موضع شیعیان نسبت به مغولان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

داشیار گروه تاریخ دانشگاه تبریز

-

چکیده

چکیده
در این مقاله کوشیده ام تا موضع شیعیان را نسبت به حکومت مغولان در ایران روشن نمایم. شیعیان همیشه توسط خلفا و حکومت‌های وابسته به آنها سرکوب شده بودند. بنابر این شیعیان دشمن خلفا بودند. اما سرانجام سلسله خلافت عباسی به دست مغولان مضمحل شد. بی‌تردید شعیان از این واقعه خوشحال شدند. از نظر شیعیان هر دو آنها غاصبان حکومت بودند. با این حال، مغولان برای شعیان بهتر بودند. زیرا مغولان نسبت به پیروان همه مذاهب بردبار بودند و با شیعیان رفتاری مهربانانه‌تر داشتند. بنابراین، روابط شیعیان با ایلخانان نزدیکتر بود.
این دیدگاه شعیان دلایل تاریخی، سیاسی و فقهی داشت. بنابراین شعیانبه حکومت مغولان نزدیک‌تر شدند. آنها جان بسیاری از شعیان و سنیان به‌ویژه دانشمندان را نجات دادند و کتاب‌های زیادی را از نابودی نجات دادند. همچنین اوقاف را احیاء کردند و مؤسسات علمی بسیاری را در سراسر کشور تأسیس کردند. سیاست آزادی مذهبی مغولان و برخورداری شعیان از قدرت سیاسی و ثروت بیشتر موجب گسترش تشیع شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Shia Standpoint towards the Mongols

نویسنده [English]

  • alireza karimi
Associate Professor of History, University of Tabriz
چکیده [English]

