بررسی تطبیقی روایت های صفوی و عثمانی در واقعۀ بازپس گیری تبریز (1012ق. / 1603م.)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه تبریز

2 دانشجوی دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام دانشگاه تبریز

چکیده

شهر تبریز بعد از حدود هجده سال و نیم که در تصرف امپراتوری عثمانی بود، با اقدام نظامی شاه‌عباس اول صفوی بازپس گرفته شد. این مدت، طولانی‎ترین زمانی بود که شهر تبریز تحت تسلط دولت عثمانی ماند و اولین و آخری باری بود که طی یک معاهدۀ رسمی به قلمرو کشور متخاصم منضم گردید؛ چراکه قبل و بعد از این تاریخ نیز اشغال نظامی از سوی عثمانی‎ها را تجربه کرده بود/کرد. این واقعه در منابع صفوی به‌نوعی، و در منابع عثمانی به نحوی دیگر روایت شده‌است. این تحقیق، بررسی تطبیقی این دو روایت به‌عنوان یک نمونه از اختلاف و شباهت تاریخ‌نگاری از یک واقعه در دو جبهۀ رقیب است. شیوۀ تنظیم مقاله توصیفی‌تحلیلی است و به روش کتابخانه‎ای، با مراجعه به آثار ایرانی و عثمانی فراهم آمده‌است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Safavid and Ottoman Narratives in the Event of Tabriz Recapture (1012 A.H. / 1603 A.D.)

نویسندگان [English]

  • Mohammad Ali Parghoo 1
  • Vali Dinparast 1
  • Alireza Karimi 1
  • Khalil Mohammadi 2
1 Associate Professor, University of Tabriz
2 Ph.D Candidate in Iranian history after Islam, University of Tabriz
چکیده [English]

The city of Tabriz, after being in the hands of the Ottoman Empire about eighteen and a half years, was recaptured by the military action of Shah Abbas I of Safavid. This period was the longest time that the city of Tabriz remained under the reign of the Ottoman government, and it was the first and the last time that it was annexed to the territory of a hostile country through an official treaty; Because before and after this date, it experienced military occupation by the Ottomans. This event is narrated difrently in Safavid and Ottoman sources. This research is a comparative study of these two narratives as an example of the differences and similarities of the historiography of an event in two hostile fronts. The writing method of the article is descriptive-analytical, and it has been provided in the library method by referring to Iranian and Ottoman works.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tabriz
  • the Safavids
  • the Ottomans
  • Historiography
  • Recapturing
  • کتاب‌ها

    • ادرنه‎لی، محمد بن محمد (1276ق.)، نخبةالتواریخ و الاخبار، استانبول: تقویم‎خانۀ عامره.
    • اشپولر، برتولد، لمبتون، آن، لوئیس، برنارد، هولت، پیتر مالکوم (1378)، تاریخ اسلام کمبریج، ترجمۀ احمد آرام، تهران: امیرکبیر.
    • پچوی، ابراهیم افندی (1283ق.)، تاریخ پچوی. استانبول: مطبعۀ عامره.
    • جنابدی، میرزا بیگ (1378)، روضةالصفویه، به کوشش غلامرضا طباطبایی مجد، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
    • حقی اوزون چارشی‎لی، اسماعیل (1372)، تاریخ عثمانی، ترجمۀ وهاب ولی، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
    • حلبی افندی، مصطفی (1281ق.)، روضةالحسین فی خلاصةأخبارالخافقین مشهور به تاریخ نعیما، استانبول: مطبعۀ عامره.
    • سلانیکی، مصطفی افندی (1281ق.)، تاریخ سلانیکی، استانبول: مطبعۀ عامره.
    • شاملو، ولی‎قلی بن داود قلی (1375)، قصص‌الخاقانی، تصحیح سیدحسن سادات ناصری، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    • شیخ الاسلام یئنی شهرلی عبدالله افندی (1266ق.)، بهجةالفتاوی مع النقول، به اهتمام: محمد فقهی العینی، استانبول: دارالطباعۀ عامره.
    • صولاق‎زاده، محمّد همدمی چلبی (1298ق.)، صولاقزاده تاریخی، استانبول: مطبعه محمود بک.
    • فرائضجی‌زاده، محمدسعید (ج اول در 1220 و ج دوم در 1252ق.)، تاریخ گلشن معارف، استانبول: دارالطباعۀ عامره.
    • فریدون بیگ، نشانجی احمد (1264 و 1265ق.)، منشآت السلاطین، استانبول: تقویم‎خانۀ عامره.
    • قره‎چلبی‎زاده، عبدالعزیز افندی (1248ق.)، تاریخ روضةالابرار المبین بحقائق‌ الاخبار، مصر: مطبعه بولاق.
    • کاتب چلبی (حاجی خلیفه) (ج اول در 1286 و ج دوم در 1287ق.)، مصطفی، فذلکۀ تاریخ، استانبول: مطبعة جریدة حوادث.
    • منجم یزدی، ملاجلال‎الدین (1398)، تاریخ عباسی، تصحیح: مقصودعلی صادقی، تهران: نگارستان اندیشه.
    • منشی ترکمان، اسکندربیگ (1382)، تاریخ عالم‌آرای عباسی. به اهتمام ایرج افشار، تهران: امیرکبیر.
    • افوشته‎ای نطنزی، محمود بن هدایت الله (1350)، نقاوةالآثار فی ذکرالاخیار، به اهتمام احسان اشراقی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
    • واله اصفهانی، محمد یوسف، خلد برین (حدیقۀ پنجم از روضۀ هشتم)، نسخۀ خطی کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
    • وحید قزوینی، میرزا محمدطاهر (1383)، تاریخ جهانآرای عباسی، تصحیح: سیدسعید میرمحمد صادق، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    • هدایت، رضاقلی‎خان (1339)، تاریخ روضةالصفای ناصری، تهران: انتشارات خیام.

    کتاب‌های ترکی

    • Âlî, Gelibolulu Mustafa (2019). Künhü'l-Ahbâr, Yayina hazirlayan: Prof. Dr. Ali Çavuşoğlu, Ankara: Salmat Basim Yayincilik.
    • Kutukoglu, Bekir (1993), Osmanli-Iran Siyasi Munasebetleri (1578-1612). Istanbul: Istanbul Fetih Cemiyeti.