جایگاه ازدواج در مسئلۀ تابعیت ایرانیان در عثمانی در دورۀ قاجار (با تکیه بر اسناد آرشیوی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه بین‌المللی امام خمینی، قزوین

2 دکتری تاریخ ایران اسلامی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی، قزوین

10.22034/jiiph.2024.59347.2481

چکیده

مسئلۀ تابعیت از دورۀ قاجار به بعد به دلیل گسترش ارتباطات بین ممالک و کشورها مورد توجه قرار گرفت. در همین راستا یکی از موضوعاتی که موجبات تابعیت افراد را فراهم می‎کرد ازدواج اتباع کشورها با یکدیگر بود. هدف این پژوهش روشن نمودن این بعد از روابط ایران و عثمانی در دورۀ قاجاریه است. این پژوهش با تکیه بر منابع کتابخانه‎ای و اسناد آرشیوی ایران ضمن روشن نمودن موضوع تابعیت و نقش آن در روابط ایران و عثمانی به دنبال پاسخ به این سؤال است که نقش وصلت‌های زناشویی در تابعیت اتباع ایرانی در عثمانی به چه صورت بوده‌است و این نوع وصلت‌ها چه اختلافاتی بین ایران و عثمانی به وجود آورد و واکنش دولت‎های ایران و عثمانی در این مورد چگونه بوده‌است؟ یافته‎های پژوهش نشان می‌دهد در این دوره، به دلیل همسایگی ایران و عثمانی، مراودات بسیار زیادی بین دو دولت وجود داشت و وصلت‎های فراوانی بین افراد شکل می‎گرفت و همین ازدواج‌ها موجبات تابعیت ایرانیان در عثمانی را فراهم می‌کرد. تابعیت از طریق ازدواج باعث ایجاد اختلافاتی مابین ایران و عثمانی شد که همواره ایران سعی در برطرف کردن این مشکلات داشت اما عثمانی چون دارای منافع زیادی بود در این مورد کوتاهی می‌نمود و قوانینی را که در مورد ازدواج از طریق تابعیت تصویب می‌شد اجرا نمی‌کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Investigating the Issue of Citizenship and the Role of Marriage in the Citizenship of Iranian and Ottoman Citizens in the Qajar Period (based on archival documents)

نویسندگان [English]

  • Nasrolah poormohammadi Amlashi 1
  • Alie Javanmardi 2
1 Professor, Imam Khomeini International University, Qazvin
2 Ph.D in History of Islamic Iran, Imam Khomeini International University, Qazvin
چکیده [English]

The issue of citizenship has garnered significant attention since the Qajar era, largely due to the expansion of international communications and diplomatic relations between countries. A notable factor influencing citizenship was the prevalence of intermarriage between citizens of different nations. This research aims to elucidate this dimension of Iran-Ottoman relations during the Qajar period. Utilizing library resources and archival documents from Iran, the study explores the implications of Iran-Ottoman interactions for citizenship, particularly in the context of cross-national marriages. Specifically, it addresses the impact of these connections on both countries and examines the responses of the Iranian and Ottoman governments. The findings indicate that during this period, the geographical proximity between Iran and the Ottoman Empire facilitated extensive interactions between their governments, resulting in numerous cross-national marriages. These marriages frequently generated tensions between the two nations. Throughout this era, the Iranian government consistently endeavored to address the issues arising from these unions, while the Ottoman Empire, with considerable interests at stake, tended to downplay the significance of these matters.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Citizenship
  • marriage
  • Iran
  • Ottoman Empire
  • citizens
  • کتاب‌ها

