معزی و مسئله مشروعیت ملکشاه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دبیر آموزش و پرورش

2 هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی خوی

چکیده

معزی به‌عنوان شاعر دربار با سرودن حدود 80 قصیده، در وصف ملکشاه، اثر درخور توجهی درباره اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی این برهه از دوره سلجوقی برجای گذاشته است. از جمله موضوعات مهمی که در این اثر ادبی توجه هر پژوهشگری را جلب می‌کند، اهتمام سلاطین سلجوقی در بازتولید مشروعیت است. در این تحقیق با تکیه بر چارچوب نظری تحلیل گفتمان، سروده‌های شاعر درباره مشروعیت خاص سلطنت ملک شاه در مواجه با مدعیان سلطنت از یک‌سو و مشروعیت عام او به‌عنوان پادشاه مسلمان از سوی دیگر، به شکل توصیفی و با روش تحلیل محتوا به بحث گذاشته شده است.
شاعر، داشتن کفایت و شایستگی نظامی، جانشینی از طرف پدر و تعلق داشتن به خانواده شاهی قراخانی از طرف مادر را در برابر سایر مدعیان تاج و تخت بطور خاص، و برگزیده شدن از طرف پروردگار، ظل‌الله بودن، برخورداری از تأیید پیامبر، عدالت‌ورزی، دین‌پروری و تأیید دستگاه خلافت به‌طور عام، به‌عنوان مؤلفه‌های مشروعیت بخش سلطنت ملک شاه مطرح می‌سازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

MMoezzi and question of Malekshah legitimacy

نویسندگان [English]

  • mohammadreza piri 1
  • Mahboob Mahdavian 2
1 Education Secretary
2 Islamic Open University Khoy Branch, Khoy
چکیده [English]

Moezzi as a court poet has roughly composed 80 praise poems about Melikshah and produced a remarkable work on the political, social and cultural state of affairs of Saljukid’s period.
Saljukid’s kings to reproduce legitimacy is what draws the attention of every researcher in this literary work. This research project, while enjoying discourse analysis theoretical framework, has employed descriptive and content analysis method to discuss what poets have composed on the specific legitimacy of Melikshah’s sovereignty vis _ a _ vis other sovereign claimants on one hand and his general legitimacy as a Muslim ruler on the other.
The poet, enumerates privileges such as efficiency, military competence, being father’s successor, and on his mother part related to Karahanid’s king family against other throne claimants in particular, and being selected by God, being shadow of God, and enjoying prophet’s approval, being righteous, and enjoying caliphate's approval in general as elements of legitimacy of Melikshah’s sovereignty.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Moezzi’s Divan"
  • "Melikshah"
  • "fundamentals of legitimacy
-    ابن اثیر، (1368)، تاریخ الکامل، ترجمه علی هاشمی حائری، جلد 17، تهران: انتشارات علمی.
-    بویل، ج آ (1380)، تاریخ ایران از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی دولت ایلخانان، ترجمه حسن انوشه، جلد 5، تهران، انتشارات امیرکبیر.
-    حسینی، صدرالدین (1382)، اخبارالدوله السلجوقیه، ترجمه جلیل نظری، تهران، دانشگاه آزاد اسلامی (فیروزآباد).
-    سمرقندی، دولتشاه (1385)، تذکره الشعراء، مقدمه، تصحیح، و توضیح دکتر فاطمه علاقه، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-    سمرقندی، عروضی (۱۳۳۴)، «مجمع النوادر یا چهار مقاله»، به کوشش دکتر محمد معین، تهران، دانشگاه تهران.
-    شفیعی کدکنی، محمدرضا (1374)، مفلس کیمیا فروش، تهران، نشر سخن.
-    شهیدی، سیدجعفر (1364 ش)، شرح لغات و مشکلات دیوان انوری، چاپ دوم، تهران، انتشارات علمی فرهنگی.
-    صفا ذبیح الله (۱۳۶۹)، تاریخ ادبیات ایران، چاپ دهم، تهران، انتشارات فردوس.
-    طباطبایی، سیدجواد (1387)، درآمدی بر تاریخ اندیشه سیاسی در ایران، چاپ نهم، تهران، انتشارات کویر.
-    طوسی، خواجه نظام الملک (1387)، سیرالملوک (سیاست‌نامه)، به اهتمام هیوبرک دارک، چاپ هشتم، تهران، انتشارات علمی فرهنگی.
-    عوفی، محمد (۱۳۶۱)، تذکره لباب الباب، به اهتمام ادوارد براون ترجمه محمد عباسی، تهران، کتابفروشی فخر رازی.
-    نیشابوری، ظهیرالدین (1332)، سلجوقنامه، تهران، گلاله خاور.
-    نیشابوری، امیر معزی (1385)، کلیات دیوان امیر معزی، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا قنبری، تهران، زوار.
-    همدانی، رشیدالدین فضل‌الله (1386)، جامع التواریخ (تاریخ آل سلجوق)، تصحیح محمد روشن، تهران، میراث مکتوب.
مقالات
-    ارمکی، آزاد؛ کمالی، مریم (پاییز و زمستان 1391) «مشروعیت سیاسی و ساختار قدرت در حکومت سلجوقیان»، جامعه‌شناسی تاریخی، دوره 4، شماره 2، صص 117-144.
-    خلعتبری، الهیار؛ ناصری راد، مصطفی (تابستان 1382 ش) «ماهیت سیاسی حضور شاعران در دربار غزنویان»، فصلنامه شناخت، 38 صص 63-86.
-    مرزآبادی، غلامحسین (بهار 1351 ش) «ملک الشعرایی در ایران»، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز، شماره 101، صص 1-34.
منابع خارجی
-    Kafesoğlu, İbrahim, (1953), Sultan Melikşah Devrinde Büyük Selçukl İmparatorluğu, İstanbul: Osman yalçın matbaası.
-    Turan, Osman, (1998), Selçuklular Tarihi ve Türk-İslam medeniyeti, 7. baskı, İstanbul:. Boğaziçi yayınları.
مقالات خارجی
-    Koca, Salim,"Sulçuklu İktidarının Belirlenmesinde Rol Oynanan Güçler Ve Melikşah'ın Büyük Selçuklu Tahtına Çıkışı", Gazi Türkiyat.