واکاوی پدیدۀ خشونت و کنش ‎های خشونت آمیز در ایران عصر قاجار با تکیه بر نظریۀ اسلاوی ژیژک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشیار دانشگاه بیرجند

10.22034/jiiph.2023.57549.2451

چکیده

دیرینگی مفهوم خشونت و ریشه‎های فرهنگی آن و اهمیت این موضوع در مطالعات کنونی، ضرورت اتخاذ رویکردی تاریخی در بررسی این پدیده را آشکار می‎سازد. خشونت در قالب‎های مختلف کلامی، فیزیکی و انواع گوناگون خشونت فردی، گروهی و خانوادگی رخ می‎نماید. با توجه به تنوع گونه‎های پدیدۀ خشونت و تفاوت ‎سازوکارها و بازیگران آن، جستار پیشِ ‎رو می‎کوشد که گونه‎های مختلف خشونت و کنش‎های خشونت‎آمیز و همچنین دلایل ظهور و مصادیق آن را در دورۀ قاجاریه برمبنای روش توصیفی‌تحلیلی و با اتکا به نظریۀ خشونت اسلاوی ژیژک مورد واکاوی قرار دهد. یافته‎ها حاکی از تأثیر ساختارهای متصلب فرهنگ عمومی و مناسبات قدرت و فضای گفتمانی عصر قاجار در جهت بهره‎گیری از خشونت به‎عنوان ابزار تحکیم قدرت از سوی دستگاه‎ سرکوب‎گر و انضباطی، نمود اجرای قانون، حمله به وضع موجود و انقیاد سوژه را در قالب کنش‎های خشونت‎آمیز فراهم نموده‌است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Phenomenon of Violence and Violent Actions in Qajar-Era Iran Based on Slavic Žižek's Theory

نویسندگان [English]

  • zahra alizadehbirjandi
  • somaye hamidi
Associate Professor, University of Birjand
چکیده [English]

The delayed emergence of the concept of violence, its cultural roots, and the importance of this issue in contemporary studies underscore the necessity of adopting a historical approach when examining this phenomenon. Violence manifests in various forms, including verbal, physical, and different types of individual, group, and family violence. Given the diversity of violence and the differences in its mechanisms and actors, this research aims to identify the various forms of violence and violent acts, along with the reasons for their emergence, by providing examples from the Qajar era. This study employs a descriptive-analytical method, relying on Slavic Žižek's theory of violence. The findings indicate the influence of rigid public cultural structures, power relations, and the discursive atmosphere of the Qajar era, all of which contributed to the use of violence as a means to consolidate power by repressive and disciplinary forces, enforce laws, attack the status quo, and subjugate individuals. These factors facilitated the manifestation of violence in various forms of violent actions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Violence
  • Qajar
  • Slavic Žižek
  • کتاب‌ها

