بررسی مشارکت‌های اقتصادی زنان عصر قاجار با تکیه بر گزارش سیاحان خارجی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه بیرجند

2 دانشجوی دکترای تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد (نویسنده مسئول).

-

چکیده

چکیده
به­رغم محدودیت­های زنان عصر قاجار از جهت حضور در عرصه­های اجتماعی و اقتصادی، برخی از روایات تاریخی متضمن اشاراتی در باب مشارکت­های اقتصادی زنان در جامعه آن روز است. از میان منابع موجود، سفرنامه­ها به ویژه گزارش سیاحان خارجی بیشتر از سایر آثار به این مسأله پرداخته­اند.
نتایج حاصل از بررسی­ها نشان می­دهد که زنان عصر قاجار اعم از زنان شهری، روستایی و عشایری براساس موقعیت، تجربیات و توانمندی­هایشان در عرصه­های اقتصادی فعالیت داشته­اند. در بین این زنان، زنان شهری تحت تأثیر افکار روشنفکران و ورود نوگرایی، حوزه­های فعالیت اقتصادی خود را گسترش داده و در مواردی در جراید نسوان، ایده­هایی را در جهت تقویت اقتصاد بومی و خودکفایی ابراز نمودند. پژوهش حاضر بر آن است با تکیه بر روش توصیفی – تحلیلی ضمن تحلیل و بررسی نحوه­ی مشارکت اقتصادی زنان و ابعاد مختلف آن در گونه­های زیست شهری، روستایی و عشایری در عصر قاجاریه به تبیین اندیشه­های نوگرایانه در میان زنان طبقه شهری بپردازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Survey on the Economical Participation of Women in Qajar Period Based on the Foreign Tourists’s Records

نویسندگان [English]

  • zahra Alizadeh Birjandi 1
  • akram Naseri 2
1 Associate professor of History, University of Birjand
2 PHD student of History of Islamic Iran, University of Ferdowsi (Responsible author).
چکیده [English]

Abstract:
 
