بررسی تاریخ‌نگاری مسکویه در تجارب‌الامم با تأکید بر منابع

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه علوم انتظامی

2 هیات علمی/ دانشگاه خوارزمی

چکیده

اگرچه بررسی کارنامۀ تاریخ‌نگاری مسکویه منحصر در کتاب تجارب‌الامم نیست، می‌توان گفت شاکلة اصلی تاریخ‌نگاری وی را در بر می­گیرد. مسکویه مورخ برجستة سده‌های چهارم و پنجم هجری از بنیان­گذاران تاریخ‌نگاری انتقادی به شمار می‌رود که با تألیف آثار خود نگرشی خاص را در تاریخ‌نگاری اعمال کرده است. شیوه‌ای که او در تاریخ‌نگاری استفاده کرده در روند تکوین افق‌ها و کلیت تاریخ‌نگاری تأثیری بسزا بر جای گذاشته است. موضوع اصلی این نوشتار شناسایی منابع اطلاعات تاریخ نگاری مسکویه در تجارب‌الامم است. استفاده از متون منابع ادبی و تاریخی ایران باستان، به کار گرفتن متون تاریخ‌نگاری اسلامی و استفاده از تحقیقات میدانی چون فراگرفتن اخبار و شواهد تاریخی از شاهدان و ناظران قضایا و تأمل در رویدادهای زمانه، آن هم در ارتباط با تحولات و رخدادهای دوره­های تاریخی، از جملة محورهای اصلی منابع و شیوه­های ابن مسکویه در کسب اخبار و معرفت تاریخی برای نوشتن تاریخ بوده که وی را میراث­دار سنت تاریخ‌نگاری ایرانی و اسلامی ساخته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigation of Moskuya Historygraphy in Tajarob-Al-Omam with Emphasis on Resources

نویسندگان [English]

  • hasan mojarabi 1
  • سیدابوالفضل رضوی 2
1 securty univirsty
2 هیات علمی/ دانشگاه خوارزمی
چکیده [English]

Although the study of the historiography of Moskuya is not limited to the book of Tajarob-Al-Omam, it can be said that the main branch of his historiography includes. The prominent historian of the fourteenth and fifth centuries is one of the founders of critical historiography. Who, by composing his works, has made a special attitude in the historiography. The way he uses historiography has had a profound effect on the development of the horizons and the entire history of historiography. The main subject of this paper is to identify the sources of information on the history of Moskuya in Tajarob-Al-Omam. The use of literary and historical sources of ancient Iran, the use of Islamic historiography texts, and the use of field research, such as the acquisition of historical news and evidence from witnesses and observers of events and reflection on events of the time, also in connection with the developments and events of historical periods , Is one of the main axes of the sources and practices used by Ebn-E- Moskuya in gaining historical news and historical knowledge for writing history that has led him to be inherited from the tradition of Iranian and Islamic historiography.

کلیدواژه‌ها [English]

