های مختلف‌ جامعه باشد. در این میان مطالعه تاریخی لباس زنان در ایران بعد از اسلام بدلیل حفظ کرامت زن مسلمان از جایگاه والاتری برخوردار است، به خصوص در دوره هایی که کشور ما زیر سلطه اقوام بیگانه قرار داشت. در این پژوهش تلاش می شود تا با مطالعه متون تاریخی و برخی از متون ادبی دوره مغول، به اطلاعاتی در خصوص پوشاک زنان در دوره ایلخانان مغول دست یافت و با مطالعه سفرنامه ها و مشاهده نگارگری های برجای مانده از آن دوران به تصویر کامل تری رسید. روش پژوهش بر مبنای تاریخ خرد (microhistory) است و مطالب حاضر به شیوه کتابخانه ای گردآوری شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Historical Review of the Women Clothing During the Ilkhans Era (1256-1335 AD)

نویسندگان [English]

  • arezo Karoubi 1
  • abolhasan fayazanush 2
1 M.A. of student history, university of Isfahan
2 Associate professor of history, university of Isfahan
چکیده [English]

The purpose of the present study is to examine the types, components, forms and designs of the women clothing in the Ilkhanid era. Apparently, clothing represents the ethnic, social and human identity of a person. Investigating the types of clothing in various eras could be one of the most valuable sources to recognize and understand the mentality of different masses in a society. The historical review of the women clothing in order to preserve the dignity of the Moslem women in Iran post-Islam era seems very important, especially in the eras when Iran was dominated by the foreigners. This study tried to examine the women clothing in the Ilkanid era using available Mongol historical and literary texts. It also aimed at providing a more comprehensive picture of the women clothing by examining the travel accounts and the remaining typographic works of that time. The research used micro history approach and the data were gathered using library resources. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Clothing
  • typography
  • Women
  • Mongol ladies
  • Mongol Ilkhanid
-       قرآن کریم.
-       آیتی، عبدالمحمّد (1346)، تحریر تاریخ وصّاف، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
-       ابن بزاز اردبیلی، درویش توکلّی بن اسمعیل (1376)، صفوة الصفا، مصحح غلامرضا طباطبایی مجد، چاپ دوم، بی­جا، انتشارات زریاب.
-       ابن­بطوطه (1370)، سفرنامه ابن­بطوطه، ترجمه محمدعلی موحد، جلد اول، چاپ پنجم، بی­جا، موسسه انتشارات آگاه.
-       استرآبادی، میرزا مهدی خان (1384)، فرهنگ ترکی به فارسی سنگلاخ، ویرایش روشن خیاوی، چاپ دوم، تهران، نشر مرکز.
-       اشپولر، برتولد (1392)، تاریخ مغول در ایران: سیاست، حکومت و فرهنگ دوره ایلخانان، ترجمه محمود میرآفتاب، چاپ دهم، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
-       اقبال، عباس (1384)، تاریخ مغول، چاپ هشتم، تهران، انتشارات امیر کبیر.
-       بختیاری، پردیس؛ اصغر فهیمی فر (1392)، سیمای زن در نقاشی ایران (دوره پیش از تاریخ تا اواخر صفویه)، «کتاب ماه هنر»، شماره 175، صفحات 58 تا 67.
-       بلوکباشی، علی(1385)، پوشاک و جامعه­شناسی، کاظم موسوی بجنوردی، «دائرة­المعارف بزرگ اسلامی»، جلد چهاردهم، تهران، مرکز دائرة­المعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهش­های ایرانی و اسلامی)، ذیل پوشاک، صفحات1 تا29.
-       بیانی، شیرین (1371)، دین و دولت در ایران عهد مغول،جلد دوم، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
-       ___________ (1388)، زن در ایران عصر مغول، چاپ سوم، تهران، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
-       پاکتچی، احمد (1385)، پوشاک در آموزه­های دینی اسلامی،کاظم موسوی بجنوردی، «دائرة­المعارف بزرگ اسلامی»،جلد چهاردهم، تهران، مرکز دائر­ه­المعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهش­های ایرانی و اسلامی)، ذیل پوشاک، صفحات 41 تا 50.
