اصلاحات یا قانون نامه‌های اوزون حسن در استقرار نظم ایرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

چکیده

چکیده
با استقرار حکومت ایلخانان در ایران،‏‎ اشراف و حاکمان مغولی به شیوه یاسا یا نظم مغولی بر این سرزمین حکومت کردند. نتیجه آن اخذ انواع مالیات‌های غیر شرعی و چپاول اموال و ثروت‌های مردم بوده است. با مسلمان شدن ایلخانان مغول آنان به تدریج سنن صحرا نشینی خود را کنار نهاده، اقدام به اصلاح اوضاع مالی و اجتماعی ایران هر چند به طور محدود نمودند، پس از دوره ایلخانان در دوره سربداران، تیموریان و ترکمانان نیز برخی فرمانروایان تلاش‌هایی در جهت زدودن بقایای سنن مغولی از جامعه ایران انجام دادند. شاهرخ تیموری، سلطان حسین بایقرا و اوزون حسن آق قویونلو از این دسته حاکمانی بوده‌اند که در جهت زدودن سنن مغولی بخصوص در شیوه اخذ مالیات قدم‌هایی برداشتند. در این مقاله تلاش‌هایی که اوزون حسن آق قویونلو در راستای ایجاد نظم و ثبات در اخذ مالیات و جلوگیری از هرج و مرج در امور مالی و اجتماعی به عمل آورد و نتیجه آن برقراری قانون نامه‌ها در قلمرو حکومتی بود، با ذکر قانون نامه‌های باقی مانده از او در دیار بکر و دیگر ولایات شرق آناتولی در دوره عثمانی به شیوه توصیفی و تحلیلی مورد بررسی قرار می‌گیرد و تا نتایج این اصلاحات در حیات اقتصادی جامعه ایران در اواخر قرن نهم هجری نشان داده شود.

