کارکردهای اقتصادی خلعت و خلعت‌بخشی در عصر قاجار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای تاریخ ایران بعد از اسلام، دانشگاه لرستان.

2 دانشیار دانشگاه محقق اردبیلی

10.22034/jiiph.2024.61228.2511

چکیده

در عصر قاجار همواره در مناسبت‌های مختلف انواع تقدیمی‌ها، اعم از خلعت و پیشکش بین شاه و مقام‌های پایین‌دست و در مواقعی سفرای دول خارجی ردوبدل می‌شد. یکی از مهم‌ترین تقدیمی‌هایی که در این دوره به‌عنوان عطیه‌ای ملوکانه از طرف شاه به زیردستانش اعطاء می‌شد و در کانون توجه سیاحان خارجی قرارگرفته است، خلعت شاهی بود. خلعت نوعی جامه یا تن‌پوش بود که به فراخور مقام، منصب و موقعیت افراد به‌ویژه کارگزاران حکومتی از طرف شاه در زمان‌هایی خاص به‌ویژه در عید نوروز به آن‌ها اعطا می‌شد. خلعت‌بخشی و اعطای خلعت‌شاهی با آیین‌ها و ملزوماتی همراه بود و جایگاه افراد خلعت گیرنده و اهمیت خدمات آن‌ها به شاهان قاجار در تعیین نوع آن سهم به سزایی داشت. در این پژوهش به دنبال پاسخ‌گویی به این پرسش هستیم که بر اساس فهم و گزارش سیاحان خارجی خلعت‌بخشی شاه و خلعت‌پوشی در عصر قاجار چگونه بود و کارکردهای اقتصادی، پیامدها و عوامل مؤثر در آن چه بودند؟ یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که ارسال خلعت از طرف شاه تا رسیدن به فرد مورد مرحمت با تشریفات خاصی انجام می‌شد که این امر ازنظر اقتصادی یکی از کانال‌های درآمدزایی دربار محسوب می‌شد و با توجه به سازوکاری که برای اعطای خلعت در پیش‌گرفته می‌شد هزینه‌های مربوط به آن برای دربار کاهش می‌یافت. از طرفی خلعت اعطایی به شخص مورد مرحمت، آثار زیان‌باری همچون فشار مالی بر رعایای تحت سلطه‌ی آن‌ها را به همراه داشت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

the economic functions of gifts and giving gifts in the Qajar era (according to the report of foreign tourists)

نویسندگان [English]

  • farzad khoshab 1
  • Jafar Aghazadeh 2
1 Ph.D. History of Iran after Islam, Lorestan University.
2 Associate Professor, University of Mohaghegh Ardabili
چکیده [English]

During the Qajar era, all kinds of offerings, including robes and offerings, were always exchanged between the king and the lower officials, and sometimes the ambassadors of foreign countries. One of the most important offerings that was given as a royal gift by the king to his subordinates during this period and has been the focus of foreign tourists' attention was the royal robe. Khulat was a kind of garment or body covering that was given to people who had the position, position, and position, especially government officials, by the king at special times, especially during Nowruz. The disrobing and granting of the royal dispensation was accompanied by rituals and requirements, and the position of the people receiving the disrobing and the importance of their services to the Qajar kings played a significant role in determining its type. In this research, we seek to answer this question, based on the understanding and reports of foreign tourists, what was the king's disrobing and disrobing in the Qajar era, and what were the economic functions, consequences, and factors influencing it? The findings of the research indicate that the sending of the khilat by the king until it reaches the person to be blessed was done with special ceremonies, which was economically considered one of the revenue generating channels of the court, and according to the mechanism used to grant the khilat, the expenses related to It was reduced for the court.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Khilaat
  • offerings
  • Qajar kings
  • government positions
  • ceremonies