تبیین و تحلیل نقش سرمایۀ اجتماعی و اعتماد عمومی در اقتصاد ایران اواخر دوره صفوی با تکیه بر نظریه اعتماد زتومکا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه اصفهان

2 دانشجوی دکتری تاریخ ایران دانشگاه اصفهان،

چکیده

دورۀ صفویه (1135-907ق/ 1722-1502م) یکی از مهم‌ترین دوره‌های تاریخ ایران است. ایران در این دوره به‌ویژه در عهد شاه‌عباس اول (1038-978ق/ 1629-1571م) در عرصه‌های گوناگون سیاسی، علمی، فرهنگی و اقتصادی به رونق و شکوه قابل‌توجهی دست یافت. اکنون سؤال اصلی آن است که با توجه به نقش مؤثر مؤلفه‌های فرهنگی اجتماعی در نظام اقتصادی آیا وضعیت سرمایۀ اجتماعی و اعتماد عمومی، در اواخر دوره صفویه جهت رشد و استمرار رونق اقتصادی مهیا و مناسب بوده است؟ بر همین اساس در این جستار که به روش توصیفی‌تحلیلی و با استناد به منابع تاریخی دوره صفوی انجام شده است با تکیه بر شاخصه‌های اعتماد شکننده در جوامع سنتی مبتنی بر ‌نظام‌های سیاسی استبدادی که در نظریه جامعه‌شناختی پیوتر زتومکا صورت‌بندی شده است شاخصه‌های مذکور در اواخر دوره صفوی بررسی شده است. نتیجه این تحقیق نشان می‌دهد ایران در واپسین دهه‌های دوره صفوی با توجه به وضعیت شاخصه‌های مذکور و نیز وجود کارکردهای مستعدی که در فقدان اعتماد عمومی و ضعف سرمایۀ اجتماعی در جامعه ظهور می‌کنند از سرمایۀ اجتماعی پایین و اعتماد عمومی شکننده‌ای برخوردار بوده و به همین دلیل ظرفیت توسعه اقتصادی و امکان استمرار رونق اقتصادی ‌درازمدت را نداشته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explaining and Analyzing the Role of Social Capital and Public Trust in the Iranian Economy in the Late Safavid Period Based on Zetomka's Theory of Trust

نویسندگان [English]

  • ali akbar kajbaf 1
  • reza rouhani 2
1 Professor, University of Isfahan
2 PhD student in Iranian History, University of Isfahan,
چکیده [English]

The Safavid period (907- 1135 AH / 1502-1722 AD) is one of the most important periods in the history of Iran. During this period, especially during the reign of Shah Abbas I (978- 1038 AH / 1571-1629 AD), Iran achieved significant prosperity and glory in various political, scientific, cultural and economic fields. Here, the main question is, considering the effective role of socio-cultural components in the economic system, was the situation of social capital and public trust in the late Safavid period ready forthe growth and continued economic prosperity?  This is a descriptive-analytical study examining the historical sources of the Safavid period. Based on the characteristics of fragile trust in the traditional societies relying on the authoritarian political systems formulated in the sociological theory of Piotr Zetomka, the above characteristics has been studied in the late Safavid period. The results of this study show that in the last decades of the Safavid period, Iran has low social capital and fragile public trust due to the status of these characteristics and the existence of talented functions that appear in the lack of public trust and weakness of social capital in society. It has not had the capacity for economic development and the possibility of sustaining long-term economic prosperity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Safavid
  • Economic System
  • Social Capital
  • Public Trust
  • Zetomka
  • منابع کتاب ها

