مطالعۀ سیر تاریخی قانون جدید ازدواج در ایران معاصر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

هیات علمی/دانشگاه تهران

چکیده

تصویب قانون جدید ازدواج در ایران در سال 1310 ش. نقطۀ عطفی در تحول و تجدد امر ازدواج در ایران بود. این پژوهش در پی آن است تا سیر تاریخی تصویب این قانون و تأثیر آن بر زندگی دختران، زنان و خانواده‌های ایرانی را بررسی کند. فرضیه تحقیق حاضر آن است که آنچه در سال 1310 ش. به‌اجبار و با دخالت دولت رخ داد، بر پایۀ تغییر ذهنیت عمومی از دورۀ قاجاریه به این سوی استوار بود که در آن دو مفهوم مهم و بنیادین کودکی و ازدواج تغییر کرده و میزان تأثیر سبک و شیوۀ زندگی کودک و زن ایرانی بر سرنوشت وطن مورد توجه قرار گرفته بود. این قانون گرچه بنیان شرعی ازدواج را تغییر نداد اما تغییراتی اساسی در روند زندگی روزمرۀ خانوادۀ ایرانی ایجاد کرد. افزایش مدت زمان کودکی برای دختران که زمینه‌ساز فرصت بیشتر برای آموزش آنان بود، حفظ سلامت و تندرستی کودک و مادر ایرانی و افزایش جمعیت متعاقب آن در کنار امکان حضور فعال زنان در اجتماع و اقتصاد ازجمله پیامدهای ملموس این قانون بود. با‌این‌حال اعمال سخت‌گیرانه قانون جدید، امر ازدواج را به محلی برای نزاع نابرابر میان دستگاه قضایی به نمایندگی از حکومت و خانواده‌های ایرانی تبدیل کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Study of the Historical Course the New Marriage Law in Contemporary Iran

نویسنده [English]

  • Zahra Hatami
History Department,, Tehran University
چکیده [English]

The adoption of the new marriage law in Iran in 1310 (AH) was a turning point in the evolution and modernization of marriage in Iran. This study seeks to examine the historical course of the adoption of this law and its impact on the lives of the Iranian girls, women and families. It is hypothesized that what has happened in the year 1310 (AH) by force and with the intervention of the government, was based on the change of public mentality from the Qajar period onwards. In fact, the two important and fundamental concepts of childhood and marriage were changed and the style of lives of Iranian children and women were considered to be effective on the fate of the homeland. Although this law did not change the legal basis of marriage, it did bring about fundamental changes in the daily life of the Iranian family. Increasing the period of childhood for girls which provided more opportunities for their education, maintaining the health of Iranian children and mothers, and the subsequent increase in population along with the possibility of active participation of the women in the society and the economy, were among the tangible consequences of this law. However, the strict application of the new law made marriage a scene of unequal conflict between the judiciary representing the Iranian government and the Iranian families.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Marriage
  • Childhood
  • Women
  • Modernity
  • Reza Shah
  • Marriage Law
-      آخوندزاده، میرزا فتحعلی (1351)، مقالات، گردآورنده: باقر مؤمنی، تهران: آوا.
-      آدمیت، فریدون (1349)، اندیشه‌های میرزا فتحعلی آخوندزاده، بی‌جا: بی‌نا.
-      اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان (1385)، مقدمه و فهارس از ایرج افشار، تهران: امیرکبیر.
-      افضل‌الملک، غلامحسین خان (1361)، افضل‌التواریخ، به کوشش منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان، تهران: نشر تاریخ ایران.
-      بامداد، بدرالملوک (1312)، کتاب اخلاق مخصوص کلاس سوم متوسطه نسوان، تهران: مطبعه دانش ناصریه.
-      بروگش، هینریش (1389)، سفری به دربار سلطان صاحبقران، ترجمه محمدحسین کردبچه، تهران: اطلاعات.
-      بهرامی، عبدالله (1363)، خاطرات عبدالله بهرامی از آخر سلطنت ناصرالدین‌شاه تا اول کودتا، تهران: علمی.
-      بیشوب، ایزابلا (1375)، از بیستون تا زردکوه بختیاری، ترجمه مهراب امیری، خرم آباد: سهند و انزان.
-      حاتمی، زهرا (1395)، تاریخ کودکی در ایران (از آغاز عصر ناصری تا پایان دوره رضاشاه)، تهران: علم.
-      خاطرات ابوالقاسم کسمایی (1385)، به کوشش ایرج افشار، تهران: قطره.
-      خاطرات تاج‌السلطنه (1378)، به کوشش مسعود عرفانیان، تهران: نشر تاریخ ایران.
-      خاطرات مونس‌الدوله (1380)، به کوشش سیروس سعدوندیان، تهران: زرین.
-      خاطرات یک نخست‌وزیر (احمد متین‌دفتری)(1370)، به کوشش باقر عاقلی، تهران: علمی.
-      دولت‌آبادی، صدیقه (1377)، نامه‌ها، نوشته‌ها و یادها، ویراستاران: مهدخت صنعتی و افسانه نجم‌آبادی، Ontario:Midland Printers.
-      دیوان ژاله قائم‌مقامی (1345)، زیر نظر پژمان بختیاری، تهران: کتابخانه ابن سینا.
-      رابینو، ﻫ. ل (1337)، مازندران و استرآباد، ترجمه غلامعلی وحید مازندرانی، تهران: علمی و فرهنگی.
-      رساله‌های میرزا ملکم خان ناظم‌الدوله ( 1388)، گردآوری و مقدمه: حجت‌الله اصیل، تهران: نی.
-      رسائل سیاسی عصر قاجار (1380)، تصحیح و تحشیه غلامحسین زرگری‌نژاد، تهران: کتابخانه ملی.
-      رسائل مشروطیت (مشروطه به روایت موافقان و مخالفان) (1378)، تصحیح و تحشیه غلامحسین زرگری‌نژاد، تهران: مؤسسه توسعه و تحقیقات علوم انسانی.
-      رستاخیز ایران، مدارک، مقالات و نگارشات خارجی 1323-1299 (1335)، گردآورنده: فتح‌الله نوری اسفندیاری، تهران: چاپخانه سازمان برنامه.
-      رنه دالمانی، هانری (1378)، از خراسان تا بختیاری، ترجمه غلامرضا سمیعی، تهران: طاووس.
-      روزنامه خاطرات اعتمادالسلطنه (1385)، مقدمه و فهرست از ایرج افشار، تهران: امیرکبیر.
-      سرنا، کارلا (1362)، آدم‌ها و آئین‌ها در ایران، ترجمه علی‌اصغر سعیدی، تهران: زوار.
-      سفرنامه فوروکاوا (1384)، ترجمه هاشم رجب‌زاده و کینیچی ئه او را، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
-      سناتور (فعالیت‌های مهرانگیز منوچهریان بر بستر مبارزات حقوقی زنان در ایران) (1382)، به کوشش نوشین احمدی خراسانی و پروین اردلان، تهران: توسعه.
-      شایگان، علی (1324)، حقوق مدنی ایران، بی‌جا: بی‌نا.
-      ضرغام، شهریار (1369)، گزارش‌های تلگرافی آخرین سال‌های عصر ناصرالدین‌شاه، بی‌جا: بی‌نا.
-      طالبوف تبریزی، میرزا عبدالرحیم (1336)، کتاب احمد یا سفینه طالبی، تهران: گام.
-      فرمانفرمائیان (رئیس)، مهرماه (1377)، زندگینامه عبدالحسین میرزا فرمانفرما، تهران: توس.
-      فلور، ویلم و امین بنانی (1390)، نظام قضایی عصر قاجار و پهلوی، ترجمه حسن زندیه، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
-      فووریه (1326ق.)، سه سال در دربار ایران، ترجمه عباس اقبال، تهران: علمی و شرکاء.
-      کنت دو گوبینو (1383)، سه سال در آسیا، ترجمۀ عبدالرضا هوشنگ مهدوی، تهران: قطره.
-      کونتز، استفانی (1387)، تاریخ ازدواج: از اطاعت تا صمیمیت یا چگونه عشق بر ازدواج پیروز شد؟ ترجمه سیمین موحد، تهران: پیکان.
-      گلستان سعدی (1369)، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.
-      محمدی، امیر (1394)، تاریخ سجلّ و ثبت احوال در ایران، تهران: نگارستان اندیشه.
-      ویشارد، جان (1363)، بیست سال در ایران، ترجمه علی پیرنیا، تهران: نوین.
-      هاکس، مریت (1368)، ایران؛ افسانه و واقعیت، ترجمه محمدحسن نظری‌نژاد و دیگران، مشهد: آستان قدس رضوی.
 
