بررسی پدیده راهزنی در سده هشتم هجری با تأکید بر روایات صفوه‎الصفا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار/ گروه تاریخ دانشگاه پیام نور

2 دانشیار/ گروه تاریخ دانشگاه پیام نور

-

چکیده

چکیده
فعالیت راهزنان به دلیل ماهیت این گروه همواره در سایه ابهام باقی‌مانده است. در صورتی که ماهیت راهزنان هر چه بوده باشد، به‌عنوان یکی از گروه‎هایی که با فعالیت‌های خود بخش‎های تمدنی و اقتصادی و به‌طورکلی امنیت جامعه و اقتدار حکمرانان را تحت تأثیر قرار می‌دادند، قابل بررسی و ملاحظه است. علاوه بر این روزگار حکمرانی مغول‌ها به‌ویژه در اواخر دوره ایلخانی در ایران دوره ویژه‌ای از جهت رشد و افزایش شمار گروه‎های راهزنی و شیوع مسأله راهزنی محسوب می‎شود.
از طرفی نیز مطالب اطلاعات متون تاریخ‌نگاری تاریخ میانه ایران و اسلام از جهت توجه به این گروه بسیار اندک بوده و هرگونه تحقیق درباره راهزنان و سایر مباحث اجتماعی مرتبط با آنان مستلزم توجه به متون دیگری نظیر متون ادبی، عرفانی است. در این میان صفوه‎الصفا عنوان یکی از تألیفات مهم تذکره‌ای در دنیای تصوّف در اواخر عهد ایلخانی، در لابلای مطالب خود اطلاعاتی در مورد وضعیت و تشکیلات درونی راهزنان در دسترس قرار می‌دهد که تاکنون مورد توجه شایسته محققان قرار نگرفته است. هدف این مقاله بررسی روایات متعدد صفوه‎الصفا درباره پدیده راهزنی و تحلیل آن‌ها به‌منظور شناخت حیات و فعالیت‎های تشکیلات راهزنان است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

-Examining the Phenomenon of Banditry in the Eighth Century (H), with an Emphasis on the Safwat al Safā

نویسندگان [English]

  • - - 1
  • - - 2
1 -
2 -
چکیده [English]

Abstract
Although bandit crimes and activities have always been in the shadow of vagueness In fact, their activities have largely affected the civil and economical sections, the authority of the rulers and the safety of the society needing serious investigation. Moreover, during the reign of the Mongols, particularly in the late period of Ilkhanids, one witnesses a growing number of bandit groups and in fact banditry was very common in Iran of that time. On the other hand, There is scarcity of attention about the issue of banditry in the available historiographical texts of the middle Iran as well as Islamic history. There for, other literary and mystical sources need to be consulted to gain more information about bandits and their related social issues. In this regard, the Safwat al Safa biography, as one of the most important publications in the world of Sufism in the late Period of Ilkhanids reign, Presents information about the status and the internal organization of bandits largely neglected by the researchers.
This paper investigates several statements mentioned in Safwat al Safā about banditry phenomenon and tries to analyze those statements to know more about the bandits’ life quality and activities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Banditry
  • Harāmiān
  • Social groups
  • Safwat al Safā
  • Sheykh Safi al-din
  • devotees
منابع و مآخذ
−   آقا بزرگ تهرانی، (1405)، الذریعه الی تصانیف الشیعه، قم، اسماعیلیان.
−   ابن بزّاز اردبیلی، (1376)، صفوهالصفا، تصحیح غلامرضا طباطبایی مجد، تهران، زریاب.
−   استنفورد، مایکل، (1382)، درآمدی بر فلسفه تاریخ، ترجمه احمد گل محمدی، تهران، نی.
−   بیغمی، مولانا محمد بن احمد، (1381)، داراب نامه، تصحیح ذبیح الله صفا، تهران، علمی فرهنگی.
−   پطروشفسکی، ایلیا پاولویچ، (1357)، کشاورزی و مناسبات ارضی در ایران عهد مغول،کریم کشاورز، تهران، پیام، 2 ج.
−   جوینی، عطاملک (1385)، تاریخ جهانگشای جوینی، به تصحیح محمد قزوینی، تهران، جهان کتاب.
−  خسروبیگی، هوشنگ و فرخی، یزدان (1388)، «بررسی تعامل گروههای پیشه‌وری با طریقت شیخ صفی‌الدین اردبیلی بر اساس مندرجات صفوهالصفا»، پیک نور، س هفتم، ش دوم، 16-45.
−   فرخی، یزدان، (1387)، «بر آن بی‌بها چرم آهنگران»، مزدک نامه: یادبود اولین سال درگذشت مهندس مزدک کیان فر، تهران.
−   گردیزی، ابى سعید عبد الحى،‏ (1363)، زین الاخبار، به تصحیح عبدالحی حبیبی، تهران، دنیای کتاب.
−   موحد، صمد، (1369)، ابن بزاز، دایره المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج3، ص106.
−   نخجوانی، محمد بن هندوشاه، (1976)، دستورالکاتب فی تعیین المراتب، تصحیح علیزاده، مسکو، انتشارات دانش.
−   نخجوانی، محمد بن هندوشاه، (1964)، دستورالکاتب فی تعیین المراتب، تصحیح علیزاده، مسکو، انتشارات دانش.
−   نیشابوری، فرید الدین عطار، (1387)، تذکره الاولیاء، به تصحیح دکتر محمد استعلامی، تهران، زوار.
−   نیکیتین، بازیل، (1339)، « تجزیه تحلیلی از صفوهالصفا»، ترجمه باقر امیرخانی، تبریز، نشریه دانشکده ادبیات، س12، ش3.
−   همدانی، رشیدالدین فضل الله، (1373)، جامع التواریخ، تصحیح محمد روشن، مصطفی موسوی، تهران، البرز.
−   Floor, W.M. (1987), Asnāf, in: Encyclopedia Iranica, London and New York, Bibliotheca Persica Press, vol: IV, p: 772-778.
−   Massignon, Louis (1949), Islamic Guild, Encyclopedia of social sciences, vol. viii, New York, The Macmilan, Company, pp: 214-216.
−   Savory, Roger (1998), Ebn Bazzāz, Encyclopedia Iranica, London and New York, Bibliotheca Persica Press vol: VIII, p: 8.