پندنامه یحیویه؛ دریچه‌ای به افکار و اندیشه‌های امیرنظام گروسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیارگروه تاریخ دانشگاه تبریز

2 دانشجوی دوره دکتری رشته تاریخ ایران دوره اسلامی دانشگاه تبریز

-

چکیده

چکیده
پندنامه یحیویه اثر حسنعلی خان امیرنظام گروسی از رجال دوره ناصری یکی از آثار اندرزنامه ای عصر قاجاریه به شمار می آید. بررسی، بازخوانی و تحلیل آن به منظور تعیین جایگاه این اثر در سنت اندرزنامه نویسی ایران و آشنایی با افکار و اندیشه های مولف آن، اهداف این پژوهش را تشکیل می دهد. اهمیت آن در ضرورت شناخت سیر تحولات فکری، سیاسی دوره قاجاریه است. در دوره قاجاریه با اینکه شاهد برخی رویکردهای باستانگرایی، ملی گرایی و یا ضد عربی–اسلامی هستیم اما پند نامه یحیویه برخلاف این روند دارای رویکردی اسلامی است. رویکرد اسلامی پندنامه یحیویه نشانه آشکار تحول فکری دراندیشه ایرانشهری دردوره قاجاریه است. این اثر با حفظ قالب اندرزنامه ای و با استفاده از این زبان توانسته است مفاهیم، آموزه ها و تعلیمات اعتقادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اخلاقی ، ادبی و نظامی مورد نظر خود را به مخاطب القاء نماید. روش گردآوری داده ها کتابخانه ای است. در این مقاله متن پند نامه یحیویه به عنوان یک متن اندرزنامه­ای مورد بررسی وتحلیل قرارگرفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Pandname-e-Yahyaviie, Window into the Thoughts of Amirnezam-e-Garrusi

نویسندگان [English]

  • abbas Ghadimigheidari 1
  • morteza Khosrawpanah 2
1 Associate Professor of History, University of Tabriz
2 PhD student of History of Islamic Iran , University of Tabriz
چکیده [English]

