بررسی، تبیین و تحلیلِ مضامین پایانِ‌جهانی در متون پساساسانی (سدۀ نخست تا چهارم هجری)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیاردانشگاه اصفهان

2 کارشناسی ارشد دانشگاه اصفهان

چکیده

سقوط ساسانیان افزون بر پیامدهای سیاسی، دارای پیامدهای گستردۀ اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بود که جامعۀ زردشتی را در سده­های نخستین اسلامی تحت تأثیر قرار داد. بازتاب بسیاری از این تغییر و تحولات، در متون پساساسانی قابل بررسی است که از منظر آسیب­شناسی و به منظور حفظ انسجام و وحدت درونی، آموزه­های گوناگونی را به جامعۀ مذکور تعلیم می­دادند. بسیاری از این آموزه­ها متأثر از مضامین پایانِ­جهانی بود که در متون پساساسانی مورد توجه قرار داشت.
با فرض این که مضامین پایانِ­جهانی زردشتی با توجه به شرایط جامعۀ ایرانی در نخستین سده‌های اسلامی، دارای آموزه­های گوناگون در حوزه­های دینی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی بوده است، این پژوهش به روش تاریخی و شیوۀ توصیفی-تحلیلی و بر پایۀ مطالعات کتابخانه­ای به بررسی این مضامین در متون پساساسانی می­پردازد و نگرش‌های پایانِ­جهانی دین زردشتی را در حوزه­های مختلف بررسی می­کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Review and analysis of apocalyptic contents in post-Sasanian texts (1st to 4th A.H)

نویسندگان [English]

  • Esmaeil Sangari 1
  • mohsen Yaghoubi 2
1 Assistant Professor, University of Isfahan
2 Master of Science, University of Isfahan
چکیده [English]

