بازشناسی و مکان‎یابی قشلاق ایلخانی «سیاهکوه» و حوزه رود «جغتو»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه پیام نور تهران، ایران

2 استادیار گروه معارف دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

10.22034/jiiph.2024.59804.2496

چکیده

سیاهکوه یکی از نواحی ساحل رود جغتو است که نام آن از دوره سلجوقیان تا زمان قاجار در منابع تاریخی آمده است. بااهمیت‎ترین دوره این ناحیه، دوره حکومت ایلخانان مغول بوده است. موقعیت مکانی سیاهکوه، در نزدیکی رود جغتو و به‎عنوان یکی از قشلاق‎های دوره ایلخانی از ظرفیت‎های مطالعاتی متنوعی برخوردار است. این ناحیه به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود که شامل قرار گرفتن بر سر راه شهرها، نواحی و ایالات مختلف و وجود آب‎وهوای مناسب و حاصل‌خیز بوده، موردتوجه حکومت‎های وقت قرار گرفته است. سیاهکوه و حوزه رود جغتو در گذشته، ویژگی‎های لازم جهت یک ناحیه قشلاقی و اسکان فصلی را دارا بوده و همین عامل باعث شده که ایلخانان مغول که عادت به چنین رسمی داشته‎اند به آن توجه ویژه‎ای بنمایند. درباره سیاهکوه هیچ تحقیقی تاکنون صورت نگرفته و این پژوهش اولین پژوهش مستقل در این ‎باره است. این مقاله بر آن است که با روش تحقیق تاریخی و به شیوه فیش‎برداری و با تکیه ‎بر اسناد و داده‎های تاریخی و جغرافیایی، به شناساندن موقعیت جغرافیایی و تاریخی سیاهکوه و مکان‎یابی امروزی آن و نیز جنبه‌های تاریخی رود جغتو بپردازد، نتایجی که می‎تواند ارائه‌دهندۀ اطلاعات متنوع و احیاناً دستاوردهای علمی تازه‎، دربارۀ یکی از اسکان‎های موقتی حکومت‎های مرکزی و دولت‎های محلی و یکی از راه‎های بین‌ایالتی باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Identification and Localization of the Ilkhani Wintering Grounds of “Siyahkuh” and the Jaghato River Basin

نویسندگان [English]

  • Saleh Aminpour 1
  • Omid Bahraminia 2
1 Assistant Professor, Payam Noor University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of Education, University of Kurdistan, Sanandaj, Iran
چکیده [English]

Siyakoh is a region along the shores of the Jaghato River, mentioned in historical sources from the Seljuk period to the Qajar era. Its most significant period was during the rule of the Mongol patriarchs. As one of the wintering grounds of the Ilkhanid period, Siyakoh holds great potential for historical study. Due to its strategic geographical location-situated along key routes connecting various cities, districts, and states-and its fertile climate, this region attracted the attention of ruling governments throughout history. Siyakoh possessed the essential characteristics of a Qashlaq (seasonal settlement), making it particularly appealing to the Mongol patriarchs, who were accustomed to such nomadic traditions. Despite its historical significance, no prior research has been conducted specifically on Siyakoh, making this study the first independent investigation of the region. This article aims to identify the geographical and historical location of Siyakoh and determine its present-day counterpart. Using historical research methods, field surveys, and an analysis of historical and geographical documents, this study seeks to provide new insights into one of the temporary settlements of central and local governments and its role in interstate trade routes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Siyakoh
  • Jaghato
  • Ilkhanid
  • Ardalan
  • Saqqez
  • کتاب‌ها

