«کاسۀ فغفوری در بارگاه ایلخان و شاه» تأثیر واردات ظروف چینی آبی و سفید بر تکوین صنایع ظروف بدل‎چینی در ایران عهد مغول تا صفوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه شهید چمران اهواز،

چکیده

برقراری امپراتوری مغول در دشت‌های اوراسیا و ناامنی‌های بعد از آن، راه‌های دریایی اقیانوس هند را توسعه بخشید؛ زیرا هم دریا امن‎تر بود و هم پیمودن راه آن سریع‌تر و ارزا‌ن‌تر و مقرون‌به‎صرفه‎تر و به‌خصوص برای کاسۀ شکنندۀ چینی مطمئن‎تر بود؛ زیرا نیازی به بارگیری‌های مکرر در هر منزل و در هر کاروان‌سرا نداشت. بنادر ولایت فوجیان هم تولیدکنندۀ سرامیک چینی بودند و هم صادرکنندۀ ظروف تولیدشدۀ خود و دیگر کوره‌های سفال‌پزی در عهد مغولان (یوان) و به‌خصوص در روزگار سلسله مینگ تولید نوعی ظرف آبی و سفید بسیار ظریف و درعین‌حال محکم با نقوش خیره‌کننده و شگفت «ختائی» به‌خصوص در کوره‌های منطقۀ لونگ‌چوان عمومیت و به‌تدریج شهرتی جهانی یافت. رونق مجدد روابط دیپلماتیک میان دربارهای تیموری و صفوی با خاندان مینگ و تبلیغات تجاری ناشی از آن از قبیل ارسال ظروف چینیِ «فغفوری» یعنی امپراتورانه (و ظریف‎ترین نوع با عالی‌ترین کیفیت) به‌عنوان هدایای دیپلماتیک به دربار ایران، سلیقۀ دربار را به‌عنوان مهم‌ترین حامی و سفارش‌دهندۀ آثار هنری تحت‌تأثیر قرار داد چنان‌که دربار و به‌تبع آن اشرافیت ایرانی را به‌عنوان مشتری دائم و پرتقاضای این ظروف مبدل کرد. مقاله حاضر در حوزۀ مطالعات بین‌رشته‌ای تاریخ هنر و باستان‌شناسی در پی آن است که سیر تکوین سفال‌های آبی و سفید بدل چینیِ ایرانی را تحت‌تأثیر واردات سرامیک‌های مشابه چینی مطالعه و تحلیل کند و انتشار نقش‌مایه‌های ایرانی و چینی در قالب این ظروف را از طریق ترانزیت، به هنرهای تزیینی اروپایی مورد بررسی قرار دهد. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که بهای گران این ظروف و راه دراز وارداتش و نیز کاسد کردن بازار سفالگران داخلی، آنان را به کشف رمز و راز تولید این ظروف شگفت کشاند؛ امری که به تقلید و شبیه‌سازی و حتی کسب موفقیت‌هایی در تولید نوعی ظرف مشابه اما با نقوش و فرهنگ بومی منجر شد که به ظروف بدل چینی شهرت یافتند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

“Faghfori” bowl in the court of Ilkhan and Shah: The Impact of Trade and Transit of Blue and White Porcelain on the Development of Badal-Chini Utensil Industries in Mongol to Safavid Iran

نویسنده [English]

  • Ali Bahranipour
Associate Professor of Shahid Chamran University of Ahvaz
چکیده [English]

The establishment of the Mongol Empire on the plains of Eurasia and the subsequent insecurities expanded the sea routes of the Indian Ocean. Because the sea routes was both safer and faster, cheaper, more cost-effective, and especially safer for the fragile porcelain bowls. Because there was no need for repeated loads in every house and in every caravanserai. The ports of Fujian Province were both producers of Chinese ceramics and exporters of their own pottery and other pottery kilns during the Mongol (Yuan) era, especially during the Ming Dynasty, producing a very delicate and strong blue and white vessel with The stunning "Khatai" designs became especially famous in the kilns of Long Chuan region. The resurgence of diplomatic relations between the Timurid and Safavid courts with the Ming dynasty and the resulting commercial propaganda, such as sending imperial (and finest, of the finest quality) "Faghfuri" porcelain as diplomatic gifts to the Iranian court, appealed to the court. As the most important sponsor and customer of works of art, he influenced the court and consequently the Iranian aristocracy as a regular and in-demand customer of these dishes. The present article In the field of interdisciplinary studies of art history and archeology seeks to study and analyze the evolution of blue and white Iranian porcelain pottery under the influence of imports of similar Chinese ceramics. And to study the spread of Iranian and Chinese motifs in the form of these vessels through transit to European decorative arts. The findings of the research indicate that the high price of these vessels and the long way to import them, as well as the stagnation of the domestic pottery market, led them to discover the secret of the production of these vessels. This led to imitation and even success in producing a similar dish but with native motifs and culture that became known as porcelain dishes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Transit and Maritime Trade
  • Porcelain Exchange
  • Blue and White Ceramics
  • Yuan Dynasty
  • Ming Dynasty
  • Spices Road
  • کتاب‌ها

