مبانی و ضرورت‎های پارلمانتاریسم در روزنامۀ پرورش چاپ قاهره

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تبریز، ایران

2 دانشجوی دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام دانشگاه تبریز، ایران

10.22034/jiiph.2024.61721.2516

چکیده

مفهوم پارلمان از مفاهیم موردتوجه در ایران پیشامشروطه، در روزنامۀ پرورش چاپ قاهره از ابعاد مختلف مورد توجه قرار گرفت. روزنامه ضمن توصیف پارلمان‎های غربی، آن را با قاعدۀ مشورت در اسلام پیوند داد و تأسیس پارلمان در ایران را نه‌تنها منافی با اسلام ندید، بلکه آن را راهکاری مناسب برای تقویت سلطنت و مقابله با استعمار دید. برای این منظور روزنامه درصدد برآمد پارلمان را به‌عنوان نهادی برآمده از نظام‎های مشروطۀ غربی و مبانی نظری آن، با اصول اسلامی و سلطنت قاجاری مطابقت دهد. تحقیق حاضر بر آن است تا نحوه و چگونگی تطبیق پارلمانتاریسم با اصول اسلامی و سنت‎های جامعه را به‌عنوان یک مسئله مورد بررسی قرار داده و به این سؤال‎ با روش تبیینی و با استفاده از تکنیک تحلیل محتوا پاسخ دهد که روزنامه به چه نحو اصول پارلمان را با اسلام و سنت‎های جامعۀ ایران تطبیق داده و برای ایران آن زمان مفید دانسته است. نتایج تحقیق نشان می‎دهد که پرورش به دلیل عدم اعتقاد به اخذ تمام و کمال اصول تمدن غربی و به‌تبع آن پارلمانتاریسم رایج در غرب، سعی کرده است تا ضمن تأیید نظام پارلمانی، با تقلیل این مفهوم مدرن، آن را با اصول اسلامی و سنت‎های جامعۀ ایران مطابق نشان دهد. همین امر نیز باعث شد تا روزنامه به توصیف ظواهر پارلمان غربی و کارکردها و فواید حاصل از آن برای جامعه و سلطنت اکتفا نماید و تأسیس آن را برای تقویت سلطنت و مقابله با استعمار ضروری بداند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Foundations and Necessities of Parliamentarism in the Parvaresh Newspaper, Published in Cairo

نویسندگان [English]

  • Gholamali Pashazadeh 1
  • Fatemeh orouji 1
  • Rasoul pourzamani 2
1 Associate Professor, Department of History, University of Tabriz, Iran
2 Ph.D Candidate in the History of Iran after Islam, University of Tabriz, Iran
چکیده [English]

The concept of parliament, a subject of interest in pre-constitutional Iran, was discussed from various perspectives in Parvaresh, a newspaper published in Cairo. While describing Western parliaments, the newspaper linked the concept to the Islamic principle of consultation, viewing the establishment of a parliament in Iran as not only compatible with Islam but also as a means to strengthen the monarchy and counter colonialism. In this context, Parvaresh sought to align parliament, an institution emerging from Western constitutional systems, with Islamic principles and the Qajar monarchy. The present study aims to investigate how parliamentarism could be adapted to Islamic principles and societal traditions in Iran, addressing this issue through an explanatory method and using content analysis techniques. The research seeks to answer the following question: How did the newspaper adapt the principles of parliament to Islam and the traditions of Iranian society, and why did it consider this adaptation beneficial for Iran at the time? The results of the research indicate that Parvaresh, skeptical of wholesale adoption of Western principles and Western parliamentarism, aimed to affirm the parliamentary system while reducing its modern aspects to align with Islamic principles and Iranian societal traditions. This approach led the newspaper to focus primarily on describing the external characteristics of Western parliaments, along with their functions and benefits for society and the monarchy, while considering their establishment essential for strengthening the monarchy and countering colonialism.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Parliament
  • parliamentarism
  • Islam
  • Parvaresh
  • Mirza Ali
  • قرآن کریم
  • آدمیت، فریدون (1349)، اندیشه‌های میرزافتحعلی آخوندزاده، تهران: خوارزمی.
  • آشوری، داریوش (1371)، دانشنامۀ سیاسی، تهران: مروارید.
  • براون، ادوارد (1337)، تاریخ مطبوعات و ادبیات ایران در دورۀ مشروطیت، ترجمه: محمد عباسی، تهران: کانون معرفت.
  • برزین، مسعود (1371)، شناسنامۀ مطبوعات ایران ( 1215 تا 1357 ش)، تهران: بهجت.
  • پاشازاده، غلامعلی (1392)، در جستجوی قانون، تهران: علمی.
  • پروین، ناصرالدین (1379)، تاریخ روزنامه‌نگاری ایرانیان و دیگر پارسی‌نویسان (بحران آزادی)، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
  • حائری، عبدالهادی (1381)، تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق، تهران: امیرکبیر.
  • دولت آبادی، یحیی (1362)، حیات یحیی، تهران: عطار و فردوسی.
  • رابینیو، ﻫ.. ل (1380)، روزنامه‌های ایران از آغاز تا سال 1329 ﻫ.. ق / 1289 ﻫ.. ش، ترجمه: جعفر خمامی‌زاده، تهران: اطلاعات.
  • سمیعی، احمد (1398)، سیر تحول ادبیات ژورنالیستی در زبان فارسی، دفتر اول (نخستین قلمهای ژورنالیستی، عهد ناصری و مظفری)، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
  • صدرهاشمی، محمد (1363)، تاریخ جراید و مطبوعات ایران، تهران: کمال.
  • فرمانفرمائیان، حافظ (1370)، خاطرات سیاسی امین‌الدوله، زیر نظر: ایرج افشار، تهران: امیرکبیر.
  • کسروی، احمد (1363)، تاریخ مشروطۀ ایران، تهران: امیرکبیر.
  • کهن، گوئل (1360)، تاریخ سانسور در مطبوعات ایران (از 1253 ﻫ.. ق تا صدور فرمان مشروطیت)، تهران: آگاه.
  • محیط طباطبایی، محمد (1366)، تاریخ تحلیلی مطبوعات ایران، تهران: بعثت.
  • ناظم‌الدوله، میرزاملکم‌خان (1381)، رساله‌های میرزاملکم‌خان ناظم‌الدوله، گردآوری و مقدمه: حجت‌الله اصیل، تهران: نی.