کلیدواژه‌ها


منابع و مآخذ:
الف) فارسی
-      احمد بن حسین بن علی کاتب (1386)، تاریخ جدید یزد، به کوشش ایرج افشار، چ 3، تهران، امیر کبیر.
-      باربارو و دیگران (1349)، سفرنامه ونیزیان در ایران، ترجمه منوچهر امیری، تهران: انتشارات خوارزمی.
-      بارتولد، و (1336)، الغ بیک و زمان وی، ترجمه حسین احمدی پور، تبریز، انتشارات کتابفروشی چهر.
-      بارتولد، و (1376)، تاریخ ترکهای آسیای میانه، ترجمه غفارحسینی، تهران، توس.
-      بتلیسی، شرف خان (1377)، شرفنامه، به تصحیح ولادیمیر ولییامینوف، چ1، تهران، نشر اساطیر،.
-      پتروشفسکی، ای، پ (1359)، ایران در سده‌های میانه، ترجمه سیروس ایزدی و حسین تحویلی، تهران ، انتشارات دنیا.
-      پیکولوسکایا، ن و دیگران (1354)، تاریخ ایران از دوران باستان تا پایان سده هیجدهم میلادی، ترجمه کریم کشاورز، تهران: پیام.
-   حافظ ابرو، شهاب الدین عبدالله خوافی (1380)، زبده التواریخ، 4ج، با مقدمه و تصحیح و تعلیقات سید کمال حاج سید جوادی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
-      حسینی تربتی، ابوطالب (1342)، تزوکات تیموری، تهران، کتاب فروشی اسدی.
-      خنجی اصفهانی،فضل الله بن روزبهان (1382)، تاریخ عالم آرای امینی، تصحیح محمد اکبر عشیق، چ1، تهران، نشر میراث مکتوب.
-      خواندمیر، غیاث الدین بن همام الدین (1380)، تاریخ حبیب السیر، 4ج، چ4، تهران، نشر خیامریا.
-      خواندمیر، غیاث الدین بن همام الدین (2535)، دستور الوزراء، به تصحیح سعید نفیسی، چ2، تهران، نشر اقبال.
-      دورسون، داود (1381)، دین و سیاست در دولت عثمانی، ترجمه داود وفایی و منصوره حسنی، چ1، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
-      رجب زاده، هاشم (1355)، آیین کشوردارى درعهدوزارت رشیدالدین فضل الله همدانى، چاپتوس، بی‌جا.
-      روملو، حسنبیگ (1384)، احسن التواریخ، ج2، به تصحیح عبدالحسین نوائی، چ 1، تهران، اساطیر.
-      رویمر، هانس روبرت (1380)، ایران در راه عصر جدید، ترجمه آذر آهنچی، چ1، بی‌جا، دانشگاه تهران،.
-   سلماسی زاده، محمد و یاخشی خانم نصیر اوا (1392)، «بازشناسی یک منبع دست اول برای تاریخ اجتماعی ایران» (نسخه خطی دفتر مفصل ایالت ارومیه و خلخال)، فصلنامه گنجینه اسناد، سال23، دفتر دوم، تابستان 1392، 6-21.
-      طاهری، ابوالقاسم (1354)، تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران از مرگ تیمور تا مرگ شاه عباس، چ1، تهران، شرکت سهامی کتابهای جیبی.
-      عبدالرزاق سمرقندی، کمال الدین (1383)، مطلع سعدین و مجمع بحرین، ج2،به اهتمام عبدالحسین نوائی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-      عثمانلی قانون نامه لری، (1331)، ملی متبعلر مجموعه سی، ج1، صایی3. بی‌جا
-      غیاث بغدادی، عبدالله بن فتح الله معروف به غیاثی (1975)، تاریخ غیاثی، دارسه و تحقیق طارق نافع الحمدانی، بغداد، مطبع اسعد.
-      فراگنر، برت (1387)، تاریخ ایران دوره تیموریان، پژوهش از دانشگاه کمبریج، ترجمه یعقوب آژند، چ3، تهران، جامی،.
-      فصیحی خوافی، احمد بن محمد ( 1386)، مجمل فصیحی، ج2، به تصحیح محمد ناجی نصرآبادی، تهران، اساطیر،
-      لاور،رابرت.اچ (1373)،دیدگاه‌هایی درباره دگرگونی اجتماعی، ترجمه سیدکاووس سید امامی، تهران، مرکزنشر دانشگاهی.
-      لمبتن،آن (1382)، تدوام و تحول در تاریخ میانه ایران، ترجمه یعقوب آژند، تهران، نشر نی.
-      لمبتون، ا. ک .س (1377)، مالک و زارع در ایران، ترجمهمنوچهر امیری، چ4، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
-      لنگرودی، رضا (1374)، « سیاست اقتصادی احمد آق قویونلو»، مجله تحقیقات اسلامی فقه و اصول، س10، بهار و تابستان.
-   المازندرانی، عبدالله بن محمد بن کیا (1925)، رساله فلکیه، به تصحیح والتر هینتس، آلمان،ویس بادن، انتشارات هیئت مستشرقین در فرهنگستان ماینس، چاپخانه فرانس اشتاینر.
-      منز،بئاتریس فوربز (1390)، قدرت، سیاست و مذهب در ایران عهد تیموری، ترجمه جواد عباسی، دانشگاه فردوسی مشهد.
-   نخجوانی، محمد بن هندوشاه (1971)، دستور الکاتب فی تعیین المراتب، جزء اول از جلد اول، به تصحیح و اهتمام عبدالکریم علی اوغلی علی زاده، مسکو، فرهنگستان علوم، انستیتو ملل خاورمیانه و نزدیک.
-      واله قزوینی اصفهانی، محمد یوسف (1372)، خلد برین، به تصحیح میر هاشم محدث، چ2، تهران، بنیاد موقوفات محمود افشار.
-      هانتیگتون، ساموئل (1375)، سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران، نشر علم.
-      همدانی، رشید الدین فضل الله (1373)،جامع التواریخ، ج1، به تصحیح و تحشیه محمد روشن و مصطفی موسوی، تهران، نشر البرز.
-      همدانی، رشیدالدین فضل الله (1358)،تاریخ مبارک غازانی، به تصحیح کارل یان، هرتفرد، نشر استفن اوستین.
-      هینتس، والتر (1346)، تشکیل دولت ملی در ایران، ترجمه کیکاووس جهانداری، چ3، تهران، خوارزمی.
-      یزدی، شرف الدین علی (1387)، ظفرنامه یزدی، 2 جلد، به تصحیح عبدالحسین نوائی، چ1، تهران، مرکز اسناد و کتابخانه مجلس شورای اسلامی،.
ب) خارجی
-       Barkan, ömerlütfi (1943) xv ve xvı ınce asırlardaö.Osamnlı imparatorluğunda ziraı ekonominin hukuki vr mali esaslari. İstanbul. İstaqnbul üniversitesi. Edebiyat fakültesi.
-       Barkan,ömerlütfi (1941), “Osmanli devrinde akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan Beye ait kanunlar”. Türk tarik vasikaları. Ankara. S1. ss 91-106 ve S2, ss184-196
-       İnalcık. Halil.(1973). The Ottoman Empire: The classical age 1300-1600. Translated by Norman Itzkowitz and Colin İmber, the trinity press Worcester and London
-       Minorsky, v `(1955), “The Aq-qoyunlu and land reforms”, Bulletin of the school of oriental and African studies, University of London, vol17. No3, 449-462.
-       Woods, John.E (1976), The Aqquyunlu clan, confederation Empires, the university of Utah press salt lack city.