      Although women in Qajar period were confined to participate in the economical and social events, there are some evidences showing their economical participation in the society of that time. Among the available historical references, travelogues and records of foreign tourists and voyagers tackled this issue more. Research showed that rural, tribal and urban women in Qajar period participated in the economical activities according to their social ranks, abilities, and experiences. Among them, urban women who were influenced by the elites’ ideas and also Modernism expanded the areas of their economic activities. In some cases women in the media expressed their ideas in order to strengthen the local economy and self-sufficiency. The present study is based on a descriptive - analytic method aiming at analyzing various aspects of women's economic participation in urban, rural and nomadic lives in the Qajar era to explain the innovative ideas of urban class women.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Urban Women
  • Rural Women
  • Tribal Women
  • Economic Participation
  • Qajar
  • modernism
-       آدمیت، فریدون (1389)، امیرکبیر و ایران، تهران، خوارزمی. ##
-       -------، (1385)،اندیشه ترقی و حکومت قانون، تهران، خوارزمی. ##
-       آفاری، ژانت (1377)، انجمن­های نیمه سری زنان در نهضت مشروطه، ترجمه جواد یوسفیان، تهران، نشر بانو. ##
-       آل­داوود، سیدعلی (1355)،اسناد و نامه­های امیرکبیر، تهران، سازمان اسناد ملی ایران. ##
-       آوری، پیتر (1373)، تاریخ معاصر ایران، ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی، تهران، عطایی. ##
-       اتحادیه، منصوره (1373)، «زن در جامعه قاجار»، نشریه کلک، ش 55 و 56، مهر و آبان، 27-50. ##
-       احمدی خراسانی، نوشین (1376)، «از محافل زنانه تا تشکل­های مستقل زنان، راهی به‌سوی جامعه مدنی»، فرهنگ توسعه، ویژه‌نامه زنان، 12-18. ##
-       استرآبادی، بی‌بی خانم (1371)، معایب الرجال، به کوشش افسانه نجم­آبادی، شیکاگو، میرلند پرس. ##
-       اورسل، ارنست (1362)، سفرنامه اورسل، ترجمه علی‌اصغر سعیدی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. ##
-       اشرف، احمد (1359)، موانع رشد سرمایه­داری در ایران دوره قاجاریه، تهران، پیام. ##
-       اقبال آشتیانی، عباس (1355)، میرزا تقی‌خان امیرکبیر، تهران، طوس. ##
-   اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان (1345)، روزنامه خاطرات، تهران، امیرکبیر. ##
-   --------، (1357)، صدر التواریخ، به کوشش محمد مشیری، تهران، روزبهان. ##
-   انه، کلود (1362)، اوراق ایرانی، خاطرات سفر کلود انه در آغازمشروطیت، ترجمه ایرج پروشاتی، تهران، معین. ##
-       براون، ادوارد گرانویل (بی­تا)، یک­سال­ در میان ­ایرانیان، ترجمه ­ذبیح‌الله ­منصوری، تهران، کانون معرفت. ##
-       بلوشر، ویپرت (1369)، سفرنامه بلوشر (گردش روزگار در ایران)، ترجمه کیکاووس جهانداری. تهران، خوارزمی. ##
-       بروگش، هنریش (1348)، سفری به دربار سلطان صاحب قران، ترجمه مهندس کردبچه، تهران، اطلاعات. ##
-       بامداد، بدرالملوک (1347)، از انقلاب مشروطیت تا انقلاب سفید، تهران، ابن‌سینا. ##
-       بنجامین، ساموئل گرین ویلر (1363)، ایران و ایرانیان، ترجمه آوانس خان و تصحیح ذکاءالملک فروغی. به اهتمام رحیم رضازاده ملک. تهران، گلبانگ. ##
-       بیشوب، ایزابلا (1375)، از ­بیستون ­تا ­زردکوه ­بختیاری، ترجمه­ مهراب امیری، تهران، سهند. ##
-       پولاک، یاکوب ادوارد (1368)، سفرنامه پولاک، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران، خوارزمی. ##
-       تاریخچه سی­ساله بانک ملی ایران، 1307-1337، (1338)، به کوشش محمد نصیری و همکاران، تهران، بانک ملی ایران. ##
-       تحویلدار اصفهانی، میرزا حسین‌خان (1342)، جغرافیای اصفهان، به کوشش منوچهر ستوده، تهران، دانشگاه تهران. ##
-       ترابی فارسانی، سهیلا (1342)، تجار، مشروطیت و دولت مدرن، تهران، نشر تاریخ ایران (شرکت سهامی خاص). ##
-       تقی­زاده، حسن (1339)، «دیباچه سال دوم کاوه»، مجله کاوه، ش 1، س 2، جمادی‌الاول، 12-25. ##
-       توانا، مرادعلی (1380)، زن در تاریخ معاصر ایران، تهران، برگ زیتون. ##
-       جمالزاده، محمدعلی (1384)، گنج شایگان یا اوضاع اقتصادی ایران، تهران، سخن. ##
