تأثیرات‌ سیاسی- ‌ اجتماعی حضور روسیه‌ در گیلان‌ در دوره‌ قاجار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار و عضو هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین

2 کارشناس ارشد تاریخ ایران اسلامی دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین

-

چکیده

چکیده‌
در دوره‌ قاجار، گیلان‌ بخاطر وجود راه‌ ارتباطی‌ آسان‌تر ‌ مراکز داخلی‌ ایران‌به بنادر روسیه‌، به‌ عنوان دروازه‌ اروپا تبدیل‌ شد. این‌ موقعیت‌ برتر ارتباطی‌، در کنار شرایط‌ اقتصادی‌ این‌ منطقه‌ توجه‌ روسیه‌ را به‌ خود جلب‌ نمود. براین‌ اساس‌ تسلط‌ بر آن‌ از مهم‌ترین‌ اهداف‌ زمامداران‌ این‌ کشور گردید. حضور و نفوذ روسیه‌ در گیلان ‌بعد از جنگ‌های‌ ایران‌ و روس‌ سرعت‌ گرفت‌. این‌ امر پیامدهای‌ اجتماعی‌ ـ سیاسی‌ متعددی‌ در منطقه‌ بجای‌ گذاشت‌ و باعث‌آشنایی‌ اهالی‌ با تحولات‌ جدید جهان‌ شد و زمینه‌ برای‌ ایجاد خیزش‌های‌ اجتماعی- سیاسی‌ فراهم‌ گردید. بدین‌ ترتیب‌ گیلان‌ از اولین‌ نواحی‌ ایران‌ بود که‌ تحت‌ تأثیر روابط‌ با روسیه‌ و بالطبع‌ اروپا، تأثیرات‌ و تحولات‌ متعددی‌ را شاهد بود. حضور ارامنه ‌قفقاز در گیلان‌، مهاجرت‌ کارگران‌ روسی‌ و گیلانی‌، مداخلات‌ اتباع‌ روسی‌ در منطقه‌، ایجاد روحیه‌ بیگانه‌ستیزی‌، انقلاب‌ مشروطیت‌ گیلان‌ و تحولات‌ رشت‌ از آن‌جمله‌ بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Social- Political Impacts of Russia Presence in Guilan in the Qajar Era

نویسندگان [English]

  • nasrolah Poormohammadi Amlashi 1
  • golsoum ghadiri lashkajani 2
1 Associate Professor of History, Imam Khomeini International University
2 MA in History, Imam Khomeini International University
چکیده [English]