Abstract
 
Pandname-e-Yahyaviie written by HassanAlikhan Amirnezam-e-Garrusi, one of the dignitaries in the Naseri era, is considered as one of the advice books in the Qajar era. Reviewing, Reading out and analyzing it to determine its status in the Iranian traditional advisement works and familiarity with the author’s opinions and beliefs are the aims of this study. The need to recognize its importance lies in the understanding of the intellectual and political developments in Qajar period. Although one witnesses some archaism, nationalism or anti Islamic–Arabic approaches and tendencies in this period, Pandname-e-Yahyaviie adopts an Islamic approach. Pandname-e-Yahyaviie’s Islamic approach is a visible sign of the intellectual development in Iranshahr thought in the Qajar era. Keeping the format of an advisement book and using this language, concepts, religious, political, social, cultural, moral, literary and military doctrines and teachings are induced. This study uses library resources to address the issue under study. In this study, Pandname-e-Yahyaviie text was reviewed and analyzed as an advisement text.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Qajar Era
  • Political Thought
  • Pandname-e- Yahyaviie
  • Amirnezam-e- Garrusi
-         آدمیت، فریدون (1351)، اندیشه ترقی و حکومت قانون، تهران، خوارزمی. ##
-         آرین پور، یحیی (1357)، از صبا تا نیما، جلد 1، تهران. ##
-         ________ (1372)، از صبا تا نیما، تهران، زوار. ##
-         اسناد ملی (بی‌تا)، 296/6/425/1، تهران، سازمان اسناد ملی. ##
-         اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان (1363)، المآثر و الآثار، به کوشش ایرج افشار، تهران، اساطیر. ##
-         ________ (1367)، مرآت‌البلدان، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران، نشر دانشگاه تهران. ##
-         ________ (1367)، تاریخ منتظم ناصری، تصحیح محمداسماعیل رضوانی، تهران، دنیای کتاب. ##
-         افشار، ایرج (1373)، گزارش‌ها و نامه‌های دیوانی امیرنظام گروسی، به کوشش ایرج افشار، تهران، موقوفات افشار. ##
-         افضل‌الملک، غلامحسین خان (1361)، افضل‌التواریخ، به کوشش منصوره اتحادیه و سیروس سعدوند‌یان، تهران، نشر تاریخ ایران. ##
-         اللهیاری، فریدون (1381)، «قابوس‌نامه عنصرالمعالی و جریان اندرزنامه نویسی سیاسی در ایران دوران اسلامی»، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، شماره 30 و 31، پاییز و زمستان 1381. ##
امیرنظام گروسی، حسنعلی خان (1366)، پندنامه یحیویه، با مقدمه منوچهر سعید وزیری، تهران، نقره. ##
-         _____ (1278)، زندگی‌نامه، به قلم محمدتقی؛ محرر سفارت ایران در پاریس، چاپ سنگی، کتابخانه ملی تبریز. ##
-         امین‌الدوله، علی‌خان (1355)، خاطرات سیاسی امین‌الدوله، به کوشش فرمانفرماییان، تهران، امیرکبیر. ##
-         امین‌الدوله، فرخ خان (1364)، مجموعه اسناد و مدارک فرخ خان امین‌الدوله، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، به کوشش کریم اصفهانیان و قدرت‌الله روشنی. ##
-         بامداد، مهدی (1371)، شرح حال رجال ایران، تهران، زوار. ##
-         پولاک، یاکوب ادوارد (1361)، ایران و ایرانیان (سفرنامه پولاک)، ترجمه کیکاوس جهانداری، تهران، خوارزمی. ##
-         حلبی، علی‌اصغر (1370)، تاریخ اندیشه­های سیاسی در ایران و جهان اسلامی، تهران، انتشارات بهبهانی. ##
-         خان ملک ساسانی، احمدخان (1354)، یاد بودهای سفارت استانبول، تهران، بابک. ##
-         دنبلی، عبدالرزاق (1351)، مآثر سلطانیه، تصحیح غلامحسین صدری افشار، تهران، ابن‌سینا. ##
-         رجایی، فرهنگ (1373)، معرکه جهان‌بینی‌ها در خردورزی سیاسی و هویت ما ایرانیان، تهران، انتشارات احیاء کتاب. ##
-         رشدیه، شمس‌الدین (1362)، سوانح عمر، تهران، نشر تاریخ ایران. ##
-         زرگری نژاد، غلامحسین (1386)، سیاست‌نامه‌های قاجاری، تصحیح و تحشیه، تهران، مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی. ##
-         سپهر (لسان الملک)، میرزا محمدتقی (1377)، ناسخ التواریخ (سلاطین قاجار)، به اهتمام جمشید کیانفر، تهران، اساطیر. ##
-         سهیلی خوانساری، احمد (1357)، امیرنظام در سفارت فرانسه و انگلستان، تهران، اقبال. ##