-       حجازی، بنفشه (1390)، تاریخ خانم‌ها، تهران، قصیده‌سرا. ##
-       حکیمی، محمود، (1383)، همراه با سیاحان و جهانگردان، تهران، آروین. ##
-       دالمانی، هانری رنه (1378)، از خراسان ­تا ­بختیاری، ترجمه غلامرضا سمیعی، تهران، نشر طاووس. ##
-       دروویل، گاسپار (1370)، سفر در ایران، ترجمه منوچهر اعتماد مقدم، تهران، شباویز. ##
-       دیولافوا، ژن (1361)، سفرنامه مادام دیولافوا، ترجمه همایون فره وشی (همایون سابق)، تهران، خیام. ##
-       رایس، کلاراکولیور (1383)، زنان ایرانی و راه و رسم زندگی آنان، ترجمه اسدالله آزاد، تهران، کتابدار. ##
-       سانا ساریان، الیز (1384)، جنبش حقوق زنان در ایران/ طغیان، افول و سرکوب از 1280 تا انقلاب 57. ترجمه نوشین احمدی خراسانی، تهران، اختران. ##
-       سایکس، سرپرسی، (1363)، ده هزار میل در ایران، مترجم حسین سعادت نوری، تهران، دنیای کتاب. ##
-       سرنا، کارلا (1362)، آدمها و آیین‌ها در ایران، ترجمه علی‌اصغر سعیدی، تهران، زوار. ##
-       شهشهانی، سهیلا (1376)، «زن ایرانی، یک مسئله سیاسی است»، فرهنگ توسعه، س ششم، ویژه‌نامه زنان، 3-11. ##
-       شیرازی، میرزا صالح (1362)، گزارشی ­از سفر میرزا­صالح ­شیرازی، به کوشش ­شهید همایون، ­تهران،­ راه­نو. ##
-       شیل، ماری لیدی (1368)، خاطرات لیدی شیل، ترجمه حسین ابوترابیان، تهران، نشر نو. ##
-       صادقی، فاطمه (1384)، جنسیت، ناسیونالیسم و تجدد در ایران، تهران، قصیده­سرا. ##
-       عیسوی، چارلز (1369)، تاریخ اقتصاد ایران، تهران، گستره. ##
-       فتحی، مریم (1383)، کانون بانوان، تهران، مؤسسه مطالعات و تاریخ معاصر ایران. ##
-       فصیحی، سوسن (1389)، «حقوق شهروندی در عریضه­های زنان در عصر مشروطه (دوره دوم و سوم مجلس شورای ملی)»، فصلنامه تاریخ ایران، ش 65، 147- 166. ##
-       فلاندن، اوژن ناپلئون (1324)، سفرنامه اوژن فلاندن به ایران،
 ترجمه ­حسین نورصادقی، اصفهان، نقش جهان. ##
-       فوران، جان (1371)، تاریخ تحولات اجتماعی ایران، ترجمه احمد تدین، تهران، رسا. ##
-       فووریه، ژوآنس (1384)، سه سال ­در ­دربار ­ایران، ترجمه عباس اقبال آشتیانی، تهران، نوین. ##
-       کاظم­زاده، حسین (1340)، «مجله­ ایرانشهر»، س 1، ش 1، ذی‌القعده. ##
-       کسروی، احمد (1359)، تاریخ مشروطه ایران، ج 1، تهران، امیرکبیر. ##
-       کرمانی، ناظم الاسلام (1362)، تاریخ بیداری ایرانیان، تهران، نوین. ##
-       گابریل، آلفونس (1371)، عبور ­از صحاری­ ایران، ترجمه ­فرامرز سمیعی، مشهد، آستان قدس. ##
-       لایارد، اوستین هنری (1376)، سفرنامه لایارد، ترجمه مهراب امیری، تهران، آنزان. ##
-       مریدی، سیاوش (1381)، تاریخ اقتصاد، تهران، مرکز مطالعات فرهنگی. ##
-       مستوفی، عبدالله (1371)،تاریخ اجتماعی دوره قاجاریه، تهران، زوار. ##
-       مکی، حسین (1355)، زندگی میرزا تقی‌خان امیرکبیر، تهران، ایران. ##
-       مظفرالدین شاه (1361)، سفرنامه مبارکه مظفرالدین شاه به فرنگ، به کوشش علی دهباشی، تهران، فرزان. ##
-       مهدوی، شیرین (1379)، زندگی‌نامه حاج محمدحسن کمپانی امین دارالضرب، ترجمه منصوره اتحادیه، فرحناز امیرخانی حسینک لو، تهران، نشر تاریخ ایران. ##
-       ناهید، عبدالحسین (1360)، زنان ایران در جنبش مشروطه، تبریز، احیاء. ##
-       نجم­آبادی، افسانه (1381)، حکایت دختران قوچان،
تهران، مطالعات زنان. ##
-       نجمی، ناصر (1364)، طهران عهد ناصری، تهران، عطار. ##
-       نوایی، عبدالحسین (1369)، تاریخ ایران و جهان، تهران، نشر نی. ##
-       هدین، سون آندرس (1355)، کویرهای ایران، ترجمه پرویز رجبی، تهران، توکا. ##
-       همبلی، گاوین (1387)، «شهر سنتی ایران در دوره قاجار»، تاریخ ایران کمبریج، ترجمه مرتضی ثاقب فر، امیرکبیر، تهران. ##
-       هوویان، آنتیک (1383)، «زنان ارمنی در عصر قاجاریه»، همشهری، س دوازدهم، ش 3396، خرداد. ##
-       وارینگ، ادوارد اسکات (1807م)، سفری به شیراز از راه کازرون و فیروزآباد، لندن. ##
-       وقایع اتفاقیه (1361)، مجموعه گزارش‌های خفیه نویسان انگلیس در ولایات جنوبی ایران از سال 1322-1291، به کوشش علی‌اکبر سعیدی سیرجانی، تهران، نشر پیکان. ##
-       ویلز، چارلز جیمز (1368)، ایران در یک قرن پیش، سفرنامه دکتر ویلز، ترجمه غلامحسین قراگوزلو، تهران، اقبال. ##
-       -------، (1363)، تاریخ اجتماعی ایران در عهد قاجاریه، ترجمه سید عبدالله، به کوشش جمشید دودانگه و مهرداد نیکنام، تهران، طلوع. ##