Abstract
 
During Qajar era, Guilan became a gate to Europe because of its facile connections with Iran’s internal centers specially the capital and the Russian ports. This superior communication position, besides the economical condition of the region, attracted the Russians’ attention. Therefore, conquering this region became one of the most important purposes of Russian governors. The presence and influence of Russia in Guilan was accelerated after the wars between Iran and Russia. This caused many social-political consequences and led to the familiarity of the people of this region with the world’s new developments. This paved the way for some social-political movements. Under the influence of Iran’s relations with Russia and also Europe, Guilan was among the first regions witnessing numerous changes, such as the presence of Caucasus Armenian in Guilan, migration of Russian and Guilanese labors, Russian nationals’ interventions in the region, creation of the spirit of xenophobia, Guilan’s constitutional revolution and Rasht mutation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Iran
  • Russia
  • Social- Political Impacts
  • Guilan
  • Qajar Era
−        آدمیت‌، فریدون ‌(1354)، فکر دموکراسی‌ اجتماعی‌ در نهضت‌ مشروطیت‌ ایران‌، تهران‌، پیام‌.##
−        اعتمادالسلطنه‌، محمدحسن‌خان (1367)، تاریخ‌ منتظم‌ ناصری‌، تصحیح محمداسماعیل‌ رضوانی، ج‌ 3، تهران‌، دنیای‌ کتاب‌. .##
−        افضل‌الملک‌، غلامحسین (1361)، افضل‌ التواریخ‌، مصححان منصوره‌ اتحادیه‌ و سیروس‌ سعدوندیان، تهران‌، تاریخ‌ ایران‌. .##
−        اورسل‌، ارنست ‌(1353)، سفرنامه‌، مترجم علی‌اصغر سعیدی‌ مترجم‌، تهران، زوّار. .##
−        بنجامین‌، س‌. ج‌. و (1369)، ایران‌ و ایرانیان‌، مترجم محمدحسین‌ کردبچه‌ مترجم‌، چ‌ 2، تهران‌، جاویدان‌. .##
−        بوهلر (1390)، سفرنامه‌ و جغرافیای‌ گیلان‌ و مازندران‌، به کوشش م‌. پ‌. جکتاجی‌، چ‌ 2، رشت‌، گیلکان‌. .##
−         پرتو، افشین‌ (1390)، فرهنگ گیلان ‌، گیلان ما، ش‌ 3، س‌ یازدهم‌. .##
−        ______  (1382)، گیلان خواهی روس‌ها، نشریه گیلان، ش 3، س سوم. .##
−        ______ (1379)، تاریخ‌ گیلان‌، رشت‌، حرف‌ نو. .##
−        تجدد، 1335، ص 1. .##
−        تدین‌، عطاءالله (1353)، تاریخ‌ گیلان‌ عبدالفتاح‌ فومنی‌ و نقش‌ گیلان‌ در نهضت‌ مشروطیت‌ ایران‌، تهران، فروغی‌. .##
−        تقی‌زاده‌، سیدحسن ‌(1379)، زندگی‌ طوفانی‌، (به کوشش عزیزالله علیزاده‌)، تهران‌، فردوس‌. .##
−    حکیمیان‌، حسن‌ (1374)، گیلان‌ کارمزدی و مهاجرت‌، مترجم افسانه‌ منفرد، تاریخ معاصر ایران کتاب هفتم، تهران، مؤسسه‌ پژوهش‌ و مطالعات‌ فرهنگی‌ بنیاد مستضعفان‌ و جانبازان‌ انقلاب‌ اسلامی‌. .##
−        جکسن‌، ابراهم‌ و ویلیامز (1352)، سفرنامه‌، مترجمان منوچهر امیری‌ و فریدون‌ بدره‌ای‌، تهران، خوارزمی‌. .##
−        جورابچی‌، حاج‌ محمدتقی ‌(1386)، حرفی‌ از هزاران‌ که‌ اندر عبارت‌ آمده‌، تهران‌، تاریخ‌ ایران‌. .##
−        چلونگر، محمدعلی‌ (1382)، کاپیتولاسیون‌ در تاریخ‌ ایران‌، تهران‌، مرکز. .##
−        خودزکو، الکساندر (1390)، سرزمین‌ گیلان‌، مترجم سیروس‌ سهامی‌، رشت‌، فرهنگ‌ ایلیا. .##
−        خیرالکلام، 1327 (76): ص 1. .##
−        خیرالکلام‌، 1328 (39): ص 4. .##
