بررسی جایگاه اجتماعی و اقتصادی زنان کارگر در مجله ‌رستاخیز کارگران (13۵۴-۱۳۵۵ش)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام دانشگاه خوارزمی تهران

2 استادیار دانشگاه خوارزمی تهران

10.22034/jiiph.2024.58447.2466

چکیده

برنامه‎های توسعۀ دوره محمدرضاشاه پهلوی، رشد و گسترش مراکز تولیدی و کارخانه‎‎ها و به‎تبع آن فزونی کارگران ماهر و غیرماهر را به دنبال داشت. در این بین در اثر سیاست‎های مدرن‎سازی پهلوی دوم، زنان بیش از گذشته در فعالیت‎های اقتصادی شریک شدند. زنان کارگر به‎عنوان نیروی‎های کمکی در پیشبرد برنامه‎های اصلاحی به خدمت گرفته شدند. در مطبوعات این دوره، شرایط اجتماعی و اقتصادی زنان کارگر چندان منعکس نشد. تنها مجله‎ای که در فاصله سال‎های ۱۳۵۴-۱۳۵۵ ش به مسائل کارگری زنان پرداخت، ‌رستاخیز کارگران بود که در مقالات و ستون‎های خبری مختلف به موضوعات مربوط به آن‎ها پرداخته‎است. از این رو این پژوهش به دنبال پاسخ به این پرسش است که مسائل اجتماعی و اقتصادی زنان کارگر در این مجله چگونه بازتاب داده شده‎است؟ مدعای مطروحه این است که این مجله ضمن بازتاب گفتمان مدرن‎سازی دولت وقت به تغییر نگرش سنتی جامعه و زنان نسبت به مشاغل کارگری به‌خصوص مشاغلی که در گذشته مردانه قلمداد می‎شدند پرداخته‎است. یافته‎های پژوهش نشان می‎دهد که این مجله در کنار قبح‎زدایی از فعالیت اقتصادی زنان در کنار مردان، در زمینۀ آگاه‎سازی زنان نسبت به مسائل چون قانون کار، بهداشت محیط کار و سلامتی جسم آنان نیز تلاش‎هایی انجام می‎داده‎است و با ترسیم توانایی زنان، آنان را تشویق به مهارت‌آموزی در مراکز کارآموزی شبانه‎روزی می‎کرد. این مقاله با بهره گیری از شمارگان متعدد مجله حاضر از روش کتابخانه‎ای و تحلیل محتوا برای بررسی داده‎ها بهره برده‎است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Survey of the Social and Economic Position of Women Workers in Rastakhiz-I Kargaran Magazine (1976-1975)

نویسندگان [English]

  • Shoukat Afshari 1
  • mirhadi hosseini 2
1 PhD Candidate in the History of Iran after Islam, Kharazmi University, Tehran
2 Assistant Professor, Kharazmi University, Tehran
چکیده [English]

The development programs of Mohammad Reza Shah Pahlavi’s era led to the growth and expansion of production centers and factories, which, in turn, resulted in an increase in both skilled and unskilled workers. As a result of the second Pahlavi’s modernization policies, women became more involved in economic activities than ever before. Women workers were recruited as auxiliary forces in carrying out these reform programs. However, during this period, the social and economic conditions of working women were not widely reflected in the press. The only magazine that addressed the labor issues of women during the years 1354-1355 was Rastakhiz Kargaran, which featured articles and news columns related to these issues. This research seeks to answer the question of how the social and economic issues of working women were reflected in this magazine. The argument is that while reflecting the modernization discourse of the government at the time, Rastakhiz Kargaran also played a role in changing the traditional attitudes of society and women towards labor, especially in jobs that were previously considered male-dominated. The findings of the research show that, in addition to destigmatizing the economic activity of women working alongside men, the magazine also worked to inform women about various issues such as labor law, health in the workplace, and their physical well-being. By highlighting the capabilities of women, it encouraged their participation in day and night training programs at educational centers. This article uses a library research method and content analysis, examining numerous issues of the magazine to analyze the data.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rastakhiz-i Kargaran magazine
  • Mohammad Reza Shah Pahlavi
  • women workers
  • social position

