بررسی نقش جشن‎های برگزارشده در آذربایجان دوره رضاشاه پهلوی از منظر اشاعه سبک زندگی جدید

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه تبریز

2 دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه تبریز

چکیده

یکی از مهم‌ترین سازوکارهای نهادها و محافل فرهنگی وابسته به قدرت پهلوی اول برای بسترسازی گفتمانی سبک زندگی مدنظر حاکمیت، بهره‌گیری از برگزاری جشن بود تا هم منجر به آشنایی، انس و آمادگی مردم نسبت به مؤلفه‌های سبک زندگی، نمادهای فرهنگی و الگوهای رفتاری تبلیغی دولت پهلوی اول شود و هم زمینه‌ساز و تسهیل‎گر اتخاذ سبک زندگی اشاعه‌شده از سوی اقشار مختلف مردم باشد. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش جشن‎های برپاشده در ایالت آذربایجان در محدودۀ زمانی 1304 تا 1320ش در اشاعۀ مؤلفه‎های سبک زندگی مدنظر دولت رضاشاه انجام شده است. برای این منظور جشن‎های گوناگون برگزارشده در این منطقه از کشور با استفاده از روش توصیفی‌تحلیلی و بررسی اسناد و منابع تاریخی مرتبط با آن دوره موردبررسی قرار گرفته است تا بدین سؤال پاسخ دهد که جشن‎های برگزارشده در مناطق مختلف آذربایجان در دورۀ رضاشاه چه نقشی در بازنمایی وجوه مختلف سبک زندگی تبلیغ‌شده داشتند؟ یافته‎های پژوهش نشان می‌دهد که برپایی جشن‎های مختلف در مناطق مختلف آذربایجان به ‎نظام سیاسی حاکم این فرصت را داد تا بتواند برخی از مهم‎ترین عناصر سبک زندگی مدنظر خود همچون الگوهای رفتاری شامل پوشش لباس متحدالشکل جدید برای اقشار مختلف و زنان جامعه آذری، عناصر هویت ملی از قبیل اشاعه زبان و ادبیات فارسی و...، نمادهای ملی و فرهنگی مثل «شاه نماد ایران»، «باستان‎گرایی نماد ملیت ایرانی» و... را ترویج، اشاعه و بازنمایی کند تا از قِبَل آن‎ها برای دستیابی به اهدافی همچون ایجاد گسست در علقه‌های هویت قومی و محلی مردم آذربایجان و ادغام فرهنگ بومی و محلی این منطقه در هویت و فرهنگ ملی و مرکزی، همسو کردن آن‎ها با برنامه‎های اصلاحی پیاده‌شده در جامعه، تهییج احساسات توده مردم و کاستن از مخالفت‎ها، اشاعۀ مؤلفه‎ها و عناصر ایدئولوژیکی نظام، شکل‎دهی به نوع جدیدی از جامعه‎پذیری همگانی و درنهایت نیل به فرایند ملت‎سازی خود بهره ببرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the Role of Celebrations Held in Azerbaijan during the Reign of Reza Shah Pahlavi from the Perspective of Spreading a New Lifestyle

نویسندگان [English]

  • Gholamali pashazadeh 1
  • jafar gholipor 2
1 Associate Professor.Tabriz university .
2 PhD student in History, University of Tabriz
چکیده [English]

One of the most important mechanisms of cultural institutions and circles affiliated with the first Pahlavi power, to lay the ground for the ruling lifestyle discourse, was to use the celebration to familiarize the people and make them ready to accept the lifestyle components, cultural symbols and propaganda behavioral patterns of the first Pahlavi government. It could be the basis and facilitator of adopting the lifestyle spread by different sections of the people. The aim of this study was to investigate the role of celebrations held in the province of Azerbaijan in the period 1304 to 1320 (AH) in disseminating the components of the lifestyle considered by Reza Shah's government. For this purpose, various celebrations held in this region of the country have been studied using a descriptive-analytical method. A review of the documents and historical sources related to that period was done to answer the question of What celebrations were held in different regions of Azerbaijan during the reign of Reza Shah? Did they play a role in representing different aspects of the advertised lifestyle? Findings show that holding various celebrations in different parts of Azerbaijan gave the ruling political system the opportunity to be able to consider some of the most important elements of their lifestyle, such as: Behavioral patterns including new uniforms for different sections and women of Azeri society. They wanted to promote, disseminate and represent elements of national identity such as the spread of Persian language and literature, national and cultural symbols such as "Shah symbol of Iran", "archeology of the symbol of Iranian nationality", etc in order to achieve some objectives such as: creating a rift in the ethnic and local identity of the people of Azerbaijan and integrating the indigenous and local culture of this region in the national and central identity and culture, aligning them with reform programs implemented in society, stimulating the feelings of the masses and reducing opposition. They wanted to disseminate the ideological components and elements of the system, form a new type of public socialization and finally achieve the process of nationalization.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Reza Shah's Government
  • Azerbaijan
  • Government Celebrations
  • Lifestyle
  • منابع کتاب ها

