بررسی فعالیت‌های‌ اقتصادی تجارتخانه کوزه‌کنانی و چالش‌های آن در مشهد دوره پهلوی: از صادرات تا تولید صنعتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه آموزشی تاریخ دانشگاه بیرجند

2 استادیار گروه تاریخ دانشگاه پیام نور

10.22034/jiiph.2024.61427.2512

چکیده

حاج کاظم کوزه‌کنانی یکی از تجار ثروتمند و تاثیرگذار مشهد در دوره پهلوی اول بود که پس از انقلاب 1917م. روسیه و تسلط بلشویک‌ها به مشهد مهاجرت کرد. او توانست در سال‌های بحران اقتصادی ایران برخلاف بسیاری از تجار که ورشکست شدند، تجارتخانه پررونقی در مشهد تاسیس کند و شعبات متعدد از آن را در داخل و خارج از ایران با مرکزیت مشهد دایر نماید. تجارتخانه کوزه‌کنانی در ردیف تجارتخانه درجه اول خراسان در اوایل دوره پهلوی بود. پژوهش حاضر درصدد است به این سئوالات پاسخ دهد که تجارتخانه کوزه‌کنانی در چه زمینه‌هایی فعالیت می‌کرد؟ چه راهکارهایی برای رونق اقتصادی تجارتخانه‌اش اندیشید؟ و مهمترین چالش‌های تجارتخانه‌اش چه بود؟ تحقیق حاضر تلاش دارد با روش پژوهش‌های تاریخی و با تکیه بر اسناد و نشریات به شیوه توصیفی-تحلیلی وضعیت تجارتخانه کوزه‌کنانی را طی دو دهه بررسی کند. این پژوهش نشان داد کوزه‌کنانی در مشهد فعالیت‌های تجاری‌اش را توسعه داد و پس از مسافرت به اروپا و مطالعه علاوه بر صادرات و واردات به جنبه‌های تولیدی، کسب امتیازات انحصاری و وارد کردن کارخانه‌های جدید توجه کرد. او برای عملی کردن اهدافش به دنبال دریافت امتیاز انحصاری کارخانه روغن‌کشی، نخ‌ریسی، متقال‌بافی، کبریت‌سازی و سدسازی و حتی واردات گوسفند قره‌گل برای تولید پوست رفت و توانست کارخانه‌های پنبه‌پاک‌کنی، سیگارسازی، شکلات‌سازی، تعمیر اتومبیل و ریسمان‌بافی دایر کند. فعالیت‌های او در زمینه‌های مختلف با قوانین پیچیده اداری، سوء‌استفاده‌ها و اعمال نفوذ ماموران دولتی همراه شد که موانعی برای پیشرفت فعالیتش ایجاد -کردند. ولی با مرگش پسرانش به جای تولید بیشتر به صادرات روآوردند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An investigation of the economic activities of Koozehkani’s trading house and its challenges in Mashhad during the Pahlavi era: From exports to industrial production

نویسندگان [English]

  • ali najafzadeh 1
  • Fazlolla Boraghi 2
1 Assistant professor department history.university of birjand
2 Assistant professor, Department of History, payam Noor University
چکیده [English]

Haj Kazem Koozehkanani was one of the wealthy and influential merchants in Mashhad during the first Pahlavi era, who migrated to Mashhad after the 1917 Russian Revolution and the Bolsheviks' takeover. Despite the economic crises in Iran, he was able to establish a thriving trading house in Mashhad, unlike many other merchants who went bankrupt, and opened multiple branches inside and outside of Iran with Mashhad as the center. The Koozehkanani trading house was among the top trading houses in Khorasan in the early Pahlavi era. This research aims to answer questions such as: What were the activities of the Koozehkanani trading house? What strategies did they consider for the economic prosperity of their trading house? And what were the main challenges they faced? This study seeks to examine the status of the Koozehkanani trading house over two decades using historical research methods and relying on documents and publications in a descriptive-analytical manner. The research shows that Koozehkanani expanded his commercial activities in Mashhad, and after traveling to Europe and studying, in addition to exports and imports, he focused on production aspects, obtaining exclusive rights and importing new factories. He sought to receive exclusive rights for oil extraction, cotton spinning, carpet weaving, sulfur production, and dam construction, and even imported Karakul sheep for leather production. He was able to establish cotton cleaning factories, cigarette manufacturing, chocolate production, automobile repair, and rope weaving. His activities in various fields were accompanied by complex administrative laws, abuses, and the influence of government officials,

کلیدواژه‌ها [English]

  • Koozehkanani
  • Mashhad
  • Trading House
  • New Industries
  • Export