مراجع

  • الف) منابع فارسی

    کتاب‎ها

    • اشرف، احمد، علی بنوعزیزی (138۶). طبقات اجتماعی، دولت و انقلاب در ایران، ترجمه سهیلا ترابی فارسانی، تهران: نیلوفر.
    • ایوانف، س.م (13۵۶). تاریخ ایران نوین، ترجمه هوشنگ تیزابی و حسن قائم‌پناه، تهران: بینا.
    • بدیعی، نعیم (1380). تحلیل محتوا، تهران: اداره کل تبلیغات.
    • بهزادی، علی (۱۳۷۵). شبه خاطرات، تهران: زرین.
    • برزین، مسعود (۱۳۷۱). شناسنامه مطبوعات ایران از ۱۲۱۵ تا ۱۳۵۷، تهران: بهجت.
    • بهرامی‎تاش، رکسانا (1399). زنان کارآفرین، کسب‌وکارهای خرد و بخش غیررسمی در ایران، ترجمه مهشید کریمایی، تهران: شیرازه.
    • بیگدلی، فاطمه و یزدانی مقدم، سهراب (139۶). چگونگی تشکیل، فعالیت و انحلال حزب ‌رستاخیز، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی.
    • بررسی اجمالی شرایط کار زنان کارگر (۱۳۴۸). بی‎جا: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
    • جای‎واردنه، کوماری (1391). فمینیسم و ناسیونالیسم در جهان سوم، ترجمه شهلا طهماسبی، تهران: ژرف.
    • پهلوی، محمدرضا (۱۳۴۵). انقلاب سفید، تهران: بانک ملی ایران.
    • حسینی، مرضیه (۱۴۰۱). وضعیت اشتغال زنان در دوره رضاشاه، تهران: تاریخ ایران.
    • رستگار خالد، امیر (۱۳۸۵). خانواده، کار، جنسیت، تهران: روابط عمومی شورای فرهنگی‎-اجتماعی زنان.
    • رجائی، عبدالمهدی؛ نورائی، مرتضی و دهقان نیری، لقمان (۱۳۹۳). تحلیل وضعیت نساجی در تحولات شهری اصفهان (۱۳۰۰-۱۳۴۵)، دانشگاه اصفهان.
    • سازمان زنان ایران (بیتا). حقوق زن کارگر، بیجا.
    • سازمان برنامه‌وبودجه (۲۵۳۶). سالنامه آماری کشور، تهران: مرکز آمار ایران.
    • سازمان برنامه‌وبودجه (۱۳۵۲). دگرگونی‎های اجتماعی و اقتصادی زنان ایران، تهران: مرکز آمار ایران.
    • ساناساریان، الیزه (138۴). جنبش حقوق زنان در ایران/طغیان، افول و سرکوب از 1280 تا انقلاب ۵۷، ترجمه نوشین احمدی خراسانی، تهران: اختران.
    • شاهدی، مظفر (1382). حزب ‌رستاخیز؛ اشتباه بزرگ: خودکامگی در ایران عصر پهلوی، تهران: موسسه مطالعاتی و پژوهش‌های سیاسی.
    • فرخزاد، پرویز (138۴). راهنمای پژوهش تاریخی (کتابخانه‌ای)، تهران: طهوری.
    • کار، مهرانگیز (۱۳۷۳). زنان در بازار کار ایران، ترجمه پروین رئیسی فرد، تهران: روشنگران.
    • گرت، استفانی (1380). جامعه‌شناسی جنسیت، ترجمه کتایون بقایی، تهران: دیگر.
    • لاجوردی، حبیب (۱۹۸۴). مصاحبه با خانم عظما عدل نفیسی، نوار شماره یک: کمبریج.
    • مغیثی، هایده (1380). زنان و انقلاب 13۵7 تجربه اتحاد ملی، تهران: زاگرس.
    • هالیدی، فرد (138۵). دیکتاتوری و توسعه سرمایه‎داری در ایران، ترجمه فضل‎الله نیک‎آیین، تهران: امیرکبیر.

    مقاله‎ها

    • احمدزاده نودیجه، حسین و قباد منصوربخت (۱۴۰۱). تبیین وضعیت سوادآموزی و تصویب نخستین قانون آموزش کارگران در ایران عصر پهلوی، (130۴-1332). تحقیقات تاریخ اجتماعی، 12(1).   10.30465/shc.2022.40024.2319
    • حسینی، مرضیه (۱۴۰۰). مادری جدید و آموزش زنان در عصر رضاشاه. تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهرا، 31(52).    10.22051/hii.2021.35484.2448
    • سلماسی‌زاده، محمد و امیری، آمنه (۱۳۹۶). تأثیر نوسازی حکومت پهلوی اول بر پایگاه زنان در خانواده و اجتماع، تاریخ‌نامه ایران بعد از اسلام. (۱۵)۸.
    • ملک‌زاده، الهام؛ ادریسی، طیبه و حسین‌پور، فاطمه (1399). عملکرد سازمان زنان ایران: مطالعه موردی استان بوشهر (13۴۵–13۵7ش). تاریخ‌نامه ایران بعد از اسلام. ۱۱(۲۵).

