چگونگی تعامل و تقابل سادات با آل‌مظفر و نقش آفرینی آنان در این حکومت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیاردانشگاه پیام نورتهران

2 دکتری تاریخ دانشگاه پیام نور تهران

چکیده

سادات به‌عنوان بازماندگان خاندان پیامبر (ص)، در جامعۀ ایران دورۀ اسلامی از جایگاه اجتماعی والایی برخوردار بوده و اغلب حکام و طبقات مختلف اجتماعی به آنان عنایت ویژه‌ای داشته‌اند. این رویکرد خاص به سادات، در دورۀ آل‌مظفر نیز ادامه یافت و تعاملات بسیاری میان این قشر و حکام آل‌مظفر وجود داشت. بخشی از این تعاملات را می‌توان به باورهای مذهبی و اندیشۀ سیاسی حکومت‌گران آل‌مظفر نسبت داد. آنان که در ارتباط با ایلخانان مسلمان و فضای حاکم بر قرون هفتم و هشتم هجری رشد یافته و به قدرت دست یافتند، گروه‌های مختلف اجتماعی و مذهبی همچون سادات، شیعیان و اهل تصوف را مورد التفات ویژه قرار دادند. امرای مظفری در این قبیل مناسبات، اهدافی چون استفاده از اعتبار سادات برای کسب مشروعیت و مقبولیت عامه و تثبیت حکومت را مدنظر داشتند. آل‌مظفر در این راستا در مقاطعی، مناصب بااهمیتی همچون وزارت، قضاوت و فرماندهی لشکر را به سادات واگذار کرده و پذیرش شفاعت سادات در برخی رویدادهای سیاسی را مدنظر قرار دادند. بااین‌همه، در موارد اندکی که این گروه به دنبال کسب قدرت رفته و حیات سیاسی آل‌مظفر را به مخاطره انداختند، روابط طرفین به تقابل کشیده شد. این پژوهش که به روش توصیفی – تحلیلی و با استناد به منابع دست‌اول تاریخی و ادبی فراهم شده، به چگونگی تعامل و تقابل سادات با حکام مظفری و اشکال نقش‌آفرینی سادات در حکومت آل‌مظفر می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Sadat' Interactions with Al-Muzaffar and their Roles in this Government

نویسندگان [English]

  • Jamshid Noroozi 1
  • mozhgan sadeghifard 2
1 Associate Professor Payame Noor University of Tehran
2 PhD in History of Payame Noor University of Tehran
چکیده [English]

