تبیین و تحلیل نقش شوروی در حوادث مناطق کردنشین ایران 1320ش/ 1941م- 1325ش/ 1946م.

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه اصفهان

2 استاد دانشگاه اصفهان

چکیده

ارتش سرخ شوروی در شهریور 1320/ اوت 1941 برای دست یافتن به خط تدارکاتی متفقین و به بهانه حضور مستشاران آلمانی در ایران، شمال ایران را به اشغال خود درآورد. طی حضور این ارتش در صفحات شمال و شمال‌غرب ایران جنبش‌هایی ناسیونالیستی در آذربایجان و کردستان ظهور یافت که حکومت مرکزی را تا مدتی دچار بحران کرد. هدف پژوهش حاضر، بررسی نقش شوروی در حرکت‌های گریز از مرکز در کردستان ایران در سال‌های 1320ش/ 1941- 1325ش/ 1946م. است. این پژوهش به شیوه توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر منابع اولیه همچون مطبوعات و اسناد انتشار نیافته و منابع کتابخانه­ای صورت گرفته است. یافته­های پژوهش بیانگر این است که هدف اتحاد جماهیر شوروی از دامن زدن به گرایش­های قومی در مناطق کردنشین ایران این بود که از این طریق منافع سیاسی و اقتصادی خویش را تامین کند و بتواند پایگاهی برای نفوذ خود در ایران برای دوران پس از جنگ جهانی دوم ایجاد نماید و با توجه به سیاست­های پهلوی اول که خواستار از بین بردن زبان، تاریخ و فرهنگ کردها در چارچوب ذوب هویت­های قومی در هویت ملی بود و حمایت شوروی از کردها باعث واگرایی آنان از حکومت مرکزی شد و جریانات کردی ارتش شوروی را نه نیرویی اشغالگر، بلکه یک نیروی رهایی­بخش قلمداد کردند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explaining and Analyzing the Soviet Role in the Incidents of Kurdish Region of Iran (1941-1946)

نویسندگان [English]

  • kayomarth mirzaee 1
  • morteza dehghan 2
  • Morteza Nouraei 2
1 department of history university of esfahan
2 Professor of History, University of Isfahan, Isfahan, Iran
چکیده [English]