    • اولئاریوس، آدام (1379)، سفرنامه آدام اولئاریوس، ترجمه حسین کردبچه، تهران، هیرمند.
    • تاجبخش، کیان (گردآورنده) (1381)، سرمایۀ اجتماعی: اعتماد، دموکراسی و توسعه، ترجمه افشین خاکباز و حسن پویان، تهران، شیرازه.
    • تاورنیه، ژان باتیست (1369)، سفرنامه تاورنیه، ترجمه ابوتراب نوری، تهران، سنایی.
    • ترکمان، اسکندربیگ (1355)، تاریخ عالم‌آرای عباسی، تصحیح ایرج افشار، اصفهان، کتابفروشی تأیید.
    • تفرشی، محمدحسین بن فضل اله حسینی (1390)، منشآت تفرشی، تصحیح محسن بهرام نژاد، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
    • جعفریان، رسول (1372)، علل برافتادن صفویان، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی.
    • خواجگی اصفهانی، محمدبن معصوم (1368)، خلاصه السیر، زیر نظر ایرج افشار، تهران، علمی.
    • دلاواله، پیترو (1389)، سفرنامه پیترو دلاواله، ترجمه محمود بهفروزی، تهران، قطره.
    • رنانی، محسن و رزیتا مؤیدفر (1389)، چرخه­های افول اخلاق و اقتصاد، تهران، طرح نو.
    • روحی، زهره (1397)، اصفهان عصر صفوی، سبک زندگی و ساختار قدرت (خوانشی دیگر از شرایط اجتماعی سیاسی دوره صفویه)، تهران، امیرکبیر.
    • روملو، حسن (1349)، احسن‌التواریخ، به اهتمام دکتر عبدالحسین نوایی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
    • زتومکا، پیوتر (1386)، اعتماد: نظریه جامعه‌شناختی، ترجمه غلامرضا غفاری، تهران، شیرازه.
    • سانسون (1377)، سفرنامه سانسون، وضع کشور شاهنشاهی ایران در روزگاری شاه سلیمان صفوی، ترجمه محمد مهریار، اصفهان، سازمان رفاهی تفریحی شهرداری اصفهان.
    • سلطان هاشم میرزا (1380)، زبور آل داود، تصحیح دکتر عبدالحسین نوایی، تهران، میراث مکتوب.
    • سو، آلوین ی (1380)، تغییرات اجتماعی و توسعه، مروری بر نظریات نوسازی، وابستگی و نظام جهانی، ترجمه محمود حبیبی مظاهری، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
    • شاردن، ژان (1362)، سفرنامه شاردن، ترجمه حسین عریضی، تهران، نگاه.
    • شفقی، سیروس (1385)، بازار بزرگ اصفهان، اصفهان، سازمان رفاهی تفریحی شهرداری.
    • صائب تبریزی، محمدعلی (1364)، دیوان صائب تبریزی، به کوشش محمد قهرمان، تهران، نشرعلمی فرهنگی.
    • طباطبایی، سید جواد (1392)، سقوط اصفهان به روایت کروسینسکی، تهران، مینوی خرد.
    • طهرانی، ابوبکر (1356)، تاریخ دیار بکریه، تصحیح فاروق سومه، تهران، طهوری.
    • طهرانی، محمدشفیع (1382)، مرآت واردات (تاریخ سقوط صفویان، پیامدهای آن و فرمانروایی ملک محمود سیستانی)، تهران، میراث مکتوب.
    • عمید، حسن (1369)، فرهنگ لغت فارسی عمید، چاپ سوم، تهران، امیر کبیر.
    • فرانکوئیس، پاتریک (1386)، سرمایۀ اجتماعی و توسعه اقتصادی، ترجمه محسن رنانی و رزیتا مؤیدفر، تهران، معاونت برنامه‌ریزی و نظارت ریاست جمهوری.
    • فلسفی، نصراله (1353)، زندگانی شاه‌عباس اول، چاپ پنجم، تهران، دانشگاه تهران.
    • فوران، جان (1384)، مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سالهای پس از انقلاب اسلامی، ترجمه احمد تدین، تهران، مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
    • قزوینی، ابوالحسن، (1367)، فوایدالصفویه، تصحیح دکتر مریم میر احمدی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
    • کمپفر، انگلبرت (1360)، سفرنامه کمپفر، ترجمه کیکاوس جهانداری، تهران، خوارزمی.
    • کیوانی، مهدی (1392)، پیشه‌وران و زندگی صنفی آنان در عهد صفوی، ترجمه یزدان فرخی، تهران، امیر کبیر، 1392.
    • گیدنز، آنتونی (1383)، تجدد و تشخص، جامعه و هویت شخصی در عصر جدید، ترجمه ناصر موفقیان، تهران، نشرنی، 1383.
    • مایرون، وینر (1356)، نوسازی جامعه، ترجمه رحمت‌الله مراغه‌ای، تهران، شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
    • مته، رودی (1397)، ایران در بحران (انحطاط صفویه و سقوط اصفهان)، ترجمه خسرو خواجه نوری، تهران، امیرکبیر.
    • مرعشی صفوی، میرزا محمدخلیل (1362)، مجمع‌التواریخ، به کوشش عباس اقبال، تهران، کتابخانه سنایی.
    • منجم یزدی، جلال الدین (1366)، تاریخ عباسی (روزنامه ملا جلال)، به کوشش سیف اله وحید نیا، تهران، وحید، 1366.
    • مینورسکی (1334)، سازمان اداری حکومت صفوی یا تحقیقات و حواشی استاد مینورسکی بر تذکره‌الملوک، ترجمه مسعود رجب نیا، تهران، انجمن کتاب.
    • نوایی، عبدالحسین (گردآورنده)، (1360)، اسناد و مکاتبات سیاسی ایران، همراه با یادداشت­های تفصیلی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، 1360.
    • نیومن، آندرو (1392)، ایران عصر صفوی، نوزایی امپراطوری ایران، ترجمه بهزاد کریمی، تهران، شرکت نشر نقد افکار، 1392.
    • واصفی، محمود بن عبدالجلیل (1350)، بدایع‌الوقایع، تصحیح و الکساندر بلدروف، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، 1350.
    • وحید قزوینی، محمد طاهر (1329)، عباسنامه، تصحیح ابراهیم دهگان، اراک، کتابفروشی داودی.

    منابع انگلیسی

    • Fukuyama, Francis (1995), Trust: The social Virtues and the Creation of Prosperity, New York.
    • Knack, Stephan & Philip Keefer, (1997), Does social Capital have an Economic pay off across country Investigation, »quarterly journal of Econometrics«, No 112.