تحلیل برسازی هویت ملی ایرانی بر مبنای نژاد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار تاریخ پژوهشگاه علوم انتظامی و مطالعات اجتماعی

چکیده

هویت به‌عنوان یک عامل معنا ساز، نه یک امر ثابت که سیّال و متغیر است. مولّفه‏های اساسی هویت در طی زمان و تحت تأثیر برخی حوادث و اندیشه‏ها دچار تغییر و دگرگونی می‏شوند. مؤلفه نژاد و تبار مشترک به‌عنوان یک مولّفه هویت‏بخش برای ایرانیان در سده اخیر به‌ویژه در دوران جنگ جهانی اول و سال‏های پس‌ازآن، به مولّفه‏های هویت‏بخش اضافه گردیده است. این مقاله زمینه‏ها و چگونگی برسازی هویت ایرانی بر اساس مولّفه نژاد را با استفاده از روش تاریخی-تحلیلی و با بهره‌گیری از نظریه برساخت‌گرایی مورد بررسی قرار داده است. یافته‏های پژوهش بر آن است که طرح مولّفه نژاد به‌عنوان یک عامل هویت‌ساز برای ایرانیان، تحت تأثیر اندیشه‏های نژادی اروپا، از دستاوردهای شرق‏شناسی بوده است. دوران جنگ جهانی اول به خاطر شرایط سیاسی و اجتماعی خاص ایران و ارتباط با آلمانی‏ها در این فرایند بسیار تأثیرگذار بوده است. با به قدرت رسیدن رضاشاه، ناسیونالیسم مبتنی بر نژاد تبدیل به ایدئولوژی دولت پهلوی گردید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Constructing Iranian National Identity Based on Race

نویسنده [English]

  • رضا بیگدلو
استادیار تاریخ پژوهشگاه علوم انتظامی و مطالعات اجتماعی
چکیده [English]

As a significance process, identity is not a constant but a fluid and changing issue. The basic components of identity are being changed by passing time and under some events and thoughts. As an identity-building component, the Aria race has been added to other identity components for Iranians in two recent centuries, particularly during the World War I and the years after that. This article has examined the backgrounds and quality of constructing Iranian identity on the basis of race component by using analytical-documentary method. The findings indicate that the propounding of race component as an identity-building one or Iranians is one of achievements of Orientalism. The World War I has affected this process due to the socio-political conditions of Iran and its relation with the Germans.