    • آل‎کجباف، حسین (1389). تابعیت در ایران و سایر کشورها، تهران: جنگل، جاودانه.
    • اعتمادالسلطنه، محمدحسن‎خان (1363). تاریخ منتظم ناصری، تصحیح محمد‎اسماعیل رضوانی، تهران: دنیای کتاب.
    • اصفهانیان، کریم؛ غفاری، بهرام و عمران، علی‎اصغر (1385). تاریخ اسناد خاندان غفاری، تهران: بنیاد موقوفات ایرج افشار.
    • افشار، ایرج (1380). دفتر تاریخ مجموعه اسناد و منابع تاریخی، تهران: بنیاد موقوفات ایرج افشار.
    • بالارستاقی، حسین (1396). تابعیت طفل طبیعی در نظام حقوقی ایران، تهران: استاد شهریار.
    • خان‎ملک ساسانی، احمد (1354). یادبودهای سفارت استانبول، تهران: بابک.
    • سلجوقی، محمود (1380). بایستههای حقوق بینالملل خصوصی، تهران: میزان.
    • ظل‎السلطان، مسعود میرزا (1368). خاطرات ظلالسلطان: سرگذشت مسعودی، تصحیح حسین خدیو جم، تهران: اساطیر.
    • عین‎السلطنه، قهرمان میرزا سالور (1374). روزنامه خاطرات عین‏السلطنه، تهران: اساطیر.
    • فراهانی، حسن (1385). روزشمار تاریخ معاصر ایران، تهران: موسسۀ مطالعات پژوهش‎های سیاسی.
    • کرمانی، ناظم الاسلام (1384). تاریخ بیدارى ایرانیان، تهران: امیرکبیر.
    • گزیدۀ اسناد سیاسی ایران و عثمانی دورۀ قاجاریه (1375-1369). به کوشش محمدحسن کاووسی عراقی، تهران: وزارت امورخارجه، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
    • عیسوی، چارلز (1369). تاریخ اقتصادی ایران، ترجمه یعقوب آژند، تهران: گستره.
    • محمود، محمود (1353). تاریخ روابط سیاسی ایران و انگلیس، تهران: اقبال.
    • مدنی، جلال‎الدین (1378). حقوق بینالملل خصوصی، تهران: پایدار.
    • مرعشی، علاءالدین (بی‌تا). تابعیت در ایران، بی‌جا: کتابخانه مجلس.
    • مستوفی، عبدالله (1384). شرح زندگانی من، تهران: زوار
    • وقایع نگار مروزی، محمدصادق (1369). تاریخ جنگ‌های ایران و روس (یادداشت‌های میرزا محمد صادق وقایع نگار مروزی از آغاز تا عهدنامۀ ترکمانچای)، تهران: بی‌نا.
    • مجموع مذاکرات مجالس شورای ملی اول تا پنجم.

    مقالات

    • دهقان‎نژاد و دیگران (1395). بررسی مسئلۀ تغییر تابعیت اتباع ایران و عثمانی و واکنش دولت ایران به آن در فاصلۀ سال‎های 1900 تا 1922م/1317تا 1341ق از خلال منابع و اسناد ایرانی، تحقیقات تاریخ اجتماعی، 6 (1)، 31-46.
    • مرعشی نجفی، سید محمود (1387). قانون تذکره در دوره قاجار، میراث شهاب، 14 (53)، 3-36.

    اسناد

    • استادوخ، 1305ق: 43، 16، 19
    • استادوخ، 1318ق: 14، 7، 6
    • استادوخ، 1318ق: 3، 7، 6
    • استادوخ، 1318ق: 2، 7، 6
    • استادوخ، 1318ق: 14، 7، 6
    • استادوخ، 1319ق: 5، 8، 12
    • استادوخ، 1321ق: 7، 14، 8
    • استادوخ، 1321ق: 15، 14، 8
    • استادوخ، 1321ق: 32، 14، 8
    • استادوخ، 1321ق: 005، 14، 8
    • استادوخ، 1322ق: 69، 12، 4
    • استادوخ، 1324ق: 22، 5، 6
    • استادوخ، 1325ق: 10، 3، 6
    • استادوخ، 1325ق: 30، 10، 8
    • استادوخ، 1336ق: 6، 12، 30
    • استادوخ، 1336ق: 1، 12، 30
    • استادوخ، 1338ق: 3، 15، 48
    • استادوخ، 1338ق: 2-1، 15، 48
    • استادوخ، 1339ق: 5-2، 26، 43