بازتاب مذهب گیلان عصر صفوی در اسناد خان احمد گیلانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار تاریخ گروه گیلان شناسی دانشگاه گیلان

چکیده

چکیده
اسناد و مکتوبات پیوسته در ردیف منابع اصیل و مستند در پژوهش‌های تاریخی به شمار می‌روند و اطلاعات قابل توجهی در عرصة ‌تاریخ و فرهنگ در اختیار پژوهشگران قرار می‌دهند. در پژوهش‌هایی که به عصر صفویه اختصاص یافته است، ‌تاریخ نگاری مبتنی بر مکتوبات از پشتوانه‌های مهم اطلاعات این دوره به شمار می‌روند؛ اسناد و منشاتی که از حاکمان محلی این مناطق باقی مانده است در شمار گنجینه‌های مهم تاریخی و فکری این دوره است. در بین این مجموعه‌ها؛ نامه‌های خان احمد خان گیلانی به عنوان مدارکی اصیل و مستند از حوادث گیلانِ عصر صفویه محسوب شده و حاوی اطلاعات سودمندی درباره‌ی تاریخ صفویه و گیلان، بویژه در نیمه‌ی دوم قرن دهم ﻫ.ق به شمار می‌رود. خان احمد خان گیلانی از حاکمان حکومت محلی آل کیا در گیلان مقارن با پادشاهی شاه عباس اول صفوی بود.
در پژوهش حاضر این پرسش مطرح است، با توجه به شواهد و قراین موجود،‌ اندیشة مذهبی حاکم بر ایران دوران صفویه چه تأثیری در رویکرد مذهبی خان احمد خان گیلانی و مذهب رایج در گیلان داشت؟ با توجه به شواهد موجود که در پژوهش حاضر اساس قرار گرفته است، می‌توان گفت رویکرد مذهبی خان احمد خان نیز در راستای سیاست مذهبی صفویه بوده و حاکم مورد نظر در زدودن آثار زیدی گری و جایگزین ساختن شیعة امامی در گیلان تلاش زیادی نمود. روش پژوهش در تحقیق حاضر توصیفی، تحلیلی و با تکیه بر اسناد خان احمد گیلانی در منشات وی صورت می‌پذیرد. نگارنده قصد دارد تا با رویکردی تحلیلی دگرگونی‌های مذهبی حاکمان و مردم گیلان را در این دوره مورد پژوهش قرار دهد.

کلیدواژه‌ها


منابع و مآخذ
آژند، یعقوب، (1363)، قیام شیعی سربداران، تهران، گستره.
ابن بزاز توکلی، (1376)، صفوه الصفا، تصحیح غلامرضا طباطبایی مجد، تهران، نشر زریاب.
اسکندر بیک منشی، (1382)، تاریخ عالم آرای عباسی، تصحیح ایرج افشار، ج2، تهران، امیرکبیر.
احمدی، حسین، (1379)، تالشان، تهران، انتشارات وزارت امور خارجه.
برومبروژه، کریستیان، (1370)، مسکن و معماری در جامعه روستایی گیلان، ترجمه‌ سیدعلاءالدین گوشه‌گیر، انتشارات مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، تهران.
بورن، رُر، (1380)، نظام ایالات در دوره صفویه، ترجمه کیکاوس جهانداری، تهران، علمی و فرهنگی.
پارسادوست، منوچهر، (1377)، شاه‌طهماسب اول، شرکت سهامی انتشار، تهران.
پطروشفسکی، ایلیا، (1354)، نهضت سربداران خراسانی، ترجمه کریم کشاورز، تهران، پیام.
ترکمنی آذر، پروین، (1383)، خاندان صفویه و شیعیان گیلان، مجموعه مقالات همایش صفویه در گسترۀ تاریخ ایران زمین، به اهتمام مقصود علی صادقی، دانشگاه تبریز، تبریز، نشر ستوده.
خواندمیر، (1335)، حبیب السیر فی اخبار اولاد بشر، ج 4، تصحیح محمود دبیرسیاقی، تهران، خیام.
رابینو، ﻫ.ل، (1374)، ولایات دارالمرز ایران، گیلان، ترجمه جعفر خمامی زاده، رشت، طاعتی.
رای، سوکما، (1377)، همایون در ایران، ترجمه کیوان فروزنده شهرکی، تهران، آرون.
روملو، حسن بیک، (1382)، احسن التواریخ، ج 2، تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران، اساطیر.
سمرقندی، عبدالرزاق، (1382)، مطلع السعدین و مجمع البحرین، ج2، تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران، مؤسسه تحقیقات فرهنگی.
شوشتری، قاضی نورالله، (1361)، مجالس‌المومنین، ج1، کتابفروشی اسلامیه، تهران.
شیرازی، عبدی بیک، (1370)، تکمله الاخبار، تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران، نشر نی.
شیروانی، زین العابدین، (1325)، بستان السیاحه، تهران، سنایی.
قمی، قاضی احمد، (1363)، خلاصه التواریخ، تصحیح احسان اشراقی، تهران، دانشگاه تهران.
لاهیجی، (1350)، تاریخ خانی، تصحیح منوچهر ستوده، تهران بنیاد فرهنگ ایران.
منزوی، علینقی، (1379)، تاریخ خاندان کارکیا، ج2، مجموعه مقالات گیلان شناسی، رشت، طاعتی.
میرخواند،‌ (1373)، روضه‌الصفا، انتشارات خیام، تهران.
نوایی، عبدالحسین، (1356)، اسناد و مکاتبات تاریخی ایران ( از تیمور تا شاه اسماعیل)، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
نوزاد، فریدون، (1373)، نامه­های خان احمد خان گیلانی، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.