-         سیاح محلاتی، محمدعلی (حاج سیاح)(1356)، خاطرات سیاح، به کوشش حمید سیاح، به تصحیح سیف‌الله گلکار، تهران، امیرکبیر. ##
-         طباطبایی، سید جواد (1357)، خواجه نظام الملک، تهران، طرح نو. ##
-         _____ (1374)، درآمدی فلسفی بر تاریخ اندیشه سیاسی در ایران، تهران، کویر. ##
-         _____ (1380)، دیباچه‌ای بر نظریه انحطاط ایران، تهران، نگاه معاصر. ##
-         طباطبایی فر، سید محسن (1384)، نظام سلطانی از دیدگاه اندیشه سیاسی شیعه (دوره صفویه و قاجاریه)، تهران، نشر نی. ##
-         طوسی، خواجه نظام الملک (1372)، سیر الملوک، به اهتمام هیوبرت دارک، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی. ##
-         عبدالباقی، محمد فواد (بی‌تا)،المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم، تهران، نشر پرتو. ##
-         عضد الدوله، میرزا احمد (1372)، تاریخ عضدی، به اهتمام عبدالحسین نوایی، تهران. ##
-         عنصرالمعالی کیکاووس بن اسکندر بن قابوس بن وشمگیر بن زیار (1371)، قابوس‌نامه، به اهتمام و تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی. ##
-         فلور، ویلم. ام (1368)، جستارهایی از تاریخ اجتماعی ایران در عصر قاجار، ترجمه ابوالقاسم سری، تهران، توس. ##
-         فوریه، ژرار (1351)، سه سال در دربار ایران، ترجمه عباس اقبال، تهران. ##
-         فیرحی، داود (1378)، قدرت،دانش و مشروعیت در اسلام، تهران، نشر نی. ##
-         _____ (1381)، «دیدگاه فقهی و اندیشه سیاسی فاضل نراقی»، آینه پژوه، شماره 73، فروردین و اردیبهشت، 1381. ##
-         قادری، حاتم (1388)، اندیشه­های سیاسی در اسلام و ایران، تهران، سمت. ##
-        قادری، حاتم و رستم وندی، تقی (1385)، «اندیشه ایرانشهری (مختصات و مؤلفه‌های مفهومی)»، فصلنامه علمی پژوهشی علوم انسانی دانشگاه الزهرا (س)، سال شانزدهم، شماره 59، تابستان 1385. ##
-         قوریانس امینی، اسکندر (بی‌تا)، تاریخ طغیان اکراد، میکروفیلم نسخه خطی کتابخانه ملک، شماره 3759. ##
-         کدیور، محسن (1376)، نظریه­های دولت در فقه شیعه، تهران، نشر نی. ##
-         کوچرا، کریسی (1373)، جنبش ملی کرد، ترجمه ابراهیم یونسی، تهران، نگاه. ##
-         لمبتون، آ. ک. س (1362)، مالک و زارع در ایران، ترجمه منوچهر امیری، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی. ##
-         _____ (1370)، «اندیشه سیاسی دوره اسلامی»، ترجمه عبدالرحمن عالم، دانشکده حقوق و - علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 26، آذرماه،1370. ##
-         _____ (1374)، دولت و حکومت در اسلام، ترجمه سید عباس صالحی و محمدمهدی فقیهی، تهران، عروج. ##
-         محبوبی اردکانی، حسین (2537)، تاریخ مؤسسات تمدنی در ایران، تهران، نشر دانشگاه تهران. ##
-         محمود، محمود (1367)، تاریخ روابط سیاسی ایران و انگلیس در قرن 19، تهران، اقبال.
-         مستوفی، عبدالله (1371)، شرح زندگانی من، تهران، زوار. ##
-         مسعود، ابوالحسن علی بن حسین (1370)، مروج الذهب، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی. ##
-         معیرالممالک، حسنعلی خان (1361)، رجال عصر ناصری،تهران، نشر تاریخ ایران. ##
-         ملکم خان، ناظم الدوله (1369)، روزنامه قانون، تهران، کویر. ##
ممتحن‌الدوله شقاقی، مهدی خان و میرزا هاشم خان (1356)، رجال وزارت خارجه در عصر ناصری و مظفری، به کوشش ایرج افشار با همکاری حسینقلی خان شقاقی، تهران، اساطیر. ##
-         وزیری کرمانی، احمدعلی خان (­1352­)، تاریخ کرمان «سالاریه»، به کوشش ابراهیم باستانی پاریزی، تهران، ابن‌سینا. ##
-         هدایت، مهدی‌قلی خان (1375)، خاطرات و خطرات، تهران، زوار. ##
-         یوسفی راد، مرتضی (1383)،«متدولوژی سیاست‌نامه نویسی»، فصلنامه علوم سیاسی، دانشگاه باقرالعلوم، شماره 28، زمستان 1383. ##
−        AmirArjomand, S., (éd.), Authority and Political Culture in Shi’ism, Albany, 1988; idem, «Shi‘ism, authority and political culture», dans id. (éd.), Authority and Political Culture in Shi’ism. ##
−        Madelung, W., “Authority in TwelveShiism in the Absence of the Imam,” dans La notion d’autorité au Moyen Age, Islam, Byzance, Occident, Colloguesinternationaux de la Napoule 1978, Paris, 1982, 163–73 (= Religious Schools, article 10); Eliash,J., “Misconceptions Regarding the Juridical Status of the Iranian ‘UlamÁ, IJMES, 10, 197. ##
0