    • اکبری، محمدعلی (1383)، دولت و فرهنگ در ایران، تهران، موسسه انتشاراتی روزنامه ایران.
    • امیر احمدی، احمد (1373)، خاطرات نخستین سپهبد ایران، به کوشش زرگری نژاد، تهران، مؤسسه پژوهشی و مطالعات فرهنگی.
    • آبراهامیان، یرواند (1389)، ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل‎محمدی، محمدابراهیم فتاحی ولیلایی. چاپ شانزدهم، تهران: نشر نی.
    • آبراهامیان، یرواند (1391)، تاریخ ایران مدرن، چاپ هشتم، مترجم، محمدابراهیم فتاحی، تهران نشر نی.
    • آوری، پیتر (1376)، تاریخ معاصر ایران، ترجمه محمد رفیعی مهر‎آبادی، ج 2، چاپ سوم. تهران: عطایی.
    • بشیریه، حسین (1381)، دیباچهای بر جامعهشناسی سیاسی ایران دوره جمهوری اسلامی ایران، تهران، نگاه معاصر.
    • بهنام، جمشید (1375)، ایرانیان و اندیشه تجدد، تهران، نشر فروزان.
    • حکمت، علی‎اصغر (1355)، سی خاطره از عصر فرخنده پهلوی، تهران، نشر وحید.
    • دولت‎آبادی، یحیی (1331)، حیات یحیی، ج 4، تهران، کتاب‎فروشی ابن‎سینا.
    • دلفانی، محمود (1376)، فرهنگ ستیزی در دوره رضاشاه (اسناد منتشرنشده سازمان پرورش افکار)، تهران، اسناد ملی ایران.
    • ساتن، الول (1337). رضاشاه کبیر یا ایران نو، ترجمه عبدالعظیم صبوری، چاپ دوم، تهران: تابش.
    • سازمان اسناد ملی ایران (1371)، خشونت و فرهنگ، اسناد محرمانه کشف حجاب (1312-1313 ش)، تهران، مدیریت پژوهش، انتشارات و آموزش.
    • ستاری، جلال (1395)، سازمان پرورش افکار و هنرستان هنرپیشگی، تهران، نشر مرکز.
    • شریفی، احمدحسین (1391)، همیشه‌بهار (اخلاق و سبک زندگی اسلامی)، قم، نشر معارف.
    • شیری آذر، حبیب (1386)، والیان آذربایجان از 1304 تا 1320، تهران، نشر خجسته.
    • صدیق، عیسی (1347)، تاریخ فرهنگ ایران، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
    • صفوت، محمدعلی (1394)، تاریخ فرهنگ آذربایجان، تهران، نشر منشور سمیر.
    • صلاح، مهدی (1384)، کشف حجاب، زمینۀ پیامدها و واکنشها، تهران، توسعه مطالعات و پژوهش‎های سیاسی.
    • عاقلی، باقر (1371)، خاطرات یک نخستوزیر (دکتر احمد متین دفتری)، تهران، علمی، چ دوم.
    • فتحی، مریم (1383)، کانون بانوان، چاپ اول، تهران، مطالعات تاریخ معاصر ایران.
    • فرمانفرماییان، ستاره (1377)، دختری از ایران، به کوشش ابوالفضل طباطبایی. چاپ اول. تهران، نشر کارنگ.
    • کاتوزیان، محمدعلی همایون (1366)، اقتصاد سیاسی ایران از مشروطیت تا سقوط رضاشاه، ترجمه محمدرضا نفیسی، چاپ اول. تهران، پاپیروس.
    • کرونین، استفانی (1383)، رضاشاه و شکلگیری ایران نوین، ترجمه مرتضی ثاقب فر، چاپ اول، تهران، نشر جامی.
    • کسرایی، محمدسالار (1379)، چالش سنت و مدرنیته در ایران از مشروطه تا 1320، چاپ اول، تهران، نشر مرکز.
    • مجتهدی، مهدی (1381)، رجال آذربایجان در عصر مشروطیت‎، تهران، نشر زرین.
    • مختاری اصفهانی (1396)، حکایت حکمت، زندگی و زمانه علیاصغر حکمت، تهران، نشر نی.
    • مستوفی، عبدالله (1371)، شرح زندگانی من یا تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه، ج 3، تهران، زوار.
    • مک کی، ساندرا (1380)، ایرانیها، ترجمۀ شیوا رویگریان، چاپ اول، تهران، ققنوس.
    • مکی، حسین (1362)، تاریخ بیستساله ایران، ج 6، تهران، نشر ناشر.
    • مؤمن، ابوالفتح (1390)، دریچهای به تاریخ معاصر ایران، چاپ اول، تهران، سوره مهر.
    • واحد، سینا (1361)، قیام گوهرشاد، چاپ اول، تهران، وزارت ارشاد اسلامی.
    • واقعه کشف حجاب، اسناد منتشرشده از واقعه کشف حجاب (1371)، به اهتمام مرتضی جعفری، صغرا اسماعیلزاده و معصومه فرشچی، تهران، سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی و موسسه پژوهش و مطالعات فرهنگی.
    • هال، استوارت (1386)، غرب و بقیه؛ گفتمان و قدرت، ترجمه محمود متحد، تهران، نشر آگه.
    • هیوارد، سوزان (1381)، مفاهیم کلیدی در مطالعات سینمایی، ترجمۀ فتاح محمدی، تهران، نشر هزاره.