The Soviet Red Army, in August 1941 in order to access to the Alliance; logistic line and under the pretext of the presence of German consultants in Iran, occupied Iran. During the presence of this Army in the north and northwestern plateaus of Iran, some movements emerged in Azerbaijan and Kurdistan which created a crisis for central government.
The purpose of this study is to investigate the Soviet role in eccentric movements in Kurdistan from 1941 to 1946.
This research has done on the basis of descriptive-analytical method and relying on primary resources such as unpublished documents and library resources.
The findings of this research show that the Soviet Union goal of igniting ethnic trends in Kurdish regions of Iran was to fulfill its own political and economic interests so that it could establish a base in Iran for its own infiltration in Iran in Post-world war II era. Due to the Pahlavi policies to eradicate language, history and culture of Kurds and their ethnicity within ethnic identity and national identity, and Soviet support for the Kurds caused them to diverge from the central government and they considered the Kurdish movements of Soviet Army not as an occupation force but a liberating one.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Soviet
  • Kurdish areas of Iran
  • Republic of Kurdistan
  • Pahlavi Government
اسناد منتشر نشده
-      اداره اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه (استادوخ) 78-15-1314؛ 82-16-1310؛ 144-16-1309 و 142-16-1309.
-      سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران (ساکما) 70397/21194؛ 7191/290 و59260/240.
اسناد منتشر شده
-      ایران و جنگ جهانی اول، اسناد وزارت داخله (1381)، به کوشش کاوه بیات، تهران: سازمان اسناد ملی ایران.
-      قاضی محمد و جمهوری در آینه اسناد (1380)، بهزاد خوشحالی، همدان: نشر نور علم.
کتاب­ها
-      اتابکی، تورج (1376)، آذربایجان در ایران معاصر، ترجمه محمد کریم اشراق، تهران، توس.
-      آقابکف، ژرژ سرگی یویچ (1357)، خاطرات آقابکف، ترجمه حسین ابوترابیان، تهران، نشر پیام.
-      الموتی، مصطفی (1989)، ایران در عصر پهلوی، پهلوی دوم در فراز و نشیب، جلد 4، لندن، بی­نا.
-      برزویی، مجتبی (1378)، اوضاع سیاسی کردستان از 1285 تا 1325 ﻫ.ش، تهران، فکر نو.
-      بلوریان، غنی (1382)، ئاله­کوک(برگ سبز)، ترجمه رضا خیری مطلق، تهران، مؤسسه رسا.
-      بولارد، ریدر (1371)، خاطرات سر­ریدر ویلیام بولارد،ترجمه غلامحسین میرزاصالح، تهران، طرح نو.
-      بیات، کاوه (1375)، مسئله آذربایجان، مجله گفتگو، شماره 12، 46 – 29.
-      جه­لیل، جه­لیل (1987)، راپه­رینی کورده­کان (1880)، وه­رگیرانی کاوس قه­فتان، به­غداد، بی­نا.
-      حسنلی، جمیل (1383)، {فراز و فرود فرقه دمکرات آذربایجان به روایت اسناد محرمانه آرشیوهای اتحاد جماهیر شوروی}، ترجمه منصور همامی، تهران، نشر نی.
-      حیسامی،که­ریم (1971)، {کاروانیک له شه­هیدانی کوردستانی ئیران}، سه نه نده­ج، روزبه.
-      خامه­ای، انور (1362)، {فرصت از دست رفته}، تهران، انتشارات هفته.
-      خانوف، آرتور (1371)، {مسئله اقلیت­های ملی در شوروی}، ترجمه فتح­الله دیدبان، تهران، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
-      درایسدل، آلاسدیر؛ بلیک، جرالد اچ (1374)، {جغرافیای سیاسی خاورمیانه و شمال آفریقا}، ترجمه دره میرحیدر (مهاجرانی)، تهران، مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.
-      دهقان، علی (1348)، {سرزمین زردشت}، تهران، انتشارات ابن سینا.
-      ذوقی، ایرج (1372)، {ایران و قدرت­های بزرگ در جنگ جهانی دوم}، تهران، پاژنگ.
-      سه­ججادی، عه­لائه­ددین (1395)، {شورشه­کانی کورد و کوماری عیراق}، سنندج، انتشارات کردستان.
-      سه­رده­شتی، یاسین (2003)، {کوردستانی ئیران، لیکولینه­وه­یه­کی میزوویی له جولانه­وه­ی رزگاری­خوازی گه­لی کورد (1979 1939)}، سلیمانی، ده­زگای چاپ و په­خشی سه­رده­م.
-      شه­ره­فکه­ندی، عه­بدوره­حمان (هه­ژار)(1997)، {چیشتی میجور}، پاریس، بی­نا.
-      شیخ، ئیسلامی موکری، موحه­ممه­د­­­­ئه­مین (هیمن) (2002)، {تاریک و روون}، بی­جا، سه­نته­ری برایه­تی کوردستانی ئازاد.
-      فاوست، لوئیس (1374)، ایران و جنگ سرد: بحران آذربایجان (1325-1324) ، ترجمه کاوه بیات، تهران، مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.
-      فوران، جان (1390)، مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایراناز سال1500 میلادی مطابق با 879 شمسی تا انقلاب، ترجمه احمد تدین، تهران، خدمات فرهنگی رسا.
-      فونتن، آندره (1366)، تاریخ جنگ سرد، ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی، جلد 1، تهران، نشر نو.
-      قاسملو، عه­بدوره­حمان (1381)، چل سال خه­بات له پیناو ئازادی (چهل سال مبارزه در راه آزادی) ، بی­جا، انتشارات حزب دمکرات کردستان ایران.
-      کاتم، ریچارد (1371)، ناسیونالیسم در ایران، ترجمه­ی احمد تدین، تهران، نشر کویر.
-      کاظم­زاده، فیروز (1354)، روس و انگلیس در ایران(1914 1864) ، پژوهشی درباره امپریالیسم، ترجمه منوچهر امیری، تهران، شرکت سهامی کتاب­های جیبی.
-      کوچرا، کریس (1373)، جنبش ملی کرد، ترجمه ابراهیم یونسی، تهران، نگاه.
-      کینان، درک (1376)، کردها و کردستان، ترجمه ابراهیم یونسی، تهران، نگاه.
-      محمودزاده، قادر (1374)، خاطرات زندگی پر ماجرای دکتر آسو(چهره مهابادی) ، تهران، نشر هور.
-      مک­داول، دیوید (1383)، تاریخ معاصر کرد، ترجمه ابراهیم یونسی، تهران، پانیذ.
-      مسته­فا ئه­مین، نه­وشیروان (2007)، حکومه­تی کوردستان (کورد له گه­مه­ی سوفیتی­دا) ، سلیمانی، سه­نتری لیکولینه­وه­ی ستراتیجی کوردستان.
-      مصطفی امین، نوشیروان (2006)، تاریخ سیاسی کردها، سلیمانیه، بنکه­ی ژین.
-      مهدی­نیا، جعفر (1366)، زندگی سیاسی قوام­السلطنه، تهران، انتشارات پاسارگاد.
-      مینورسکی، ولادیمیر (1969)، الاکراد، ترجمه معروف خزندار، بغداد، بی­نا.
-      هاشمی، سه­یید باقر؛ هه­و­رامانی، محه­مه­د ئه­مین (1378)، دیوانی ئاغا عینایه­ت، تهران، مؤسسه انتشاراتی فرهنگی ابا­صالح.
-      هه­­­­ورامی، ئافراسیاو (2008)، په­یوه­ندیه­کانی کوردستان و ئازه­ربایجان و هه­رسهینانی هه­ردوولا له سالی 1946 له به­لگه و سه­رچاوه­کاندا، سلیمانی، ده­زگای چاپ و په­خشی سه­رده­­­م.
روزنامه­ها و مجلات
-      ایران کنونی؛ شماره18-1324.
-      ایران ما؛ شماره 442-1324.
-      رعد امروز؛ شماره499-1324.
-      شهباز؛ شماره 12-1324.
-      کوردستان؛ شماره­های 3، 6، 10، 11، 13، 20، 45، 47، 50 و 51.
-      نامه رهبر؛ شماره 658 – 1324.
-      نیشتمان؛ شماره 1-1322؛ شماره 3 و 4- 1322؛ شماره 5 -1322.
-       Arfa, Hasan (1966), The Kurds: An Historical and Political Study, London, Oxford University Press.
-       Eaglton, William. J.R (1963), The Kurdish Republic of 1946, London, Oxford University Press.
-       Stalin, Joseph (2003), Marxism & the National Colonial Question, Oregon: University Press of the Pacific.
-       Vali, Abbas. (1995), The making of Kurdish identity in Iran. Critique: Journal for Critical Studies of the Middle East, 4(7), 1-22.