-       پوپ، آرثرآپهام (1338)، شاهکارهای هنر ایران، اقتباس و نگارش پرویز ناتل خانلری، بی­جا، بنگاه مطبوعاتی صفیعلیشاه.
-       تجویدی، اکبر (1375)، نگاهی به هنر نقاشی ایران از آغاز تا قرن دهم هجری، چاپ دوم، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
-       جوینی، علاالدین عطاملک (بی­تا)، تاریخ جهانگشای، جلد اول، چاپ دوم، بی­جا، انتشارات بامداد.
-       چیت ساز، محمدرضا (1379)، تاریخ پوشاک ایرانیان «از ابتدای اسلام تا حمله مغول»، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت).
-       حافظ، شمس­الدین­محمد (1381)، دیوان حافظ شیرازی، از روی نسخه تصحیح شده علامه محمد قزوینی، چاپ دهم، تهران، کانون انتشارات پیام عدالت.
-       دادور، ابوالقاسم، لیلا پورکاظمی(1388)، پای­پوش­های ایرانیان در نگاره­های دوران ایلخانی، تیموری و صفوی، «دو فصلنامه مطالعات هنر اسلامی»، شماره دهم، صفحات 23 تا 42.
-       دزی، راینهارت پیترآن (1388)، فرهنگ البسه مسلمانان، مترجم حسینعلی هروی، چاپ سوم، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
-       سعدی، مصلح بن عبدالله (1375)، کلیّات سعدی، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، تهران، انتشارات ناهید.
-       ___________________­­ (1387)، غزلیات سعدی، براساس نسخه محمدعلی فروغی، قم، نگاران قلم.
-       سیمز، الینور (1383)، دوره مغول و تیموریان،زیر نظر احسان یارشاطر، ترجمه پیمان متین، «پوشاک در ایران زمین (از سری مقالاتدانشنامه ایرانیکا)»،چاپ دوم، تهران، موسسه انتشارات امیرکبیر، صفحات177تا189.
-       شهشهانی، سهیلا (1374)،  تاریخچه پوشش سر در ایران، تهران، موسسه انتشارات مدبر.
-       عکاشه، ثروت (1380)، نگارگری اسلامی، ترجمه سید غلامرضا تهامی، تهران، انتشارات سوره مهر.
-       علیزاده، مهبانو (1385)، پوشاک و هنر اسلامی، کاظم موسوی بجنوردی، «دائرة­المعارف بزرگ اسلامی»، جلد چهاردهم، تهران، مرکزدائرة­المعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهش­های ایرانی و اسلامی)، ذیل پوشاک، صفحات32 تا41.
-       غیبی، مهرآسا (1387)، هشت هزار سال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی، تهران، هیرمند.
-       فرخی، یزدان (1393)، پژوهشی درباره زنان اِرَموک در تشکیلات اردوی مغول­ها، «تحقیقات تاریخ اجتماعی»، سال چهارم، شماره اول، صفحات 87 تا 107.
-       قاشانی، ابوالقاسم عبدالله­بن­محمّد (1348)، تاریخ اولجایتو، به اهتمام مهین همبلی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
-       کارپن، پلان (1363)، سفرنامه پلان کارپن نخستین سفیر واتیکان در دربار مغول در سال 1245 میلادی، ترجمه ولی­الله شاذان، تهران، فرهنگسرای یساولی.
-       کلاویخو (1344)، سفرنامه کلاویخو، ترجمه مسعود رجب­نیا، چاپ دوم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
-       معزی،مریم، حسین ابراهیمی(1388)، آداب و رسوم در ایران روزگار ایلخانان، «پژوهش­های تاریخی»، دوره اول، شماره دوم، صفحات 81 تا94.
-       معین، محمد (1363)،  فرهنگ فارسی، جلد سوم، چاپ ششم، تهران، موسسه انتشارات امیرکبیر.
-       موسوی، سید قاسم (1388)، نگاهی بر سیر تاریخی حجاب زنان در فرهنگ ایران (از عهد باستان تا دوران قاجار)، «فرهنگ»، شماره 70، صفحات 295 تا 318.
-       نطنزی، معین­الدین (1336)، منتخب التواریخ معینی، بتصحیح ژان اوبن، تهران، کتابفروشی خیام.
-       هروی، سیف بن محمد بن یعقوب (1352)، تاریخ نامه هرات، به تصحیح محمدزبیر الصدیقی، چاپ دوم، کلکته، ناشر کتابفروشی خیام.
-       همدانی، رشیدالدین فضل­الله (1373)، جامع التواریخ،به تصحیح و تحشیه محمد روشن- مصطفی موسوی، جلد اول و دوم و چهارم، تهران،  نشر البرز.
-       _________________________(1945)، مکاتبات رشیدی، گردآورنده محمد ابرقوهی، مصحح محمد شفیع، لاهور، پنجاب ایجوکیشنل پریس.
-       یوسفی، غلامحسین(1383)، واژه­نامه تاریخی پوشاک ایران،زیر نظر احسان یارشاطر، ترجمه پیمان متین، «پوشاک در ایران زمین (از سری مقالات دانشنامه ایرانیکا)»، چاپ دوم، تهران، موسسه انتشارات امیرکبیر، صفحات 369تا398.
- Kadoi, Yuka (2009), Islamic Chinoiserie The art of Mongol Iran, Edinburgh University.