−    آبراهامیان، یرواند (1377)، ایران بین دو انقلاب، ترجمه کاظم فیروزمند و دیگران، تهران، نشر مرکز.
−    آجودانی، ماشاءالله (1385)، یا مرگ یا تجدد، تهران، نشر اختران.
−    آخوندزاده، میرزا فتحعلی (1357)، الفبای جدید و مکتوبات، به کوشش حمید محمدزاده، تبریز، نشر احیاء.
−    آدمیت، فریدون (1357)، اندیشه‌های میرزاآقاخان کرمانی، تهران: انتشارات پیام.
−    آرین‏پور، یحیی (1350)، از صبا تا نیما، تهران، ج 2، شرکت سهامی کتاب‏های جیبی.
−    اتابکی، تورج (1387)، جنگ جهانی اول؛ ایران و جنگ جهانی اول، گردآوری تورج اتابکی، ترجمه مهدی حقیقت­خواه، تهران.
−    اتحادیه، منصوره (1387)، دولت موقت ایران؛ ایران و جنگ جهانی اول، گردآوری تورج اتابکی، ترجمه مهدی حقیقت­خواه، تهران، ققنوس.
−    ادیب پیشاوری، سید احمد (بی‏تا)، قیصرنامه، مجموعه کتاب‏های خطی مجلس شورای اسلامی، به شمار ثبت:87666
−    اشرف، احمد (1387)، هویت ایرانی به سه روایت، ترجمه حمید احمدی، بخارا، ش 13، صص 109-127
−    اصفهانی، حمزه بن حسن (1346)، سنی ملوک‌الارض والانبیاء، ترجمه جعفر شعار، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
−    اقبال آشتیانی (1305)، عباس دوره تاریخ عمومی، سال سوم متوسطه.
−    اقبال آشتیانی، عباس (1315)، تاریخ دوم متوسطه، بی‌جا.
−    اکبری، محمدعلی (1384)، تبارشناسی هویت جدید ایرانی، تهران: نشر نی.
−    اوزکریملی، اوموت (1383)، نظریه‌های ناسیونالیسم، ترجمه محمدعلی قاسمی، تهران: مؤسسه مطالعات ملی.
−    اوکانر، فردریک (1376)، از مشروطه تا جنگ جهانی اول (خاطرات کنسول انگلیس در تهران)، ترجمه حسن زنگنه، تهران، نشر شیرازه.
−    ایرانشهر (مجله)
−    باست، الیور (1377)، آلمانی­ها در ایران، ترجمه حسین بنی اسد، تهران، نشر شیرازه.
−    برزون، ژاک (1387)، پانصد سال حیات فرهنگی غرب، ترجمه ابوتراب سهراب، تهران، انتشارات نگاه.
−    بشیریه، حسین (1380)، موانع توسعۀ سیاسی در ایران، تهران: گام نو.
−    بهار، محمدتقی، (1382)، دیوان، تهران، نشر آزاد مهر.
−    بهار، محمدتقی، (1379)، تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران، تهران، امیرکبیر.
−    بهنام، جمشید (1379)، برلنی‏ها، تهران، نشر فرزان.
−    تاجیک، محمدرضا (1384)، روایت غیریت و هویت در میان ایرانیان، تهران، فرهنگ گفتمان.
−    توفیق، ابراهیم (1393)، تأملاتی نظرورزانه درباره هویت ملی ایرانی
./http://towfigh.blogfa.com
−    حسین مکی (1366)، تاریخ بیست‌ساله ایران، ج 6، تهران، نشر ناشر.
−    حکمت، علی‌اصغر (1352)، یادداشت‌هایی از عصر پهلوی (یکپارچگی ایران)، مجله خاطرات وحید، ش 24، مهر، صص 19-34.
−    حکیم‌الهی، نصرت‌الله (بی‌تا)، تاریخ دوم دبیرستان، چاپخانه دانش.
−    خسروپور (1307)، مجموعه امیر، تاریخ پنجم و ششم ابتدایی، بی‌نا.
−    داوری، رضا (1365)، ناسیونالیسم و انقلاب، تهران: انتشارات دفتر پژوهش‌های اسلامی.
−    دایره‏المعارف ناسیونالیسم (1383)، زیر نظر الکساندر ماتیل، ترجمه کامران فانی و نورالله مرادی، ج 3، مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.
−    دورانت، ویل و آرنت (1380)، درس‏های تاریخ، ترجمه محسن خادم، تهران، انتشارات ققنوس.
−    رایت، دنیس (1385)، انگلیسیان در ایران، ترجمه غلامحسین صدری افشار، تهران، نشر اختران.
−  سپهر، لسان (1392)، شاه، میهن، ایمان؛ اسنادی از انجمن‌ها و موسسه‌های فرهنگی-اجتماعی دوره رضاشاه، به کوشش رضا مختاری اصفهانی، معاونت ارتباطات و اطلاع‌رسانی رئیس‌جمهور، تهران، خانه کتاب.
−    سپهر، مورخ­الدوله (1362)، ایران در جنگ بزرگ، تهران، انتشارات ادیب.