Sadat, as the survivors of the family of the Prophet (PBUH), had high social status in the Iranian society of the Islamic period and most of the rulers and different social classes paid special attention to them. This particular approach to Sadat continued in the period of Al-Muzaffar and there were many interactions between this group and the rulers of Al-Muzaffar. Some of these interactions can be attributed to the religious beliefs and political thoughts of the rulers of Al-Muzaffar. Those who grew and gained power in connection with the Muslim Ilkhans and the atmosphere prevailing in the seventh and eighth centuries AH, paid special attention to various social and religious groups such as the Sadat, the Shiites and the Sufis. In such relations, Mozaffari's rulers considered some goals such as using Sadat's credibility to gain legitimacy and public acceptance and to consolidate the government. In this regard, Al-Muzaffar at times handed over important positions such as the ministry, the judge and the commander of the division to Sadat and considered accepting Sadat's intercession in some political events. However, in the few cases in which the group sought to seize power and jeopardize Al-Muzaffar's political life, relations between the two sides were strained. Using a descriptive-analytical method and citing first-hand historical and literary sources, this study deals with the issue of how Sadat interacts with Mozaffari rulers. It also examines the forms of Sadat's role-playing in the rule of Al-Muzaffar.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The roles of Sadat
  • Al-Muzaffar
  • Sadat's Interaction and Confrontation
  • Niqabat
  • Dar al-Siyadeh
منابع
-     ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین (1339)، فرزندان ابوطالب، ترجمه جواد فاضل، ج1، تهران، کتابفروشی علی اکبر علمی.
-     ابن بطوطه (1376)، سفرنامه ابن‌بطوطه، ترجمه محمدعلی موحد، ج1، تهران، نشر آگاه.
-     ابن شهاب یزدی، تاج‌الدین حسن بن شهاب الدین حسین (802ق)، جامعالتواریخ حسنی، نسخه خطی.
-     ابن عنبه، جمال‌الدین أحمد بن علی الحسنی (1425ق)، عمده‌الطالب فی الانساب آل ابی‌طالب، تحقیق سید مهدی الرجایی، قم، مکتبه سماحه آیه‌العظمی المرعشی للخزانه العالمیه.
-     بحرانی‌پور، علی و زارعی، سید زهره (1389)، «خاستگاه‌های اقتدار و مقبولیت اجتماعی سلسله آل‌اینجو»، فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام و ایران، دانشگاه الزهرا، سال 20، شماره 8، صص30- 53.
-     آیتی، عبدالحسین (1317)، تاریخ یزد، یزد، نشر گلبهار یزد.
-     تاج‌الدین احمد وزیر (1381)، بیاض تاجالدین احمد وزیر (782ق)، تصحیح علی زمانی علویجه، ج2، قم، مجمع ذخائر اسلامی.
-     ترکمنی آذر، پروین (1385)، تاریخ سیاسی شیعیان اثنی‌عشری در ایران (از ورود مسلمانان به ایران تا تشکیل حکومت صفویه)، تهران، مؤسسه شیعه‌شناسی.
-     حافظ، شمس‌الدین محمد (1385)، دیوان حافظ از نسخه محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران، نشر علی.
-     خواندمیر، غیاث‌الدین همام‌الدین (1380)، حبیب‌السیر فی اخبار افرار بشر، تصحیح محمد دبیر سیاقی، ج3، تهران، خیام.
-     ________________ (1317)، دستورالوزراء، تصحیح محمد دبیر سیاقی، تهران، کتابفروشی اقبال.
-     دولتشاه سمرقندی (1338)، تذکرهالشعراء، به همت محمدرضا رمضانی، تهران، چاپخانه خاور.
-     سمرقندی، کمال الدین عبدالرزاق (1372)، مطلع‌السعدین و مجمع‌البحرین، به اهتمام عبدالحسین نوایی، ج 1، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
-     سید رکن‌الدین (1345)، وقفنامه جامع‌الخیرات، ترجمه سید جعفر غضبان و سید مکی مکیان، یزد، انتشارات اداره کل حج و اوقاف و امور خیریه استان یزد.
-     شامی، نظام‌الدین (1363)، ظفرنامه (تاریخ فتوحات امیر تیمور گورکانی)، مقدمه پناهی سمنانی، تهران، بامداد.
-     عضد (1389)، دیوان عضد (سراینده ناشناخته سده 8 ق)، تهران، کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
-     عمادی حائری، سید محمد (1394)، سادات هزارجریب (سلسله شیعی در شرق مازندران)، قم: نشر مورخ.
-     عیسی بن جنید شیرازی (1364)، تذکره هزار مزار (شدالازار فی حط‌الاوزار عن زوار المزار)، به تصحیح نورانی وصال، شیراز، کتابخانه احمدی.
-     غنی، قاسم (1383)، تاریخ عصرحافظ (بحث در آثار و افکار و احوالحافظ)، مقدمه از علامه قزوینی، تهران، نشر زوار.
-     کاتب یزدی، احمد بن حسین بن علی (1357)،تاریخ جدید یزد، به کوشش ایرج افشار، تهران، امیرکبیر.
-     کاشفی سبزواری، ملاحسن (1350)، فتوت‌نامه سلطانی، مصحح محمدجعفر محجوب، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
-     کتبی، محمود (1364)، تاریخ آل‌مظفر، محقق و مصحح عبدالحسین نوایی، تهران، امیرکبیر.
-     لیمبرت، جان (1387)، شیراز در روزگار حافظ (شکوهمندی شهر ایرانی در قرون وسطی ترجمه همایون صنعتی‌زاده، شیراز، دانشنامه فارس.
-     مجدی، محمد بن ابی‌طالب (1362)، زینت‌المجالس، تهران، کتابخانه سنایی.
-     مستوفی، حمدا... (1336)، نزهت‌القلوب، به اهتمام سید محمدباقر سیاقی، تهران، نشر طهوری.
-     مستوفی بافقی، محمد مفید (1385)، جامع مفیدی، محقق و مصحح ایرج افشار، ج 2 و 3، تهران، اساطیر
-     معلم یزدی، معین الدین بن جلال الدین (1326)، مواهب الهی، تصحیح سعید نفیسی، تهران: اقبال.
-     مهدوی، مصلح‌الدین (1388)،مزارات اصفهان از قرن سوم هجری تا زمان حاضر، ویراستار اصغر منتظرالقائم، اصفهان، دانشگاه اصفهان.
-     میرحسینی، محمدحسن (1384)، «نکته‌یابی از وقف‌نامه جامع‌الخیرات»، مجله فرهنگ ویژه تاریخ، شماره 56، صص163-184.
-     موحد ابطحی موسوی، سید حجت (1418ق)، ریشهها و جلوههای تشیع و حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ، ج 1، اصفهان، دفتر تبلیغات المهدی (عج).
-     میرخواند، محمد بن سید برهان‌الدین خواندشاه (1339)، روضه‌الصفاء فی سیرت‌الانبیاء، ج4، تهران، خیام.
-     ندیم، مصطفی (1398)، جغرافیای تاریخی شیراز در سدههای هفتم و هشتم هجری، تهران، نشر خاموش.
-     نطنزی، معین‌الدین (1383)،منتخب‌التواریخ معینی، به اهتمام پروین استخری، تهران، اساطیر.
-     همایی شیرازی، جلال‌الدین (1395)، تاریخ اصفهان (حوادث و وقایع و حکام و سلاطین اصفهان)، به کوشش ماهدخت بانو همایی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-     یزدی، شرف‌الدین علی (1336)، ظفرنامه (تاریخ عمومی مفصل ایران در دوره تیموریان)، به تصحیح محمد عباسی، تهران، امیرکبیر.