−        دالمانی‌، هانری‌ رونه (1335)، سفرنامه‌ از خراسان‌ تا بختیاری‌، مترجم محمد فره‌وشی‌، تهران‌، امیرکبیر. .##
−        دروویل‌، گاسپار (1370)، سفر در ایران‌، مترجم منوچهر اعتماد مقدم‌، چ‌ 4، تهران، شباویز. .##
−        رابینو، ﻫ.ل ‌(1368)، مشروطه‌ گیلان‌، به کوشش محمد روشن‌، رشت‌، طاعتی‌. .##
−        _____  (1386)، ولایات‌ دارالمرز ایران‌، مترجم جعفر خمامی‌زاده‌، چ‌ 5، رشت‌، طاعتی‌. .##
−        راوندی‌، مرتضی (1382)، تاریخ‌ اجتماعی‌ ایران‌، (چ‌ 2)، تهران، نگاه‌. .##
−        سپهر، احمدعلی (1336)، ایران‌ در جنگ‌ بزرگ‌، تهران‌، چاپخانه‌ بانک‌ ملی‌ ایران‌. .##
−        سرنا، کارلا (1383)، مردم‌ و دیدنی‌های‌ ایران‌، مترجم غلامرضا سمیعی‌، تهران‌، نشر نو. .##
−        شوستر، مورگان (1389)، اختناق‌ ایران‌، مترجم حسن‌ افشار، چ‌ 2، تهران، ماهی‌. .##
−        شیخ‌الاسلامی‌، جواد (1369)، افزایش‌ نفوذ روس‌ و انگلیس‌ در ایران‌ عصر قاجار، تهران‌، کیهان‌. .##
−        عبدالحسین‌خان‌ سپهر (1386)، مرآت‌الوقایع‌ مظفری‌، تصحیح عبدالحسین‌ نوائی‌، تهران، میراث‌ مکتوب‌. .##
−        عظیمی ‌دوبخشتری‌، ناصر (1381)، تاریخ‌ تحولات‌ اجتماعی‌- اقتصادی‌ گیلان‌، رشت‌، گیلکان‌. .##
−        عیسوی‌، چارلز (1388)، تاریخ‌ اقتصادی‌ ایران‌، مترجم یعقوب‌ آژند، چ‌ 2، تهران، گستره‌. .##
−        عین السلطن، قهرمان میرزاسالور (1374)، روزنامه خاطرات‌‌، تصحیح مسعود سالور و ایرج افشار، تهران، اساطیر. .##
−         فاخته‌، قربان (1371)، اوضاع سیاسی، اجتماعی و اقتصادی گیلان، گیلان نامه‌،‌ ج‌ 3، رشت، طاعتی.‌.##
−    فوران‌، جان (‌1372)، مفهوم توسعه وابسته، مترجم احمد تدین‌، تاریخ معاصر ایران کتاب چهارم، تهران، موسسه‌ پژوهش‌ و مطالعات‌ فرهنگی‌ بنیاد مستضعفان‌ و جانبازان‌ انقلاب‌ اسلامی‌‌. .##
−        فخرایی‌، ابراهیم‌ (1368)، سردار جنگل‌، چ‌ 12، تهران‌، جاویدان‌. .##
−        ________  ‌(2536)، گیلان‌ در جنبش‌ مشروطیت‌، چ‌ 3، تهران، شرکت‌ کتاب‌های‌ جیبی‌. .##
−        فروحی‌، علی‌، فرامرز طالبی (1377)، ارمنیان‌ گیلان‌، رشت‌، گیلکان‌. .##
−        فووریه (1385)، سه‌ سال‌ در دربار ایران‌، مترجم عباس‌ اقبال‌ آشتیانی، تهران‌، علم‌. .##
−        کاظم‌زاده‌، فیروز (1371)، روس‌ و انگلیس‌ در ایران‌، مترجم منوچهر امیری‌، چ‌ 2، تهران، انتشارات‌ و آموزش ‌انقلاب‌ اسلامی‌. .##
−        ‌کتاب آبی (1363)، به کوشش احمد بشیری، چ‌ 2، تهران‌، نو. .##
−        کتاب نارنجی (1368)، به کوشش احمد بشیری، چ‌ 2، تهران، نو. .##
−        کرزن‌، جورج‌ ناتانیل ‌(1347)، ایران‌ و قضیه‌ ایران‌، مترجم علی‌ جواهر کلام، تهران‌، ابن‌سینا. .##
−        کسروی‌، احمد (1383)، تاریخ‌ هیجده‌ ساله‌ آذربایجان‌، چ‌ 23، تهران‌، امیرکبیر. .##
−        کشاورز، کریم ‌(1347)، گیلان‌، تهران‌، کتابخانه‌ ابن‌سینا. .##
−        مکنزی، چالز فرانسیس (1359)، سفرنامه شمال، ترجمه منصوره اتحادیه، تهران‌، گستره. .##
−        مکی‌، حسین ‌(1357)، مختصری‌ از زندگی‌ سیاسی‌ سلطان‌ احمدشاه‌ قاجار، تهران‌، امیرکبیر. .##
−        ملک‌زاده‌، مهدی ‌(1383)، تاریخ‌ انقلاب‌ مشروطیت‌ ایران‌، تهران‌، سخن‌. .##
−        نظام‌السلطنه‌ مافی‌، حسین‌قلی‌خان (1362)، خاطرات‌ و اسناد، مصححان معصومه‌ مافی‌ و دیگران‌، چ‌ 2، تهران‌، نشر تاریخ‌ ایران‌. .##
−        هولمز ویلیام‌ ریچارد (1390)، سفرنامه‌ ساحل‌ خزر، مترجم شبنم‌ حجتی‌ سعیدی‌، رشت‌، فرهنگ‌ ایلیا. .##
−        یوسف‌دهی‌، هومن ‌(1389)، گیلان‌ در انقلاب‌ مشروطه‌، رشت‌، فرهنگ‌ ایلیا. .##