Abstract
In this study I have attempted to explain the standpoint of Shiites towards the government of Mongols in Iran. The Shiites had always been suppressed by the Caliphs and their dependent governments. So, the Shiites were the enemy of the Caliphs. Eventually the Abbasid Caliphate dynasty was collapsed by the Mongols. There is no doubt that the Shiites were happy. From the Shiites perspective both of them were the usurpers of the government. However, the Mongols were better for Shiites because the Mongols were more tolerant of all religions and treated the Shiites kindly. So, the Shiites relations with the Ilkhanids were closer than the Sunnis. The Shiites standpoint had historical, political and juridical reasons.  Thus, the Shiites became closer to the Mongols government. They saved many Shiites and Sunnis lives especially the lives of the scientists.  They also saved many books from destruction. They restored the endowments and established many scientific institutes across the country. Mongol policy of religious freedom and the Shiites’ political power and wealth were the reasons for the spread of the Shiism.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Mongl
  • Ilkanids
  • Twelver Shiite
  • Religious scholars
  • Sunnis
  • Islamic civilization
  • Shiite Spread
−     قرآن کریم. ##
−     ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن حبه الله (بی تا)، شرح نهج البلاغه، قم: مؤسسه آل البیت. ##
−     ابن خلف تبریزی، محمدحسین (بی‌تا)، برهان قاطع، بی‌جا: مؤسسه مطبوعاتی فریدون علمی. ##
−     ابن طاووس، علی بن موسی (1364ش)، کشف الحجه لثمره المهجه (یا فانوس)، ترجمه دکتر اسدالله مبشّری، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی. ##
−     ابن طاووس، علی بن موسی (1399ق-1979م)، مهج الدعوات و منهج العبادات، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات. ##
−     ابن طقطقی، محمد بن علی بن طباطبا (1367ش)، تاریخ فخری، ترجمه محمد وحید گلپایگانی، تهران: علمی و فرهنگی. ##
−     ابن هیثم البحرانی، کمال‌الدین میثم بن علی (1378)، شرح نهج‌البلاغه، تهران: مؤسسه النصر، 5 جلد، ج 1. ##
−     امین، حسن (1382)، اسماعیلیون و مغول و خواجه نصیرالدین طوسی، ترجمه مهدی زندیه، قم: مؤسسه دایرة‌المعارف فقه اسلامی. ##
−     بویل، جی.آ (1366ش)، تاریخ ایران کمبریج، ترجمه حسن انوشه، تهران: امیرکبیر. ##
−     ترکمنی آذر، پروین (1383)، تاریخ سیاسی شیعیان اثنی عشری در ایران، تهران: مؤسسه شیعه شناسی. ##
−     جعفریان، رسول (1374)، دنباله جستجو در تاریخ تشیع ایران، قم: انصاریان. ##
−     جعفریان، رسول (1374)، میراث اسلامی ایران، به کوشش شیخ علی صدرایی نیا، قم: کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی. ##
−     جعفریان، رسول (1375)، تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا قرن دهم، قم: انصاریان. ##
−     جوینی، علاءالدین عطا ملک بن بهاءالدین محمد بن محمد (1329ق)، تاریخ جهانگشای، به سعی و اهتمام محمد بن عبدالوهاب قزوینی، هلاندن، لیدن، مطبعة بریل، اُفست دنیای کتاب (1382)، حافظ ابرو، شهاب‌الدین عبدالله بن لطف‌الله بن عبدالرشید خوافی (1351)، ذیلی بر جامع التواریخ رشیدی، به اهتمام خانبابا بیانی، تهران: انجمن آثار ملی. ##
−     حر عاملی، محمد بن حسن (1401ق)، وسائل الشیعه، تهران: مکتب الاسلامیه، ج 6، چاپ پنجم. ##
−     خواند میر (1353 و 1333)، تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر، به کوشش محمد دبیر سیاقی، تهران: کتابفروشی خیام. ##
−     رشیدالدین فضل‌الله همدانی (1338)، جامع‌التواریخ، به کوشش بهمن کریمی، تهران: اقبال. ##
−     رشیدالدین فضل‌الله همدانی (1373)، جامع التواریخ، تصحیح محمد روشن و مصطفی موسوی، تهران: نشر البرز. ##
−     رضی (1379ش)، نهج‌البلاغه، محمد دشتی، قم: لقمان. ##
−     شبانکاره‌ای، محمد بن علی بن محمد (1363ش)، مجمع الانساب، تصحیح میرهاشم محدث، تهران: امیرکبیر. ##
−     شریعتی، روح‌الله (1380ش)، اندیشه سیاسی محقق حلی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی. ##
−     طوسی، خواجه محمد نصیرالدین (1373)، اخلاق ناصری، تصحیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، تهران: خوارزمی. ##
−     طوسی، خواجه نصیرالدین (1370ش)، اوصاف الاشراف، به اهتمام سید مهدی شمس‌الدین، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. ##
−     طوسی، خواجه نصیرالدین (1373ش)، منتخب اخلاق ناصری، تصحیح جلال‌الدین همایی، تهران: نشر هما. ##
−     فاضل هرندی، محی‌الدین، «تقیه سیاسی»، فصلنامه علوم سیاسی، ش 25، بهار 1383. ##
−     فیرحی، حجه الاسلام دکتر داود (1382)، نظام سیاسی و دولت در اسلام، تهران: انتشارات سمت. ##
−     فیرحی، حجه الاسلام دکتر داود (1385ش)، قدرت و دانش و مشروعیت در اسلام، تهران: نشر نی. ##
−     القاشانی، ابوالقاسم عبدالله بن محمد (1348)، تاریخ اولجاتیو، به اهتمام مهین همبلی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. ##
−     قاشانی، ابوالقاسم عبدالله بن محمد (1368ش)، تاریخ اولجایتو، به اهتمام مهین همبلی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. ##
−     لک زایی،حجه الاسلام دکتر نجف (1382)، سیاست دینی و نظم سلطانی، رساله دکتری علوم سیاسی، دانشگاه امام صادق (ع). ##
−     محقق حلّی، جعفر بن حسن (1364)، المعتبر فی شرح المختصر، قم: موسسه سیدالشهداء. ##
−     محقق حلی، نجم الدین ابوالقاسم جعفر بن حسن (1403ق-1983م)، شرایع الاسلام، با تعلیقات سیدصادق شیرازی، قم: دارالهدی، چاپ سوم. ##
−     منشی کرمانی، ناصرالدین (1362ش)، سمط العلی للحضره العلیا، تصحیح عباس اقبال آشتیانی، تهران: اساطیر. ##
−     میرخواند، محمد بن برهان‌الدین خواوند شاه (1339)، تاریخ روضۀ الصفا، تهران: مرکزی، خیام، پیروز. ##
−     میرخواند، محمد بن خاوند شاه بن محمود (1388ق)، تاریخ روضه الصفا، تهران: چاپخانه پیروز. ##
−     نجفی یزدی، سید محمدباقر (بی‌تا)، خلاصه‌ای از تاریخ پیشوایان دین اسلام در احوالات و علامات ظهور حضرت صاحب‌الزمان (عج)، بی‌جا، بی‌نا. ##
−     نخجوانی، هندوشاه بن سنجر بن عبدالله صاحبی (1357ش)، تجارب السلف، تصحیح عباس اقبال، تهران: طهوری. ##