     Doi: 10.22034/jiiph.2020.12608

    روزنامه‌ها

    • ‌رستاخیز کارگران (۱۳۵۴). شماره یکم، ۳ آذرماه ۱۳۵۴.
    • ‌رستاخیز کارگران (۱۳۵۴). شماره دوم، ۱۷ آذرماه ۱۳۵۴.
    • ‌رستاخیز کارگران (۱۳۵۴). شماره سوم، ۱ دی‌ماه ۱۳۵۴.
    • ‌رستاخیز کارگران (۱۳۵۴). شماره چهارم، ۱۵ دی‌ماه ۱۳۵۴.
    • ‌رستاخیز کارگران (۱۳۵۴). شماره پنجم، ۲۹ دی‌ماه ۱۳۵۴.
    • ‌رستاخیز کارگران (۱۳۵۴). شماره ششم، ۱۳ بهمن‌ماه ۱۳۵۴.
    • ‌رستاخیز کارگران (13۵۴). شماره هفتم، ۲۷ بهمن‌ماه ۱۳۵۴.
    • ‌رستاخیز کارگران (13۵۴). شماره هشتم، ۱۱ اسفندماه ۱۳۵۴.
    • ‌رستاخیز کارگران (13۵۴). شماره نهم، ۲۵ اسفندماه ۱۳۵۴.
    • ‌رستاخیز کارگران (2۵3۵). شماره دهم، ۱۶ فروردین‌ماه ۲۵۳۴.
    • ‌رستاخیز کارگران (2۵3۵). شماره یازدهم، ۳۰ فروردین‌ماه ۲۵۳۵.
    • ‌رستاخیز کارگران (2۵3۵). شماره دوازدهم، ۱۳ اردیبهشت‌ماه ۲۵۳۵.
    • ‌رستاخیز کارگران (2۵3۵). شماره سیزدهم، ۲۲ اردیبهشت ۲۵۳۵.
    • ‌رستاخیز کارگران (2۵3۵). شماره پانزدهم، ۲۴ خردادماه ۲۵۳۵.
    • ‌رستاخیز کارگران (2۵3۵). شماره هفدهم، ۲۱ تیرماه ۲۵۳۵.
    • ‌رستاخیز کارگران (2۵3۵). شماره هجدهم، ۴ مردادماه ۲۵۳۵.
    • ‌رستاخیز کارگران (2۵3۵). شماره نوزدهم، ۱۸ مردادماه ۲۵۳۵.
    • ‌رستاخیز کارگران (2۵3۵). شماره بیستم، ۸ شهریورماه ۲۵۳۵.
    • ‌رستاخیز کارگران (۲۵۳۵). شماره بیست و یکم، ۲۲ شهریورماه ۲۵۳۵.
    • ‌رستاخیز کارگران (۲۵۳۵). شماره بیست و دوم، ۱ مهرماه ۲۵۳۵.
    • ‌رستاخیز کارگران (۲۵۳۵). شماره بیست و چهارم، ۱ آذرماه ۲۵۳۵.
    • کار (1328)، شماره 3۴ و ۱۹.

    اسناد

    • آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پرونده حزب ‌رستاخیز ملت ایران، شماره بازیابی 13.

    صورت مذاکرات مجلس

    • صورت مذاکرات مجلس، ۱۷ خرداد ۱۳۲۸.

    ب) منابع انگلیسی

    • Bernard Berelson. (1952). Content Analysis in Communication Research, New York: The Free Press.
    • Fernández, R. (2013). “Cultural Change as Learning: The Evolution of Female Labor Force Participation Over a Century”, The American Economic Review, 103(1), 472-500.

    Doi: 10.1257/aer.103.1.472

    • Sabahi, Farian. (2002). Gender and the Army of Knowledge in Pahlavi Iran.1968-1979, in (Ansari, Sara, Martin, Vanessa. (2002). Women, Religion and Culture in Iran, London,

    Doi. 10.4324/9781315810720

    • Yeganeh, Nahid (1993). “Women, Nationalism and Islam in Contemporary Political Discourse in Iran”, Feminist Review, No. 44, Nationalisms and National Identities. Summer, 44(1).

    Doi. 10.1057/fr.1993.17

    • Watson, Keith. (1976). “The Shah’s White Revolution-Education and Reform in Iran.” Comparative Education, 12(1).

    Doi. 10.1080/0305006760120104

فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
دوره 15، شماره 40
مهر 1403
صفحه 1-28

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 29 شهریور 1402
  • تاریخ بازنگری: 05 خرداد 1403
  • تاریخ پذیرش: 21 خرداد 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار