بررسی عوامل تحریف در خاطرات شفاهی (با تکیه بر آثار منتشرشده خاطرات شفاهی در گیلان، 1390- 1400)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد خلخال

2 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد خلخال، ایران

3 استاد دانشگاه تهران

4 دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت

چکیده

خاطرات شفاهی یکی از راه‎های دسترسی به رخدادهای گذشته‎است، اما گاهی راویان خاطره، اصحاب رسانه و قدرت و... وقایع را به نفع خود تغییر می‎دهند. براساس این پژوهش، تحریف خاطرات شفاهی به دو صورت فردی و غیرفردی انجام می‎شود. در بخش فردی، گنجاندن تصورات شخصی، مبالغه یا کم‎رنگ کردن رخدادها، ابرازِ گزینشی و کتمان برخی خاطرات، پیری و فراموشی، ممکن است تحریف در روایت را رقم بزند. در بخش غیرفردی هدایت خاطرات جمعی به امر غیرواقع، سوژه‎ها و موضوعات ممنوعه، حمایت از واقعه‎نگاری‎های خاص، تغییر زمینه و بافت جامعه و زیباسازی در خاطره با سازوکار ادبیات برخی از عوامل تحریف خاطرات شفاهی هستند که با تکیه بر کتاب‎های منتشرشده در گیلان در بین سال‎های 1391 تا 1400 مورد بررسی قرار گرفته‎اند. نگارندگان در پی پاسخ به این پرسش‎اند که، چه عواملی موجب تحریف خاطره می‎شود؟ یافته‎های پژوهش نشان می‎دهد: ازآنجاکه کنش‌گران و شاهدان عینی رویدادها، روایتشان براساس مصلحت، منافع، طرز تفکر و ... شکل می‎گیرد، اغلب شاهد روایت‎هایی متفاوت از رویدادها هستیم. این تفاوت‎ها می‎تواند به اعتبار روایت خدشه وارد کند. همچنین صاحبان قدرت و رسانه تلاش می‎کنند رخدادها را به نفع خویش بازتعریف کنند. ازاین‎رو برای رسیدن به گفتارهای نزدیک به واقعیت، علاوه‎بر بهره‎مندی از روایت‎های متعدد، راستی‎آزمایی و اعتبارسنجی، استفاده از اسناد آرشیوی نیز می‎تواند نقش مهمی در بازنمایی خاطرات ایفا کند. روش تحقیق در این پژوهش، روش تاریخی به شیوۀ توصیفی‎تحلیلی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Investigating Distortion Factors in Oral Memories (Based on the Published Works of Oral Memoirs in Gilan, 1390-1400)

نویسندگان [English]

  • mohammadreza shadmanamen 1
  • mohammad porhelm bejarpasi 2
  • alimohammad moazeni 3
  • jahandoost sabzalipour 4
1 assistant professor of islamic azad university khalkhal branch
2 Assistant Professor of Islamic Azad University, Khalkhal Branch,
3 Professor, University of Tehran, Iran
4 Associate Professor of Islamic Azad University, Rasht Branch
چکیده [English]

Oral memories are one of the ways to access past events. However, sometimes narrators of memory, media, power, etc. change the events in their favor. According to this research, the distortion of oral memories is done in both individual and non-individual ways. In the individual part, including personal ideas, exaggerating or understating events, selectively expressing and hiding some memories, aging, and forgetting may distort the narration. In the non-individual part, directing collective memories to unreality, forbidden subjects and topics, supporting special events, changing the context of society, and beautifying memories with the mechanism of literature are some of the factors distorting oral memories, which have been analyzed based on the books published in Guilan between 2012 and 2021. The authors are looking for an answer to this question: What factors cause memory distortion? The research findings show that since the activists and eyewitnesses of the events form their narrations based on expediency, interests, ideology, etc., we often witness different narrations of the same events. These differences can damage the credibility of the narration. Also, those in power and the media try to redefine the events in their favor. Therefore, to reach speeches close to reality, in addition to benefiting from multiple narrations, verification, and validation, the use of archival documents can also play an important role in the representation of memories.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Oral memories
  • interview
  • truth discovery
  • distortion
  • Guilan
  • کتابها