    • آبراهامیان، یروان (1377). ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل‎محمدی و محمد‎ابراهیم فتاحی، تهران: نی.
    • آدمیت، فریدون (138۵). امیرکبیر و ایران، تهران: خوارزمی.
    • استرآبادی، بی‎بی‎خانم (1371). معایبالرجال، به کوشش افسانه نجم‎آبادی، شیکاگو: میدلند پرس.
    • اتحادیه، منصوره (نظام مافی)؛ پیرا، سعاد و روحی، سعید (1393). زیر پوست شهر: راپورتهای نظمیه (پلیس مخفی) شیراز، تهران: تاریخ ایران.
    • اتحادیه، منصوره (139۵)، اینجا طهران است، تهران: تاریخ ایران.
    • احتشام‎السلطنه، میرزا محمدخان (1366). خاطرات احتشامالسلطنه، به ‎کوشش محمدمهدی موسوی، تهران: زوار.
    • اعتمادالسلطنه، محمدحسن‎خان (1379). روزنامه خاطرات اعتمادالسلطنه (مربوط به سال‌های 1292 تا 1313 ه.ق)، با مقدمه ایرج افشار، تهران: امیرکبیر.
    • اعتمادالسلطنه، محمدحسن‎خان (13۶7). تاریخ منتظم ناصری، تهران: دنیای کتاب.
    • اعتضادالسلطنه، محمدحسن‎خان (139۵). اکسیرالتواریخ، به اهتمام جمشید کیانفر، تهران: اساطیر.
    • اکبری، محمدعلی (1384)، تبارشناسی هویت جدید ایرانی (عصر قاجاریه و پهلوی اول). تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
    • انصاف‎پور، غلامرضا (13۵3). تاریخ و فرهنگ زورخانه، تهران: مرکز مردم‎شناسی.
    • بنجامین، ساموئل و ویلر، گرین (13۶3). ایران و ایرانیان، به اهتمام رحیم رضا‎زاده ملک، تهران: گلبانگ.
    • پولاک، یاکوب ادوارد (13۶8). ایران و ایرانیان: سفرنامه پولاک، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران: خوارزمی.
    • خزائی، یعقوب (139۵). فرآیند ساختیابی نهاد زندان از مشروطه تا پایان پهلوی، تهران: آگه.
    • دوسرسی، کنت (13۶2). ایران در 1839-18۴0: سفارت فوق‌العاده کنت دوسرسی، ترجمه احسان اشراقی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
    • دروویل، گاسپار (1388). سفرنامه دروویل، ترجمه جواد محبی، تهران: بنگاه مطبوعاتی گوتنبرگ.
    • دوگروت، یوانا (1392). مالکیت انقلاب؟ ذینفعان و داستانهای جنبش مشروطهخواهی در ایران، در: انقلاب مشروطه ایران، به کوشش ونسا مارتین، هوشنگ شهابی، ترجمه محمدابراهیم فتاحی و لیلایی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه.
    • دیولافوا، ژان (13۶1). سفرنامه مادام دیولافوا، ترجمه علی‌محمد فره‎وشی (همایون)، تهران: کتاب‌فروشی خیام.
    • ساناساریان، الیز (1384). جنبش حقوق زنان در ایران: طغیان، افول و سرکوب، ترجمه نوشین احمدی خراسانی، تهران: اختران.
    • رضا‎قلی، علی (1377). جامعه‌شناسی نخبهکشی، قائم‌مقام، امیرکبیر، مصدق: تحلیل جامعه‌شناختی برخی از ریشههای تاریخی استبداد و عقب‌ماندگی در ایران، تهران: نی.
    • ژیژک، اسلاوی (1389). سینما به روایت ژیژک، سعید نوری، تهران: روزبهان.
    • ---------- (1389). خشونت (پنج نگاه زیرچشمی)، علی‌رضا پاک‌نهاد، تهران: نی.
    • ---------- (1390). به برهوت حقیقت نگاه کنید، ترجمه فتاح محمدی، زنجان: هزاره سوم.
    • ---------- (1392). کژ نگریستن، مقدمه‌ای بر ژاک لاکان، ترجمه صالح نجفی و مازیار اسلامی، تهران: رخ داد نو.
    • سپهر، محمدتقی (1377). ناسخالتواریخ (تاریخ قاجاریه)، به اهتمام جمشید کیانفر، تهران: اساطیر.
    • سرنا، کارلا (13۶2). آدم‌ها و آئین‌ها در ایران، ترجمه علی‌اصغر سعیدی، تهران: زوار.
    • شهری، جعفر (13۶9). تاریخ اجتماعی تهران در قرن سیزدهم، تهران: مؤسسه فرهنگی رسا.
    • فرهادپور، مراد (1388). قانون و خشونت: گزیده مقالات، نویسندگان جورجو آگامبن و دیگران، تهران: رخداد نو.
    • فکوهی، ناصر (138۵). انسان‌شناسی شهری، تهران: نی.
    • فلاندن، اوژن (13۵۶). سفرنامه، ترجمه حسین نورصادقی، تهران: اشراقی.
    • فیودورکورف، بارون (1372). سفرنامه بارون فیودورکورف، ترجمه اسکندر ذبیحیان، تهران: فکر روز.
    • قهرمان‎میرزا عین‎السلطنه (137۴). روزنامه خاطرات عین‌السلطنه، به کوشش مسعود سالور و ایرج افشار، تهران: اساطیر.
    • کتابی، احمد (1384). قحطیهای ایران، تهران: دفتر پژوهش‎های فرهنگی.
    • کرزن، جرج، ناتانیل (1380). ایران و قضیه ایران، ترجمه غلامعلی وحید مازندرانی، تهران: علمی و فرهنگی.
    • گوبینو، ژوزف آرتور‎(13۶7). سفرنامه کنت دوگوبینو؛ سه سال در آسیا، ترجمه‎ عبدالرضا هوشنگ‎مهدوی، تهران: کتابسرا.
    • گیدنز، آنتونی (137۶). جامعهشناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نی.
    • مارتین، ونسا (1389). دوران قاجار، چانهزنی، اعتراض و دولت ایران قرن نوزدهم، ترجمه افسانه منفرد، تهران: کتاب آمه.
    • مارش، دیوید؛ استوکر، جری (1384). روش و نظریه در علوم سیاسی، ترجمه امیرمحمد حاجی‌یوسفی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
    • مجدالاسلام کرمانی، احمد (بی‎تا). سفرنامه کلات، به تحشیه محمود خلیل‎پور، اصفهان: انتشارات دانشگاه اصفهان.
    • مستوفی، عبدالله (13۶1). شرح زندگانی من: تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه، تهران: زوار.
    • ملک‎المورخین، عبدالحسین (138۶). مرآت‌الوقایع مظفری، به تصحیح عبدالحسین نوائی، تهران: میراث مکتوب.
    • نجم‎آبادی، افسانه (1381). حکایت دختران قوچان (ازیادرفتههای انقلاب مشروطیت)، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
    • ویلز (13۶8). سفرنامه دکتر ویلز: ایران در یک قرن پیش، ترجمه غلامحسین گراگوزلو، تهران: اقبال.
    • وقایع اتفاقیه، گزارشهای خفیهنویسان انگلیس در ولایات جنوبی ایران (13۶1). به کوشش سعیدی سیرجانی، تهران: نوین.