    • اردلان، خسرو بن محمد (2536). لب التواریخ (تاریخ اردلان)، تهران: کانون خانوادگی اردلان.
    • اردلان، شیرین (1387). خاندان کرد اردلان در تلاقی امپراتوری‌های ایران و عثمانی، ترجمه مرتضی اردلان، تهران: تاریخ ایران.
    • اردلان، مستوره (2005). تاریخ الاکراد، اربیل: آراس.
    • آشتیانی، عباس اقبال (1384). تاریخ مغول، تهران: امیرکبیر.
    • اعتمادالسلطنه، محمدحسن (1368)‌. مرآت البلدان، به کوشش عبدالحسین نوایی و هاشم محدث، تهران: دانشگاه تهران.
    • بارتولد، و. (1308). تذکره جغرافیای تاریخی ایران، ترجمه حمزه سردادور، تهران: چاپخانه اتحادیه.
    • تتوی، احمد بن نصرالله (بی‌تا). تاریخ الفی، بی‌جا: بی‌نا.
    • جوینی، عطا ملک بن محمّد (1385). تاریخ جهانگشاى، تهران: دنیاى کتاب‌.
    • حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله (1395). زبده التواریخ، مصحح سید کمال حاج سیدجوادی، تهران: اساطیر.
    • خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین (1380). تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد البشر، تهران: خیام.
    • دهخدا، علی اکبر (1377). لغت‌نامه دهخدا، تهران: دانشگاه تهران.
    • روملو، حسن بیگ (1384). احسن التواریخ، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران: اساطیر.
    • ژوبر، پیر آمده (1347). مسافرت در ارمنستان و ایران، مترجم علیقلی اعتماد مقدم، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
    • سازمان جغرافیای نیروهای مسلح (1386). فرهنگ جغرافیایی آبادیهای کشور استان کردستان: شهرستان‌های سقز، مریوان، تهران: سازمان جغرافیای نیروهای مسلح.
    • ستوده، منوچهر (1385). نامنامه ایلات و عشایر و طوایف (ایران تاریخى و فرهنگى)، تهران: مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی.
    • سمرقندی، عبدالرزاق (1372). مطلع سعدین و مجمع بحرین، گردآورنده عبدالحسین نوایی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    • ظهیری نیشابوری، ظهیرالدین (1332). سلجوقنامه، به کوشش محمدابراهیم خبیصی، تهران: کلاله خاور.
    • فسایی، حسن بن حسن (1382). فارسنامه ناصری، تهران: امیرکبیر.
    • قاشانی، ابوالقاسم عبدالله بن محمد (1384). تاریخ الجایتو، به اهتمام مهین مهبلی، تهران: علمی و فرهنگی.
    • قطبی اهری، ابوبکر (1388). تواریخ شیخ اویس، به کوشش ایرج افشار، تبریز: ستوده.
    • قمی، احمد بن حسین (1383). خلاصة التواریخ، مصحح احسان اشراقی‌، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
    • محمودی، فرج‌الله (1352). جغرافیای ناحیه‌ای قروه، بیجار، دیواندره، تهران: دانشگاه تهران.
    • مینورسکی، ولادیمیر فئودوروویچ (1378). نام‌های جغرافیایی و ریشه‌های تاریخی آن‌ها در آتروپاتن (ماد)، ترجمه رقیه بهزادی، تهران: پژوهنده.
    • نصیری، ابراهیم بن زین‌العابدین (1373). دستور شهریاران، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
    • نوین، حسین (1394). تاریخ زبان آذری در آذربایجان، تهران: تمدن ایرانی.
    • وحیدقزوینی، محمدطاهر (1383). تاریخ جهان‌آرای عباسی، مصحح سعید میرمحمدصادق، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگى.
    • وقایع‌نگار کردستانی، علی‌اکبر (1364). حدیقه ناصریه در جغرافیا و تاریخ کردستان، به کوشش محمد رئوف توکلی، تهران: توکلی.
    • همدانی، رشیدالدین فضل‌الله (1940). تاریخ مبارک غازانی، محقق کارل یان، انگلستان: استفن اوستین.
    • همدانی، رشیدالدین فضل‌الله (1374). جامع التواریخ، به کوشش بهمن کریمی، تهران: اقبال.
    • یزدی، شرف‌الدین علی (1387). ظفرنامه، مصحح سعید میر محمدصادق و عبدالحسین نوایی، تهران: مجلس شورای اسلامی.

    مقالات

    • آلیاری، حسین (1363). نام شهرها و وضع راه‌های آذربایجان در قرون نخستین اسلامی، زبان و ادب فارسی (نشریه دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز)، 32(132)، 83 - 100.
    • بیانی، شیرین (1349). بررسی اوضاع اجتماعی ایران از خلال جامع التواریخ رشیدی، بررسی‌های تاریخی، (3)، 69- 88.
    • جعفری، قادر (1356). تخت سلیمان یا سقورلوق در زمان مغول و بعد از آن، وحید، (219 و 220)، 32-36.
    • جعفریان، رسول(1372). علی بن عیسی اربلی و کشف الغمه، مجموعه مقالات فارسی هزاره شیخ مفید، جلد70، 92-166 .
    • سوادی، علی‌اصغر (1395). زرینه‌رود (جغتوچای)، دانشنامه جهان اسلام.
    • رضازاده لنگرودی، رضا(1399). ارغون خان، دایره المعارف بزرگ اسلامی، جلد 4، 1092- 1092
    • کریمی، علیرضا و شریفی، توحید(1391). قراوناس عراقی و نقش آن در تحولات عصر ایلخانی، پژوهش‌های تاریخی، 4(1)، 95-112.
    • لعل شاطری، مصطفی (1395). دانش جغرافیای تاریخی: عاملی کاربردی، پژوهش در آموزش مطالعات اجتماعی، 5(4)، 181- 191.
    • میلانی، عبدالحسین (1388). دیوانسالاران ایرانی و قوریلتای عصر ایلخانی، پژوهش‌های تاریخی ایران و اسلام، (4)، 169 ـ 192.

    نسخه خطی

    • سیاهکوهی، محمدسعید (بی‌تا)، نسخه خطی شماره 65/8931 کتابخانه ملی به شماره IR 15-1589‌