    • ابوالحسنی ترقی، مهدی (1396). معرفی، تحلیل و نقد کتاب خاطرات عزتشاهی، تدوین در تاریخ شفاهی بهکوشش علی ططری، تهران: کتابخانه و موزه مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
    • احسانبخش، صادق (1388). خاطرات صادق، رشت: صادقین.
    • احمدپور، شهاب (1392). شبهایم را گرفتند، تهران: سوره مهر.
    • احمدپور، شهاب (1395). ششمین روز سرگردانی، تهران: سوره مهر.
    • امیری، علی (1394). سالهای خاکستری، رشت: فرهنگ ایلیا.
    • برنجی، پیمان (1395). دوباره مینوازمت، رشت: فرهنگ ایلیا.
    • بهار، محمدتقی (1394). دیوان اشعار ملکالشعرای بهار، به کوشش چهرزاد بهار، تهران: توس.
    • بهبودی، هدایت‎الله (1397). ادبیات پایداری و رابطۀ آن با نهاد قدرت، پویۀ پایداری، به اهتمام علی‎رضا کمری، تهران: سوره مهر.
    • بینش برهمند، محمدرضا (1396). کتابشناسی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس در گیلان، رشت: سپیدرود.
    • پرحلم، محمد (1393). این کردهای عزیز، تهران: سوره مهر.
    • تاج‎آبادی، رضا و مرادی‎نژاد، امیر (1390). مروری بر تاریخ شفاهی دفاع مقدس، به کوشش غلامرضا عزیزی: سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران.
    • حق‎ره، امین (1397). آقای هنر، رشت: فرهنگ ایلیا.
    • دهقان، احمد (1389). خاک و خاطره، تهران: صریر.
    • رجایی، رزیتا (1392). خانه هزار فرسنگ از ما دور بود، تهران: سوره مهر.
    • ره، نادیا (1400). به همین سادگی، رشت: نکوآفرین.
    • سحرخیز، کامران و شعبانی‎نژاد، علیرضا (1391). مجنون شمالی، رشت: حرف نو.
    • سرهنگی، مرتضی (1397). ادبیات اردوگاهی، پویۀ پایداری، به اهتمام علیرضا کمری، تهران: سوره مهر.
    • سلحشوری مهر، کیوان (1393). خداحافظ چارلی، تهران: سوره مهر.
    • شعله، احمد (1385). خاطره و جنگ، رشت: نکوآفرین
    • عباسی، جمشید؛ صدوقی، حمیدرضا و گلی، داود (1393). هفتستون، رشت: حرف نو.
    • عزیزی، غلامرضا (1400). آسیبشناسی تاریخ شفاهی: مرزهای خاطره، مجموعه مقالات تاریخ شفاهی دفاع مقدس، به کوشش غلامرضا عزیزی: سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران.
    • علی‎زاده، محمد (1393). آقا کلاه آهنیتو به من میدی، تهران: سوره مهر.
    • فیاضی، میرعمادالدین (1396). ایستاده در زمان، تهران: سوره مهر.
    • فیاضی، میرعمادالدین (1397). حسنژیپاد، رشت: نکوآفرین.
    • فیاضی، میرعمادالدین (1399). گزارش به آینده، رشت: نکوآفرین.
    • کاموس، مهدی (1394). مفهوم و ماهیت مصاحبه در تاریخ شفاهی (مصاحبه به مثابه دیالوگ و روایت در قالب مصاحبه)، مجموعه مقالات مصاحبه در تاریخ شفاهی، سوره مهر.
    • کمری، علی‎رضا (1389). با یاد خاطره، تهران: سوره مهر.
    • کمری، علیرضا (1394). پرسمان یاد، تهران: صریر.
    • کمری، علیرضا (1397). پویۀ پایداری، تهران: سوره مهر.
    • کونیلن، مریکی، و باربارادبلیو، سامر (1392). راهنمای تاریخ شفاهی، ترجمۀ رضا مهاجر، تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
    • معزز، پرنیان (1385). یادنگاران، تهران: صریر.
    • وینتر، جی، و سیوان، امانوئل (1387). خاطره و گفتمان جنگ، مترجم: فرهاد ساسانی، تهران: سوره مهر.
    • یاحسینی، قاسم (1394). مصاحبه و کاستیهای آن، مصاحبه در تاریخ شفاهی، تهران: سوره مهر.

    مقالهها

    • آریابخشایش، یحیی (1385). جاسوسان کا.گ.ب در ایران، استاندار جاسوس، مطالعات تاریخی، 4(15)، 143-179.
    • پناهی، عباس (1401). نقد و تحلیل رویکردهای ملی‌گرایی و تجزیه‎طلبی در جنبش جنگل، مطالعات ملی، 23(3)، ۱۵۱ – ۱۶9.

    DOI: 10.22034/rjnsq.2022.329309.1365

    • حسینی، سیدحسین (1402). درنگی بر خاطرات شفاهی گیلان در دهۀ1390، درنگ، 1(1)، 15-21.
    • سنگاری، اسماعیل و نریمانی، مصطفی (1396). تاریخ‎نگاری و تاریخ پژوهشی در تعامل با متون مکتوب ادبی، تاریخنامه ایران بعد از اسلام، 8(15)، 91–
    • شیرالی، فاطمه و شیخ‎نوری، محمدامیر (1397). بررسی گرایش سیاسی خاطره‎نگاران ایرانی و تأثیر آن بر روایت تقابل با متفقین در جنگ جهانی اول (با تکیه بر کانون غرب ایران)، تاریخنامه ایران بعد از اسلام، 9(17)، 123 - 154.
    • نورایی، مرتضی (1386). درآمدی بر ویراستاری در تاریخ شفاهی، گنجینۀ اسناد، 17(66)، 105- 118.
    • نورایی، مرتضی و ابوالحسنی‎ترقی، مهدی (1389). مقایسۀ تحلیلی خاطره‎نگاری با تاریخ‎ شفاهی، گنجینۀ اسناد، 20(80)، 96- 122.
    • نورایی، مرتضی (1385). درآمدی بر پاره‌ای مشکلات نظری و کارکردی تاریخ شفاهی، گنجینۀ اسناد، 16(64)، 147-163.
    • نیک­نفس، شفیقه (1383). دربارۀ تاریخ شفاهی، گنجینۀ اسناد، 14(55)، 4-7.