    مقالات

    • بقایی کرمانی، مظفر (1388). رویه قضایی و رویه تفتیشی محاکمات و اعمال شکنجه در مورد متهم، آینه پژوهش، ۵(120)، ۴۴9-۴۶۴.
    • توکلی، فائزه (1390). زمینه‌های اجتماعی- اقتصادی مؤثر در قاچاق زنان در دوره مشروطه، در: زن در تاریخ معاصر ایران، تهران: کویر، 17(۶۶) 201-223.
    • حمیدی، سمیه و ناصری، بیگم (1398). انگاره‎های حکومت‎مندی مدرن در دوره پیشامشروطه؛ با تأکید بر رساله کشفالغرائب مجدالملک سینکی، تاریخنامه ایران بعد از اسلام، 10(20)، 23-4۵. Doi: 10.22034/jiiph.2019.9681
    • طلایی، زهرا (1390). بررسی اسناد قاچاق زنان در اواخر دوره قاجار، در: زن در تاریخ معاصر ایران، تهران، کویر، 6(17)، 333-34۵.
    • علیان، عیسی و فاکر میبدی، محمد (1397). تناسب جرم و مجازات براساس آیات قصاص، مطالعات تفسیری، 9(36)، 29-46.
    • سلماسی‎زاده، محمد و رضازاد عموزین‎الدینی، مجید (1۴01). تکاپوهای زنان تبریز در قحطی‎های نان عصر مظفری (1313-132۴ق)، تاریخنامه ایران بعد از اسلام، 13(31) 73-93.  Doi: 10.22034/jiiph.2022.48545.2263
    • شریعتی، نائله و دیگران (1۴00). تأثیر فقه شیعه بر جایگاه زنان در نظام خانواده عصر قاجار (از آغاز تا مشروطیت1210-132۴ه./ 179۶- 190۶ م.)، تاریخنامه ایران بعد از اسلام، 12(28)، 10۵-130.     Doi: 10.22034/jiiph.2021.14170
    • میرخلیلی، سید محمود (1397). خشونت و مجازات، کتاب نقد، ۴(1۵)، 12۴-1۵
    • نیازی، محسن؛ افرا، هادی؛ نژادی، اعظم و سخایی، ایوب (139۶). فراتحلیل عوامل مؤثر بر خشونت علیه زنان، پژوهشنامه خراسان، 8( ۴)، 83-11۴.

    پایان‌نامه

    • شعبانی، مینا (1393)، بررسی نقش اوباشان در حوادث سیاسی و اجتماعی ایران عصر پهلوی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد تاریخ ایران اسلامی، دانشگاه بیرجند.

    ب) منابع انگلیسی

    • Moghadam, valentine. M. (2000). “Hidden from history? Women workers in modern Iran”, Iranian Studies, volume33, Numbers 3-4, Summer/ Fall. Pp. 377-401.