مقالات

  • پاشازاده، غلامعلی (1390). توجه به اعلامیۀ حقوق بشر در ایران و عثمانی قرن نوزدهم، تاریخ نامه ایران بعد از اسلام. 2(3). 58-41.
  • کولایی، الهه، و رادمرد، محمد (1390). اندیشۀ ترقی و توسعه در روزنامه پرورش، سیاست. 41(4). 244-225.
  • خسروی زارگز، مسلم (1386). بررسی روند فراز و فرود روزنامۀ ثریا، یاد. (84). 21-39.
  • سلطانی جلفان، رقیه و بیگدلی، علی (1396). بررسی اندیشۀ اقتصادی علی‌محمدخان کاشانی با استناد به دو روزنامۀ ثریا و پرورش، تاریخ ایران. 22، 111-135.

پایان‌نامه­

  • شهرام نیا، سیدامیر مسعود (1376). چگونگی پیدایی و نضج اندیشه پارلمانتاریسم در ایران، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد علوم‌سیاسی، دانشگاه امام صادق (ع).

روزنامه

  • میرزاعلی محمدخان کاشانی، مجلس مشاوره حجاج محضر اول، پرورش، شمارۀ 20، 12 رجب 1318.
  • ــــــــــــــــــــــــ ، جواب اسئله از نمره 21، پرورش، شمارۀ 25، 18 شعبان 1318.
  • ـــــــــــــــــــــــ ، درد نگفتی و راز ننهفتی، پرورش، شمارۀ 14، 15 جمادی الاول 1318.
  • ــــــــــــــــــــــ ، لندن، 6 ژوئیه، پرورش، شمارۀ 7، 26 ربیع الاول 1318.
  • ـــــــــــــــــــــــ ، مخاطرات اروپا اسلامبول بیوک آطه، پرورش، شمارۀ 24، 11 شعبان 1318.
  • ـــــــــــــــــــــــ ، مخاطرات اروپا اسلامبول بیوک آطه، پرورش، شمارۀ 25، 18 شعبان 1318.
  • ـــــــــــــــــــــــ ، سیاسی، پرورش، شمارۀ 27، 2 رمضان 1318.
  • ـــــــــــــــــــــــ ، فروش جراید، پرورش، شمارۀ 18، 28 جمادی الثانی 1318.
  • ـــــــــــــــــــــــ ، وین 2 سپتامبر سنه 1900، پرورش، شمارۀ 15، 29 جمادی الاول 1318.
  • ـــــــــــــــــــــــ ، شکر و سپاس، پرورش، شمارۀ 19، 5 رجب 1318.
  • ـــــــــــــــــــــــ ، بقیه مقاله مصاحبه، ثریا، شمارۀ 22، 13 ذی حجه 1317.
  • بقیه تاریخ انگلند، ثریا، سال 1، شمارۀ 24، 27 ذی القعده 1316.
  • مکتوب ثانی بقیه تیول، پرورش، شمارۀ 3، 25 صفر 1318.
  • مکتوب از زنجان، چهره نما، سال 2، شمارۀ 6، 20 شوال 1323.
  • در اصلاح وضع مکاتب ایران، پرورش، شمارۀ 17، 21 جمادی الثانی 1318.
  • شیراز، پرورش، شمارۀ 19، 5 رجب 1318.
  • وضع حکومت حالیه انگلستان، ثریا، سال 1، شمارۀ 21، 6 ذی القعده 1316.
  • درخواست فاضل مصری ما، پرورش، شمارۀ 21، 19 رجب 1318.
  • بقیه حالت حکومت حالیه انگلند، ثریا، سال 1، شمارۀ 22، 13 ذی القعده 1316.
  • پرنس هوهنلو و علت استعفای او، پرورش، شمارۀ 22، 26 رجب 1318.
  • مکتوب رشت، پرورش، شمارۀ 23، 4 شعبان 1318.
  • بقیه وضع حکومت حالیه انگلند، ثریا، سال 1، شمارۀ 23، 20 ذی القعده 1316.
  • کلمه الحق، پرورش، شمارۀ 27، 2 رمضان 1318.
  • حق‌شناسی، ندای وطن، سال 3، شمارۀ 29، 8 شعبان 1327.
  • مکتوب یکی از علمای محترم تفلیس، پرورش، شمارۀ 28، 9 رمضان 1318.