  • historiography
  • Moskuya
  • Tajarob-Al-Omam
  • oral sources
  • written
−    آئینه وند، صادق (1377)، علم تاریخ در گستره تمدن اسلامی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
−    ابن بلخی (1343)، فارسنامه، به کوشش علینقی بهروزی، شیراز، اتحادیه مطبوعاتی فارس.
−    ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد (1401ق)، العبر، به کوشش خلیل شحاده، بیروت، دارالفکر.
−    ابن العبرى، ابوالفرج ‏(1992م)، تاریخ مختصر الدول، تحقیق انطون صالحانى الیسوعى، بیروت، دار الشرق، ط الثالثة.
−    بغدادی، اسماعیل پاشا (1951م)، هدیه العارفین، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
−    تفضلی، احمد (1376)، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، به کوشش ژاله آموزگار، تهران، نشر نو.
−    توحیدی، ابوحیان (1417ق)، اخلاق الوزیرین، بیروت، دارالکتب العلمیه.
−    ________ (1425ق)، الامتاع والموانسه، تحقیق غرید الشیخ محمد، ایمان الشیخ محمد، بیروت، دارالکتاب العربی.
−    ثعالبی نیشابوری، ابو منصور عبدالملک (1304ق)، یتیمه الدهر، به کوشش مفید محمد قمیحه، بیروت، دارالکتب العلمیه.
−    __________ (1403ق)، تتمه یتیمه الدهر، ج 2، شرح و تحقیق مفید محمد قمیحه، بیروت، دارالکتب العلمیه.
−    حموی، یاقوت (بیتا)، معجم الادباء، ج 3، بیروت، دارالتراث العربی.
−    حموی، یاقوت (1400ق)، معجم الادباء، ج 5، بیروت، دارالفکر.
−    خوانساری، میرزا محمد باقر (1390ق)، روضات الجنات، ج 2، قم، اسماعیلیان.
−    روذراوری، محمد (1379)، ذیل تجارب‌الامم، به کوشش ابوالقاسم امامی، تهران، سروش.
−    روزنتال، فرانتس (1364)، علم التاریخ عندالمسلمین، ترجمة صالح احمد علی، بغداد، بی‌نا.
−    ________ (1375)، تاریخ تاریخ‌نگاری در اسلام، ترجمه اسدلله آزاد، مشهد، آستان قدس رضوی.
−    زرکلى، خیر الدین (1989م)، الأعلام قاموس تراجم لأشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین، بیروت، دار العلم للملایین، ط الثامنة.
−    زریاب خویی، عباس (بی‌تا)، مورخان ایران در دوره اسلام، تهران، وزرات کلام.
−    سجادی، صادق و هادی عالم زاده (1386)، تاریخ‌نگاری در اسلام، تهران، سمت.
−    سجستانی، ابوسلمان محمد بن طاهر (1353)، صوان الحکمه و ثلاث رسائل، به کوشش عبدالرحمان بدوی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
−    صابی، هلال (1958م)، الوزراء، به کوشش عبدالستار احمد فراج، قاهره، دار الآفاق العربیه.
−    صدقی، ناصر (1393)، تاریخ‌نگاری در ایران عصر سلجوقی، تهران پژوهشکده تاریخ اسلام.
−    صفا، ذبیح الله (1333)، تاریخ ادبیات از آغاز عهد اسلامی تا دورة سلجوقی، تهران، فردوس.
−    صفدی، خلیل بن ایبک (1420ق)، الوافی بالوفیات، ج 8، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
−    طبری، محمدبن جریر (1385)، تاریخ، ترجمة ابوالقاسم پاینده، تهران، اساطیر.
−    قفطی، جمال الدین علی (1371)، تاریخ الحکماء، ترجمة بهین دارابی، تهران، دانشگاه تهران.
−    فره‌وشی، بهرام (1378)، کارنامه اردشیر بابکان، تهران، دانشگاه تهران، چاپ دوم.
−    کایتانی، لئون (1363)، مقدمه‌ای بر کتاب تجارت الامم، ترجمة پرویز اذکایی، مندرج در یادنامه فخرایی، به کوشش رضازاده لنگرودی، تهران، نشر نو.
−    ماجد، فخری (1372)، سیر فلسفه در جهان اسلام، ترجمة فارسی زیر نظر نصرالله پورجوادی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
−    متز، آدام (1362)، تمدن اسلامی در قرن چهارم، ترجمة علیرضا ذکاوتی قراگوزلو، تهران، سخن.
−    محقق، مهدی (1371)، مبانی اخلاقی فلسفه در اسلام، هفتاد مقاله، ج2، به کوشش یحیی مهدوی وایرج افشار، تهران، اساطیر.
−    مسکویه، ابوعلی (1398ق)، تهذیب الاخلاق، قم، بیدار.
−    ________ (1376)، تجارب‌الامم، ج6، ترجمه علینقی منزوی، تهران، توس.
−    ________ (1389)، تجارب‌الامم، ج1،ترجمه ابوالقاسم امامی، تهران، سروش.
−    مستوفی، حمد الله بن ابى بکر بن احمد (1364ش)،تاریخ گزیده، تحقیق عبد الحسین نوایى، تهران، امیر کبیر، چ سوم.
−    مقدسی، ابوعبدالله (1361)، احسن‌التقاسیم فی معرفةالاقالیم، ج2، ترجمة علینقی منزوی، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان.
−    مینوی، مجتبی (1354)، مقدمه نامه تنسر به گشنسب، تهران، خوارزمی.
−   هنری، توماس (1362)، بزرگان فلسفه، ترجمة فریدون بدره‌ای، تهران، علمی فرهنگی و کیهان.