    مقالات

    • افشار، محمود، «مطلوب ما وحدت ملی ایران»، آینده، سال 1، ش1، 1304.
    • بی‎نا، «سندهای بدون شرح؛ متحدالشکل کردن لباس و کشف حجاب»، فصلنامه مطالعات تاریخی، ش 34، 1390.
    • حاجیانی، ابراهیم، «تحلیل جامعه‌شناختی هویت ملی در ایران و طرح چند فرضیه»، مطالعات ملی، شماره 5، 1380.
    • حسنی، محمدحسین، ذکایی، محمدسعید، طالبی، ابوتراب و انتظاری، علی، «مفهوم‌سازی سبک زندگی فرهنگی»، جامعه پژوهی فرهنگی، دوره 8، ش 1، 1396.
    • دیلمی معزی، امین، «هویت‌سازی ملی در عصر رضاشاه: روش‌ها و ابزارها»، پژوهش‌نامه تاریخ، دوره 3، ش 10، 1387.
    • سلماسی‌زاده، محمد، قدیمی قیداری، عباس، دهقانی، رضا و پروان، بیژن، «سازمان پرورش افکار و تلاش برای تغییر سبک زندگی جوانان در عصر رضاشاه پهلوی»، مطالعات انقلاب اسلامی، سال 16، ش 56، 1398.
    • کاظم‌زاده ایرانشهر، حسین، «دین و ملیت»، مجله ایرانشهر، سال سوم، ش 1 و2، 1293.
    • کجباف، علی‌اکبر و احمدوند، زینب، «جریان باستان‌گرایی و تشکیل حکومت پهلوی»، فصلنامه پژوهش در تاریخ، ش 5،1390.
    • گیویان، عبدالله و سروی، محمد، «بازنمایی ایران در سینمای هالیوود»، تحقیقات فرهنگی ایران، دوره 2، ش4، 1388.
    • محمدی، منظر و سید احمدی زاویه، سیدسعید «لباس متحدالشکل: بازنمایی قدرت و مدرنیته (دوران پهلوی اول)»، تاریخ ایران، دوره 10، ش 3، 1396.
    • نیازی، محسن و کارکنان نصرآبادی، محمد، «بررسی رابطه بین میزان دین‌داری و سبک زندگی»، برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، ش 16،1390.
    • نیازی، محسن، «رابطه بین سبک زندگی و میزان هویت ملی»، فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال هفتم، ش 24،1390.

    روزنامه‌ها

    • روزنامه اطلاعات، سال 1313، شماره 2303.
    • ـــــــــــــــ، سال 1315، شماره‎های: 2741، 2830، 2740، 2824.
    • روزنامه تبریز، سال 1315، شماره 77.
    • ـــــــــــــــ، 1310، سال22، شماره 3.

    اسناد

    • آرشیو اسناد ملی ایران، سند شماره 0015-038667-310 مورخ 15/4/1319
    • ــــــــــــــــــــ ، سند شماره ۲۹۰۰۰۵۵47مورخ 19/8/1304
    • ــــــــــــــــــــ ، سند شماره 0013-038667 مورخ 21/11/1319
    • ــــــــــــــــــــ ، سند شماره 18502/310 مورخ20/11/1314
    • ــــــــــــــــــــ ، سند شماره4654203- 95297958 مورخ 12/9/1315