تفریحِ زنانه و نظمِ جنسیتی از نگاه سفرنامه‎های خارجی دوره قاجاریه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه پیام نور، تهران

2 کارشناسی ارشد تاریخ ایران دوره اسلامی دانشگاه پیام نور، کرمانشاه

10.22034/jiiph.2024.55622.2413

چکیده

سفرنامه‎های دورۀ قاجاریه روایتی از موقعیتِ زنان و گرایش‎هایِ تفریحی و معطوف به سرگرمیِ آنان به دست می‌دهند که می‎توان از لابه‎لایِ آن، فضاها و الگوهایِ حاکم بر نظمِ جنسیتی و تأثیر آن بر شکل‎گرفتنِ الگوهای ویژه‎ای از تفریح و سرگرمیِ زنانه را بهتر شناخت. آنچه در این روایت‎ها برجسته می‎شوند موقعیت زنان در یک گفتمانِ جنسیتیِ ویژه است که تحت تأثیر مناسبات اجتماعی و فرهنگیِ جامعه‎ای مردسالار، مذهبی و سنتی، الگویِ ویژه‎ای از تفریح و سرگرمی را پیشِ پای زنان می‎نهاد. این اثر تلاش دارد تا با تکیه بر روش تاریخی و با استفاده از تکنیک توصیفی‌تحلیلی به این سؤال اصلی پاسخ دهد که روایتِ سفرنامه‎ها از الگوهای تفریح زنانه چگونه می‎تواند تأثیر نظمِ جنسیتیِ غالب بر فراگیریِ این نظم‎های تفریحی را نشان دهد؟ دستاورد این پژوهش آن است که سفرنامه‎های دورۀ قاجاریه با ارائۀ‎ روایتی همراه با جزئیات، تفریحِ زنانه و گرایش‎های معطوف به سرگرمیِ زنانه را در زمینه‎ای از مناسباتِ اجتماعی قرار داده‎اند که می‎توان از لابه‎لایِ آن به گفتمان و نظمِ جنسیتیِ غالب و تأثیر آن بر الگوهای ویژۀ‎ تفریح زنانه دست یافت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Reflection on the Narrative of Travelogues on Women’s Leisure and its Connection with the Gender Order in Iran During the Qajar Era

نویسندگان [English]

  • Nezamali Dehnavi 1
  • Leila Beyranvand 2
1 Associate Professor, Department of History, Payam Noor University, Tehran
2 Master's degree in Iranian History, Islamic Period, Payam Noor University, Kermanshah
چکیده [English]

The travelogues of the Qajar period present a narrative of women’s leisure and entertainment, which offers valuable insights into the patterns that govern gender order and its impact on the formation of these patterns. These narratives highlight the position of women within a specific gender discourse, influenced by patriarchal culture, religious beliefs, and traditional norms. In this model of female recreation, the space and place of recreation, the means of recreation, and the behavioral and psychological actions surrounding recreation are shaped by patriarchal gender relations. This research aims to explore how the narratives of women's entertainment in the Qajar era travelogues reflect the effect of gender order on the formation of these entertainment patterns. The hypothesis is that the travelogues, by providing a detailed account, depict women’s entertainment within the context of gender discourse and male authority. This study will employ a descriptive-analytical method.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qajar
  • recreation and entertainment
  • women
  • travelogues
  • narration
  • کتاب‌ها

    • استارک، فریا (13۶۴). سفری به دریا: الموت، لرستان، ایلام، ترجمه محمدعلی ساکی، تهران: علمی.
    • بارنز،‎آلکس (13۶۶). سفرنامه بارنز: سفر به ایران در عهد فتحلیشاه قاجار، ‎ترجمه حسن سلطانی‌فر،‎ مشهد:‎ آستان قدس‎ رضوی‎، ‎معاونت فرهنگی.
    • براون، ‎ادوارد‎ گرانویل (بی‎تا). یک سال در میان ایرانیان: مطالعاتی در خصوص وضع زندگی و اخلاق و روحیات ملت ایران، ‎ترجمه ذبـیح‌الله مـنصوری، ‎تـهران:‎ معرفت.
    • بنیامین، ج.و. (13۶9). ایران و ایرانیان: نخستین سفیر ایالات متحده در ایران، ترجمه محمدحسین کردبچه، تهران: جاویدان.
    • بلوشر، یپرت فون (13۶3). سفرنامه بلوشر، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران: خوارزمی.
    • بروگوش، هنری (137۴). در سرزمین آفتاب، ترجمه مجید جلیلوند، تهران: نشر مرکز.
    • پولاک، ‎یاکوب ادوارد (138۴). سفرنامه پولاک: ایران و ایرانیان، ‎ترجمه کیکاووس جهانداری، ‎تهران: خوارزمی.
    • دالمانی، ‎هانری رنه (بی‎تا). سفرنامه از خراسان تا بختیاری،‎ ترجمه فره‌وشی‎ مترجم همایون، ‎تهران:‎ چاپ گیلان.
    • دروویل، ‎گاسپار (1370). ‎سفرنامه دروویل، ‎ترجمه جواد ‎محیی، تهران: گوتنبرگ.
    • دلریش، بشرا (137۵). زن در دوره قاجار، تهران: حوزه هنری.
    • دوگوبینو،‎ ژوزف آرتورکنت (13۶7). سفرنامه دوگـوبینو: سه سال در آسیا (۱۸۵۸- ۱۸۵۵)، مترجم عبدالرضا‎ هوشنگ مهدوی،‎ تهران: کتاب‌سرا.
    • دیولافوا، مادام ژان (137۶). سفرنامه خاطرات باستانشناسی در شوش، ترجمه ایرج فره‎وشی، تهران: دانشگاه تهران.
    • سرنا،‎ کارلا (13۶2). سفرنامه مادام کارلاسرنا، آدمها و آئینها در ایران،‎ ترجمه علی‌‎اصغر سعیدی،‎ تهران: ‎زوار.
    • سلطان‎زاده، حامد (1397). تاریخ تفریح در شهر تهران در دوره قاجار و پهلوی، تهران: نگارستان اندیشه.
    • حجازی، بنفشه (1399). تاریخ خانمها: بررسی جایگاه زن ایرانی در عصر قاجار، تهران: قصیده‌سرا.
    • فلاندن، اوژن (2۵3۶). سفرنامه فلاندن به ایران، ترجمه: حسین نورصادقی، تهران: اشراقی.
    • فلور، ویلم (1387). تاریخ اجتماعی روابط جنسی در ایران، ترجمه محسن مینوخرد، بی‌جا: فردوسی.
    • فوریه، ژوانس (13۶3). سه سال در دربار ایران، مترجم اقبال آشتیانی، تهران: پر.
    • ویلز، ادوارد (13۶8). سفرنامه دکتر ویلز: ایران در یک قرن پیش، ترجمه غلامحسین قراگوزلو، تهران: اقبال.
    • یوشیدا، ماساهارو (1373). سفرنامه یوشیدا، ترجمه هاشم رجب‎زاده، مشهد: آستان قدس.

    مقاله‌ها

    • شریعتی، نائله، فلاحت توتکار و دیگران (1۴00). تأثیر فقه شیعه بر جایگاه زنان در نظام خانواده عصر قاجار (از آغاز تا مشروطیت)، تاریخ‌نامه ایران بعد از اسلام، 12(28).
    • علیزاده بیرجندی، زهرا و ناصری، اکرم (1394). بررسی مشارکت‌های اقتصادی زنان شهری در عصر قاجار با تکیه بر گزارش سیاحان خارجی، تاریخ‌نامه ایران بعد از اسلام، 6(11)، 152-127.