واکنش و عملکرد قاجارها در تغییر سلطنت از قاجاریه به پهلوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار تاریخ دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشجوی دکترای تاریخ ایران اسلامی‌دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

چکیده
قاجاریه آخرین سلسله‌ای بودند که با اتکا به شمشیر مردان ایل به قدرت رسیدند، اما بر خلاف ایلات پیشین در مواجهه با مهمترین مسأله دوره حکومتشان یعنی ظهور مدعیان جدید قدرت، بدون جنگ و مقاومت تسلیم شدند. عجیب‌تر آنکه رجال و نخبگان قاجاری با همراه نشان دادن خود با سردار سپه، از انتقال قدرت و سلطنت به رقیب حمایت کردند. یافته‌های این تحقیق بر پایه روش تبیین عقلانی نشان می‌دهد که در این زمان به دنبال اقدامات نصفه و نیمه در نوسازی نظامی، ایل قاجار دچار فروپاشی و از عرصه نظامی خارج شده بود. سلطنت نیز در جریان نهضت مشروطه (نوسازی سیاسی) به شدت تضعیف شد و فرماندهی کامل بر واحدهای نظامی مدرن را نیز از دست داد. وابستگان خاندان سلطنت به جای از دست دادن قدرت و ثروت از اولی دست شستند تا دومی را حفظ کنند.

کلیدواژه‌ها


منابع و مآخذ
اسعد، جعفرقلی خان، (1378)، خاطرات سردار اسعد بختیاری(جعفر قلی خان سردار بهادر)، به کوشش ایرج افشار، چاپ دوم، تهران، اساطیر.
امیر احمدی، احمد، (1373)، خاطرات نخستین سپهبد ایران، به کوشش غلامحسین زرگری نژاد، تهران، مطالعات فرهنگی، بنیاد مستضعفان.
امیر طهماسب، عبدا......، (بی‌تا)، تاریخ شاهنشاهی اعلیحضرت رضا شاه پهلوی، تهران، مطبعه مجلس.
ایرج میرزا، (2536)، دیوان ایرج میرزا، به کوشش محمد جعفر محجوب، تهران، نشر اندیشه.
بامداد، مهدی، (1357)، شرح حال رجال ایران در قرن 12 و 13 و 14 هجری، ج2، تهران، زوار.
برتران، رونه، پاییز و زمستان 1381، انقراض سلسله قاجاریه، ترجمه عطا آیتی، فصلنامه گنجینه اسناد، تهران، سال دوازدهم، شماره پیاپی 47 و 48.
بهار، محمد تقی، (1380)، تاریخ مختصر احزاب سیاسی، ج 1و2،چاپ ششم، تهران، امیرکبیر.
بهبودی، سلیمان، (بی‌تا)، بیست سال با اعلیحضرت رضا شاه،چاپ اول، بی‌جا، بی‌نا.
داوودی (1341)، عین الدوله و رژیم مشروطیت، چاپ اول، تهران، سازمان کتابهای جیبی.
سالور، قهرمان میرزا، (1378)، روزنامه خاطرات عین السلطنه، ج 7 و 8 و 9، به کوشش مسعود سالور و ایرج افشار، چاپ اول، تهران، اساطیر.
 علامیر (احتشام السلطنه)، محمود، (1367)، خاطرات احتشام السلطنه، به کوشش سید محمد مهدی موسوی، چاپ دوم، تهران، زوار.
عاقلی، باقر، (1381)، خاندانهای حکومتگر ایران( قاجاریه پهلوی)، چاپ اول، تهران، نشر علم.
 ــــــــــــ، (1380)، شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران،‌ج1، چاپ اول، تهران، نشر گفتار با همکاری نشر علم.
فرخ،‌ سید مهدی، (بی‌تا)، خاطرات سیاسی فرخ،‌ تهران، جاویدان.
فرمانفرماییان، محمد ولی میرزا، (1382)، از روزگار رفته حکایت، کتاب اول و دوم، تهران،‌ کتاب سیامک.
 فرمانفرماییان (رئیس)، (مهر ماه 1382)،‌ زندگینامه عبدالحسین میرزا فرمانفرماییان، ‌ج دوم، چاپ اول(ویرایش دوم)، تهران، توس.
فیروز، ‌فیروز میرزا، (‌1369)، ‌مجموعه مکاتبات،‌اسناد،‌خاطرات و آثار فیروز میرزا فیروز (نصرت الدوله)،‌ج اول و دوم، تهران،‌ نشر تاریخ ایران.
مستوفی، عبداله، (‌1343)، ‌شرح زندگانی من یا تاریخ اجتماعی و اداری قاجاریه، ‌ج 2و3،‌ چاپ دوم، تهران،‌ زوار.
مکی،‌ حسین، (‌1380)، تاریخ بیست ساله ایران، ج 1 و2 و3، چاپ ششم، تهران، علمی.
ناظم الاسلام کرمانی، محمد، (1376)، تاریخ بیداری ایرانیان، بخش اول، به کوشش علی اکبر سعیدی سیرجانی، تهران، پیکان.
هدایت، مهدیقلی، (‌1385)، ‌خاطرات و خطرات، چاپ ششم،‌ تهران، ‌زوار.
روزنامه‌ها:
روزنامه ایران، سال نهم، شماره 1928، بیست و دوم مهر 1304ش.
ــــــــــــــ، سال نهم، شماره 1945،‌ سه‌شنبه 12 آبان 1304.
روزنامه حبل المتین، سال سی و سوم، شماره 37، سه‌شنبه 29 ربیع الثانی 1344 ق.
روزنامه ستاره ایران، «مسبب حقیقی کودتا»، سال هفتم، شماره 138، پنج شنبه 27 دلو 1300.
روزنامه شفق سرخ، «خون می‌خواهم»، ‌شماره 225، 26 حوت 1302.
ــــــــــــــ، «صبح انقلاب»، ‌شماره 226، حوت 1302.
روزنامه کوشش، «پیشنهاد مهم»، ‌سال دوم، شماره 23، 22 حوت 1302 شمسی.
روزنامه ناهید، شماره اول، سال یکم، 22 حمل 1300 ش.
ــــــــــــــ، «جمهوری نای بند»، سال دوم، شماره 37.
ــــــــــــــ، «شهر فرنگ»، سال دوم،‌ شماره 41.