−  شکورقهاری، معصومه (1392)، بررسی انتقادی تصویر رسمی از ایرانیت در متون درسی تاریخ، جغرافیا و ادبیات فارسی در مدارس عصر پهلوی اول، پایان‌نامه دکتری تاریخ ایران دوره اسلامی، دانشگاه آزاد (واحد علوم و تحقیقات).
−    شیرازی، اصغر (1395)، ایرانیت، ملیت، قومیت، تهران، جهان کتاب.
−    صدیق، عیسی (1354)، یادگار عمر، تهران، دهخدا.
−    عارف قزوینی، ابوالقاسم (1381)، دیوان، به کوشش مهدی نور محمدی، انتشارات سنایی.
−    غنی‏زاده، میرزا محمود (1332)، آثار منظوم غنی‏زاده، به کوشش فضل‏الله غنی‏زاده، تهران، چاپ اختر شمال.
−    فرهپور (1307)، تاریخ ایران و عالم، کتابخانه علمی.
−    فرهودی (1315)، تاریخ عمومی و ایران، دوم دبیرستان، بی‌نا.
−    فکوهی، ناصر (1381)، تاریخ اندیشه و نظریه‌های انسان‌شناسی، تهران، نشر نی.
−    فلسفی، نصرالله (بی‌تا)، دوره تاریخ عمومی اول دبیرستان، شرکت چاپ کتاب.
−    فوران، جان (1378)، مقاومت شکننده، ترجمه احمد تدین، تهران، رسا.
−    کاستلز، امانوئل (1380)، عصر اطلاعات، ج 2، ترجمۀ حسن چاوشیان، تهران، طرح نو.
−    کاتم، ریچارد (1378)، ناسیونالیسم در ایران، ترجمه احمد تدین، انتشارات کویر.
−    کاتوزیان، همایون (1392)، ایرانیان، تر جمه حسین سهیدی، تهران، نشر مرکز.
−    کارلوترنزینو، پیو (1363)، رقابت­های روس و انگلیس در ایران و افغانستان، ترجمه عباس آذرین، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
−    کاظم‏زاده ایرانشهر، حسین (بی‌تا)، تجلیات روح ایرانی در ادوار تاریخی، بی‏نا.
−    کاظم­زاده، فیروز (1371)، روس و انگلیس در ایران، ترجمه منوچهر امیری، تهران، انتشارات علمی فرهنگی.
−    کاظمی، پرویز (1925)، مجله فرنگستان، س1، ش11-12، مارس و آوریل.
−    کاوه بیات و مصطفی نوری (1393)، آریان به گرد یک درفش(پیش درآمدی بر اندیشه نژادگرایی در ایران معاصر)، تهران، پردیس دانش.
−  کدی، نیکی (1375)، ریشه­های انقلاب ایران، ترجمه عبدالرحیم گواهی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی. کرمانی، ناظم­لاسلام (1384)، تاریخ بیداری ایرانیان، ج1، تهران، امیرکبیر.
−    کریمی، جلیل (1391)، احمد محمدپور، صلاح‌الدین قادری، جامعه‌شناسی و مشکله هویت ایرانیان، مطالعات ملی، ش 49، بهار، صص 29-158
−    کسروی، احمد (1378)، تاریخ هیجده ساله آذربایجان، تهران، امیرکبیر.
−    گوبینو، آرتور دو (بی‌تا)؛ تاریخ ایرانیان، ترجمه ابوتراب خواجه‌نوریان، چاپ شرکت مطبوعات.
−    لوفان بومر، فرانکلین (1380)،جریان‌های بزرگ در تاریخ اندیشه غربی، ترجمه حسین بشیریه، تهران، مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
−    مابرلی، جیمز (1369)، عملیات در ایران، ترجمه کاوه بیات، تهران، رسا.
−    مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین مسعودی (1349)، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
−    مصطفوی، علی‏اصغر (1372)، زندگی و زمانه استاد پورداوود، بی‏جا، ناشر مؤلف.
−    مک‌لین، مک (1387)، فرهنگ علوم سیاسی آکسفورد، ترجمه حمید احمدی، تهران، میزان.
−    ناطق، ناصح (1364)، ایران از نگاه گوبینو، انتشارات ادبی و تاریخی دکتر محمود افشار.
−    نامه فرنگستان (مجله)
−    هابزبام، ای.جی. (1382)، ملّت و ملّی‌گرایی پس از 1780، ترجمه جمشید احمدپور، مشهد: نشر نیکا.
−    هدایت، مهدیقلی (1375)، خاطرات و خطرات، تهران، انتشارات زوار.
−    هیث، دانکن، جودی بورهام (1388)، رمانتیسم، ترجمه کامران سپهران، تهران، پردیس دانش و شیرازه.
−    وینسنت، اندور (1371)، نظریه‌های دولت، ترجمه حسین بشیریه، تهران: نشر نی.
−    یزدانی، سهراب (1391)، اجتماعیون عامیون، تهران، نشر نی.