Fall of Sasanian Empire, in addition to political results, had also extensive social, economic and cultural results that influenced Zoroastrian society in the first Islamic centuries. Many reflections of these changes would be studied in post-Sasanian texts which instruct different teachings in order to maintain solidarity and inner unity from pathological viewpoint. Many of teachings were influenced by apocalyptic texts that were the focus of attention. Assuming that apocalyptic Zoroastrian contents, had different teachings in religious, political, social, cultural and economic fields in the first Islamic centuries, this paper aims to study the contents in post-Sasanian texts and apocalyptic attitudes of Zoroastrian religion in different fields with descriptive-analytical method.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sasanians
  • Zoroastrian religion
  • Post-Sasanian texts
  • Apocalyptic texts
-      آقایی، مجتبی (1379)، «بازخوانی مفهوم موعود در دین زرتشتی»،فصلنامۀ هفت آسمان،ش. 7، صص 111-128.
-      آموزگار، ژاله و احمد تفضلی (1372)، اسطورۀ زندگی زردشت، چاپ دوم، تهران، نشر چشمه.
-      ارداویراف­نامه(1382)، آوانویسی، ترجمۀ متن پهلوی و واژه­نامه از فیلیپ ژینیو، ترجمۀ ژاله آموزگار، چاپ دوم، تهران، نشر معین.
-      امریک، رونالد و ماریا ماتسوخ (1393)، تاریخ ادبیات فارسی، ادبیات ایران پیش از اسلام، ج17، زیر نظر احسان یارشاطر، تهران، نشر سخن.
-      باقری، مهری (1395)، دین­های ایران باستان، چاپ هشتم، تهران، نشر قطره.
-      بندهشن (1380)، ترجمۀ مهرداد بهار، تهران، نشر توس.
-      بویس، مری (1395)، زردشتیان، باورها و آداب دینی آن­ها، ترجمۀ عسکر بهرامی، چاپ چهاردهم، تهران، نشر ققنوس.
-      ـــــــــــ (1390)، آیین زرتشت، ترجمۀ ابوالحسن تهامی، چاپ چهارم، تهران، نشر نگاه.
-      پورداوود، ابراهیم (1389)، اوستا، تهران، نشر پارمیس.
-      تاوادیا، جهانگیر (1383)، زبان و ادبیات پهلوی، فارسی میانه، ترجمۀ سیف­الدین نجم­آبادی، تهران، نشر دانشگاه تهران.
-      تفضلی، احمد (1378)، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، چاپ سوم، تهران، نشر سخن.
-      تونه­ای، مجتبی (1393)، فرهنگ الفبایی مهدویت، موعودنامه، چاپ سی و یکم، قم، نشر مشهور.
-      جلیلیان، شهرام (1396)، تاریخ تحولات سیاسی ساسانیان، تهران، نشر سمت.
-      چوکسی، جمشید کرشاسب (1393)، ستیز و سازش، ترجمۀ نادر میرسعیدی، چاپ هفتم، تهران، نشر ققنوس.
-      دریایی، تورج (1393)، شاهنشاهی ایران، پیروزی عرب­ها و فرجام­شناختی زردشتی، ترجمۀ شهرام جلیلیان، تهران، نشر توس.
-      ـــــــــــ (1383)، شاهنشاهی ساسانی، ترجمۀ مرتضی ثاقب­فر، تهران، نشر ققنوس.
-      دینکرد هفتم (1389)، گردآورنده محمدتقی راشدمحصل، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-      زندبهمن­یسن(1370)، تصحیح متن، آوانویسی و برگردان فارسی از محمدتقی راشدمحصل، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
-      سنگاری، اسماعیل و محسن یعقوبی (1398)، «بررسی، تبیین و تحلیل دیدگاه متون آخرالزمانیِ زردشتی نسبت به جنبش­های ایرانی ضدخلافت در سده­های دوم و سوم هجری»، الهیات تطبیقی، سال دهم، شمارۀ بیست و یکم، بهار و تابستان 1398، صص 1-16.
-      شاکد، شائول (1393)، از ایران زردشتی تا اسلام، ترجمه مرتضی ثاقب­فر، چاپ پنجم، تهران، نشر ققنوس.
-      صدیقی، غلامحسین (1372)، جنبش­های دینی  ایران در قرن­های دوم و سوم هجری، تهران، نشر پاژنگ.
-      کای­بار، چس پیتر آسموسن و مری بویس (1386)، دیانت زردشتی، ترجمۀ فریدون وهمن، تهران، نشر جامی.
-      گزیده­های زادسپرم (1366)، ترجمۀ محمدتقی راشدمحصل، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
-      متن­های پهلوی (1371)، گردآورنده جاماسب جی دستور منوچهر جی جاماسب، پژوهش سعید عریان، تهران، نشر کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران.
-      معین، محمد (1384)، فرهنگ فارسی معین، تهران، نشر ساحل.
-      ولی، وهاب و میترا بصیری (1379)، ادیان جهان باستان، ج 3، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-      هینلز، جان (1368)، شناخت اساطیر ایران، ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران، نشر چشمه.
-       Azarnouche, Samra (2012), «Repères», dans Zoroastrisme le rite pour l’éternité, Religions & Histoire, no. 44, Mai/Juin 2012, p. 14-15, Paris.
-       Leclant, Jean (2005), Dictionnaire de l’Antiquite, Ouvrage publie avec le concours du Centre National du Livre er de M. Jean Bonna, sous la direction de J. Leclant, Edition de Quadrige et PUF, Paris.
-       Malandra, William W. (1983), An introduction to Ancient Iranian Religion, Readings from the Avesta and Achaemenid Inscriptions, Minnesota Publications in the Humanities, V. 2, University of Minnesota, Minnesota.
-       Messina, Giuseppe (1939), Libro Apocalittico Persiano ayatkar ī Zamaspik. Test Pehlevico Parsi e Pazend Restituito, tradotto e commentato, Roma Pontificio Instituto Biblico, Roma.