    • افشار، ایرج (1372)، خطای‌نامه، تهران، اسناد فرهنگی آسیا.
    • اقدسیه، هادی (1372)، ارنست کونل و شهریار مالکی، اسلیمی، ختائی و گل‌های شاه‌عباسی، چاپ دوم، تهران، یساولی.
    • بحرانی‌پور، علی و یاسوهیرو یوکائیچی و تاتسویا موری (آذر و آبان 1393)، پیمایش، بررسی و تحقیق میدانی تنگه هرمز.
    • بلر، شیلا و جاناتان بلوم (1381)، هنر و معماری اسلامی 2 (1250-1800)، ترجمه یعقوب آژند، تهران، سمت.
    • حافظ ابرو، عبدالله‌بن لطف‌الله (1380)؛ زبده‌التواریخ، تصحیح سید کمال حاج‌سیدجوادی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    • حافظ شیرازی، شمس‌الدین محمد (1384)، دیوان حافظ، به اهتمام محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران، زوّار، چاپ نهم.
    • دانشپور پرور، فخری (1376)، یادنامه گردهمائی باستان‌شناسی شوش، تهران، سازمان میراث فرهنگی.
    • دلاواله، پیترو (1391)، سفرنامه پیترو دلاواله، ترجمه شجاع‌الدین شفا، چاپ ششم، تهران، خوارزمی.
    • ریچی، ماتیو (1387)، چین‌نامه، ترجمه از لاتین محمد زمان، تصحیح لو جین، تهران، مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
    • سمرقندی، کمال‌الدین عبدالرزاق (1383)، مطلع سعدین و مجمع بحرین، به اهتمام عبدالحسین نوایی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    • شجاع (1374)، انیس‌النّاس، به کوشش ایرج افشار، تهران، شرکت انتشارت علمی و فرهنگی.
    • کاوتس، رالف و رودریش پتاک (1383)، هرمز در منابع دوره‌های یوان و مینگ، ترجمه مهرداد وحدتی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
    • گری، بازیل (1383)، نقاشی ایرانی، ترجمه عربعلی شروه، تهران، دنیای نو.
    • لائوتزو (1389)، دائو دِ جینگ، ترجمه به انگلیسی استفن میچل، ترجمه به فارسی لادن جهانسوز، تهران، بهجت.
    • ماهوان (1393)، سفرنامه ماهوان: بررسی کلی سواحل اقیانوس، ترجمه سعید کریم‌پور، تهران، ققنوس.
    • نفیسی، نوشین‌دخت (1384)، حضور طبیعت در مجموعه چینی‌های آبی و سفید آستانه شیخ صفی‌الدین اردبیلی، تهران، فرهنگستان هنر.
    • هوانگ، سونیا (1384)، فنگ‌شویی: رازهای همسازی، ترجمه فؤاد نظیری، تهران، نشر ثالث،
    • یساولی ثانی. جواد (1392)، سوابق تاریخی نقوش: تأثیر هنرهای اسلامی در تحول هنر اروپا، چاپ پنجم، تهران، انتشارات یساولی.

    مقاله‌ها

    • مجیدزاده، یوسف، «سنگ لاجورد و جاده بزرگ خراسان»، باستان‌شناسی و تاریخ، ش 2، 1366.

    منابع انگلیسی

    • Thomas T. (2002), commodity and exchange in the Mongol empire, Cambridge: Cambridge University Press.
    • Josef Maria(1956). Ein stubehocker fart nach Asien, Baden: Verlag Herder Freiburg.
    • Cheng’en. Wu (2008), Journey to the west, W.J.F. Jenner, Beijing: Foreign Language Press.
    • Curators’ section (2004), Chinese ceramics: Neolithic age to Ming and Qing dynasties: from collection of the Aichi prefectural ceramic museum, Seto: Aichi prefectural ceramic museum,
    • Jacques, (1962) Daily life China on the eve of the Mongol invasion 1250-1276, tr. H.M. Wirth, London: George Allen and Unwin,
    • handbook of National Museum of Korea (2014), tr. Ko Ilhong, Park Mayoungsook, Seoul: National Museum of Korea
    • Hermann. (1968), “Lapis lazuli the early phase of its trade” Iraq,no. 30.
    • Louise, (1994), When China ruled the seas: the treasur fleet on the dragon throne 1405-1433,Oxford: Oxford University Press,
    • Fang, (2010), Chinese ceramics: a history of elegance. Tr. William W. Wang, Beijing: China international press.
    • Tatsuya, Daisuke Tokdume, Tomoko Nagahisa and Shino Yokoyama, (2012), Longguan ware: Chinese celadon beloved of the Japanese, Okinawa: Asahi world Co.
    • Pleasure of Black and White ceramics from private collections, (2011), the Chinese ceramic society of Aichi, Aichi.
    • Gunter (1972), "Bandar 'Abbās und Hormuz: schicksaal und Zaukunft einer iranischen Hafenstadt am Persischen Golf" Beihefte zum tubinger atlas des vorderen Orients, Wiesbaden: Dr Ludwig Reichert.
    • Social exhibition 2014 underwater cultural heritage of history in the Ocean. (2014), Okinawa: Okinawa prefectural museum and art museum.
    • Robert, (1935), the journal of Robert Stoadart, ed: E Denison Ross, London.
    • Z.D. (1934), the symbols of Yi-King or the symbols of the Chinese logic of changes, Taipei: the Prophet press.
    • Xu, (2010), Porcelain of ancient China, tr. Shao Da, Beijing: China international press.
    • 马欢, (2012), 中外 交通 史籍 叢刊, 北京: Zhbc。(Ma Huan, 2012, Zhongwai jiotong shiji congkan, Beijing: Zhbc)