نقش جغتائیان در شکل‌گیری، استقرارو تداوم حکومت تیمور گورکانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشیار دانشگاه پیام نور

چکیده

از وجوه بارز دوران حکومت تیمور، حضور پر رنگ جغتاییان در تشکیلات حکومتی است. این امر، از آنجا ناشی شده که تیمور برای بنیانگذاری و تثبیت حکومت و نیز گسترش قلمرو، از عناصر جغتایی استفاده قابل توجهی کرد. مسأله اصلی این پژوهش، بررسی نقش جغتاییان در شکل‌گیری و استقرار حکومت تیمور و ارزیابی چرایی و چگونگی نفوذ سیاسی، اداری و نظامی جغتاییان در این حکومت است. در این تحقیق با روش توصیفی- تحلیلی در حوزه مطالعات کتابخانه‌ای، اندیشه و سیاست تیمور در خصوص جغتاییان و استفاده از آنان در امور نظامی و مُلکداری بررسی شده است. دستآورد تحقیق، نشانگر حضور پررنگ جغتاییان در امور نظامی و حکومتی تیمور است. این امر، افزون بر ناگزیری گرایش تیمور به استفاده از جغتاییان برای تعمیق مشروعیت سیاسی، متأثر از وابستگی حکمرانی تیمور به سپاهیان جغتایی و بهره‌مندی از آنان برای گسترش و حفظ قلمرو و نیز تثبیت حکومت است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The role of Chaghatays in formation, establishment and continutiy of the Gurkani Timur's rule

نویسندگان [English]

  • Jamshid Noroozi
  • Hooshang Khosrobigi
Associate Professor Payame Noor University
چکیده [English]