-      Goodsell, Willystine. (1935), A History of Marriage and the Family, Macmillan.
-      Outhwaite, R.B. (1981), Marriage and Society: Studies in the Social History of Marriage, Europa.
-      Quala, Rabina. (1988), Gladys, A History of Marriage Systems, Greenwood Press.
-      Stones, Lawrence. (1992), Uncertaine Unions: Marriage in England 1600-1753, Oxford University Press.
روزنامه‌ها
-     اطلاعات:1307ش./ 1308ش./ 1310ش./ 1312ش./ 1314ش./1315ش./ 1316ش./ 1317ش./ 1319ش.
-     تربیت:1315ق./ 1323ق./ 1328ق.
-     تعلیم و تربیت:1304ش.
-     الجمال:1325ق.
-     خورشید:1325ق.
-     دانش:1338ق.
-     شکوفه:1331ق./ 1332ق./ 1333ق./ 1334ق./ 1338ق.
-     عالم نسوان:سال 1305-1306ش.
-     کاوه:1338ق.
 
 
اسناد
-     سند82129/298
-     سند82130/298
-     سند82269/ 298
-     سند82189/298
-     سند77393/ 298
-     سند83156/298
-     سند82269/298
-     سند85687/298
-     سند1541/298/93
مقالات
-     ابوالمعالی الحسینی، نسرین (تابستان 1387)، شکل شناسی ازدواج در شاهنامه فردوسی، فرهنگ مردم ایران، شماره 13.
-     قربانی، بیرگانی و ولی عرب، مسعود (پاییز 1396)، نقش ازدواج های سیاسی چنگیزخان در یکپارچگی مغولان، تاریخنامه خوارزمی، شماره 18.
-     حسین‌زاده، بهزاد و حسن رضایی باغ‌بیدی (زمستان 1395)، سویم وره، رسم ازدواج طبقه جنگجوی هند و اروپایی، پژوهش های ایران شناسی، شماره 2.
-     روح‌الامینی، محمود (اردیبهشت 1370)، ساختار ازدواج‌های شاهنامه، چیستا، شماره 78.
-     صالحی، کورش و نادری، فرشید (پاییز و زمستان 1392)، ساختار اجتماعی ازدواج در دوره ساسانی، جامعه شناسی تاریخی، شماره 2.
-     منتظمی، علی (1384)، سیری در قباله های ازدواج دوره قاجار (به انگیزه گزارش بازدید از نمایشگاه فرمان‌ها در موزه ملّی ملک)، پیام بهارستان، شماره 51.
-     هوشیار، مهران و سعیدآبادی، سلیمان (1387)، کاوشی در عقدنامه‌های عهد قاجار در ایران، رهپویه هنر، شماره 6.