Bold presence of Chagataees in governmental organization is the most prominent aspects of the Timurid era. This is due to the fact that Timur used Chagatees elements for establishment, consolidation of the state and expanding the territory. The main issue of this research is to investigate the role of Chagataees in the formation and establishment of the Timur’s rule and the assessment of the reasons and the political, administrative and military influence of the chaghatays in this government. This research had examined the thoughts and politics of Timur in relation with Chagataees in military and estate affairs based on descriptive-analytical method in the field of library studies. The results of the research indicate that Chagataees’ presence in Timur's military and governance affairs was significant. This issue, in addition to Timur's inevitability for using Chagataees for obtaining consolidation of political legitimacy, was influenced by the dependence of Timur's rule on the Chagataees' armies and the using them for the expansion and preservation of the territory and the consolidation of the state.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Timur
  • Ttimurids
  • Chagatai
  • Chagataees
  • Mongols
-      ابن عربشاه (1365)، زندگی شگفت‌آور تیمور، ترجمه محمد علی نجاتی، تهران، علمی و فرهنگی.
-      اسناد و مکاتبات تاریخی ایران از تیمور تا شاه اسماعیل (1356)، گردآورنده عبدالحسین نوایی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
-      اعلامی زواره، زهرا (1390)، بررسی تحلیلی مشروعیت سیاسی حاکمیت در دوره تیموریان (912-771 ق)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد،استاد راهنما: فریدون الهیاری، دانشگاه اصفهان.
-      اقبال آشتیانی، عباس (1365)، تاریخ مغول از حمله چنگیز تا تشکیل دولت تیموری، تهران، امیرکبیر.
-      امین، آرمین دخت (1391)، نظام اداری تیموریان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما هوشنگ خسروبیگی، دانشگاه پیام نور.
-      آکا، اسماعیل (1390)، تیموریان، ترجمه اکبر صبوری، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-      بابر (1308ق)، بابرنامه، ترجمه عبدالرحیم خانخانان، بمبئی.
-      بارتولد، ولادیمیر (1387)، ترکستان نامه (ترکستان در عهد هجوم مغول)، ترجمه کریم کشاورز، تهران، آگه.
-      بیات، مسعود (1389)، «روابط تیموریان با خانات جغتایی»، مطالعات تاریخ فرهنگی، سال اول، ش 3،71-92.
-      بیانی، شیرین (1379)، مغولان و حکومت ایلخانی در ایران، تهران، سمت.
-      جوینی، علاءالدین عطاملک (1375)، تاریخ جهانگشای جوینی، ج 1، تصحیح محمد قزوینی، تهران، دنیای کتاب.
-      حافظ ابرو، عبدالله بن لطف الله (1380)، زبده التواریخ، تصحیح سید کمال حاج سید جوادی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
-      حسینی تربتی، ابوطالب (1342)، تزوکات تیموری، تهران، کتابفروشی اسلامی، نسخه عکسی از چاپ 1773م آکسفورد.
-      خواندمیر، غیاث الدین بن همام الدین الحسینی (1362)، تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر، زیر نظر محمد دبیر سیاقی، کتابفروشی خیام.
-      دوغلات، میرزا محمدحیدر (1383)، تاریخ رشیدی، به تصحیح عباسقلی غفاری فرد، تهران، میراث مکتوب.
-      رشیدالدین فضل الله (1374)، جامع التواریخ، به تصحیح بهمن کریمی، تهران، اقبال.
-      رویمر، ﻫ.ر (1379)، «تیمور در ایران»، منتشره در تاریخ تیموریان به روایت تاریخ ایران دانشگاه کمبریج، ترجمه یعقوب آژند، تهران، جامی.
-      سمرقندی، عبدالرزاق بن اسحاق (1372)، مطلع سعدین و مجمع بحرین، به اهتمام عبدالحسین نوایی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-      سیستانی (1383)، ملک شاه حسین بن ملک غیاث الدین محمد بن شاه محمود، احیاء الملوک، تاریخ سیستان تا عصر صفوى‏، تصحیح منوچهر ستوده‏، تهران، انتشارات علمى و فرهنگى.
-      شامی، نظام الدین (1363)، ظفرنامه، ویراسته پناهی سمنانی، انتشارات بامداد.
-      شبانکاره‌ای، محمدعلی (1364)، مجمع الانساب، به تصحیح میرهاشم محدث، تهران، امیرکبیر.
-      علامی، شیخ ابوالفضل مبارک (1372)، اکبرنامه، ج 1، تصحیح غلامرضا طباطبائی مجد، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-      کامورخان، محمد هادی (1980)، تذکره السلاطین چغتا، تصحیح مظفر عالم، دهلی.
-      کلاویخو (1374)، سفرنامه کلاویخو، ترجمه مسعود رجب‌نیا، تهران، علمی و فرهنگی.
-      گروسه، رنه (1379)، امپراتوری صحرانوردان، ترجمه عبدالحسین میکده، تهران، علمی و فرهنگی.
-      «مکتوب تاریخی» (نامه امیر تیمور به پادشاه مصر)، ارمغان، سال چهاردهم، شماره 10(دی 1312، ص682-686.
-      لونی، محسن (1394)، مبانی مشروعیت دولت تیموریان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: امامعلی شعبانی، دانشگاه اراک.
-      ملازهی، نعیم (1390)، سپاه در عصر تیموریان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: علی ناظمیان فرد، دانشگاه فردوسی مشهد.
-      منز، بئاتریس فوربز (1393)، برآمدن و فرمانروایی تیمور(تاریخ ایران و آسیای مرکزی در سده‌های هشتم و نهم هجری)، ترجمه منصور صفت گل، تهران، رسا.
-      منز، بئاتریس فوربز (1390)، قدرت، سیاست و مذهب در عهد تیموری، ترجمه جواد عباسی، مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد.
-      نطنزی، معین‌الدین (1383)، منتخب التواریخ معینی، به اهتمام پروین استخری، تهران، اساطیر.
-      نوروزی، جمشید (1389)، «علاقه بابر و همایون به فرهنگ ایرانی و پیآمدهای آن»، تاریخ اسلام و ایران، س20، ش87 (پاییز 1389)، ص 135-153.
-       یزدی، مولانا شرف الدّین علی (1387)، ظفرنامه، تصحیح سید سعید میر محمد صادقی و عبدالحسین نوایی، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
-       Manz, Beatrice Forbes, "Multi-ethnic Empires and the formulation of identity", Ethnic and Racial Studies, 01 January 2003, Vol.26(1), p.70-101, DOI: 10.1080/01419870022000025289.
-       Manz, Beatrice Forbes, Tamerlane and the Symbolism of Sovereignty, Journal Iranian Studies, Pages 105-122 Published online: 02 Jan 2007.
-       Gross, Jo-Ann (Editor), Muslims in Central Asia: Expressions of Identity and Change, Duke University Press, 1992.