تحلیلی بر رویکرد محمدامین رسول‌زاده و نشریه تکامل نسبت به تحولات دوره مشروطیت ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه شیراز

2 کارشناس ارشد تاریخ ایران اسلامی دانشگاه شیراز

چکیده

محمدامین رسول­زاده از مهم­ترین روشنفکرانِ قفقاز بود که با انتشار روزنامه تکامل تحولات اوایل دوره مشروطیتِ ایران را مورد توجه قرار داد. هدف از این پژوهش بررسی چرایی و چگونگی دیدگاه رسول­زاده و نشریه تکامل نسبت به تحولات اوایل دوره مشروطیت ایران است. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که شکل­گیری جریانات متأثر از سوسیالیسم در قفقاز و تأسیس فرقه­های همت و اجتماعیون عامیون نقش مهمی در توجه رسول­زاده و همقطاران وی در نشریه تکامل به تحولات دوره مشروطیت ایران داشت. رسول­زاده و نشریه مزبور مهمترین مسائل و موانعِ مشروطه­خواهان و مجاهدان را از منظرِ گفتمانِ مبتنی بر سوسیالیسم و با رویکردی انتقادی مورد بحث و بررسی قرار دادند و در سازماندهی و جهت­گیری اجتماعیون عامیون در ایران، طرفداران مشروطه و مطبوعات وابسته به آنان نقش برجسته­ای ایفا کردند. روش پژوهش در این نوشتار، توصیفی- تحلیلی با تکیه بر متن اصلیِ نشریه تکامل و اسنادِ دست اول است و به تحقیقات و ترجمه هایی که به موضوع محمدامین رسول­زاده امعان نظر داشته اند عطف توجه شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An analysis of the Approach of Mohammad Amin Rasulzadeh and Takamol Newspaper About of the Changes Iranian Constitutional Era

نویسندگان [English]

  • Mohammad Mahdi Moradi khalaj 1
  • Farhad Nobakht 2
1 Associate Professor, Shiraz University
2 Master of Islamic Iranian History, Shiraz University
چکیده [English]

Mohammad Amin Rasulzadeh was one of the most important intellectuals in the Caucasus who published the Takamol newspaper to analyze and study early changes of constitutional era. The purpose of this research is to investigate how Rasulzadeh and Takamol newspaper viewed the developments of the early Iranian Constitutional period and why. The results of this research show that the formation of currents influenced by socialism in the Caucasus and the establishment of parties of Hemmat and Ijtimaiyun-e Amiyun played an important role in developing how Rasulzadeh and his colleagues in Takamol newspaper viewed the events surrounding the Iranian Constitutional period. Rasulzadeh and his newspaper critically investigated the most important issues and hurdles facing the constitutional defenders with a socialist discourse. Furthermore, constitutional supporters and their newspaper played an important role in organizing and aligning Ijtimaiyun-e Amiyun in Iran. The method of research in this article is descriptive and analytical and is based on Takamol newspaper and main documents. In addition, research articles and books and translated books focusing on Mohammad Amin Rasulzadeh have been used.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rasulzadeh
  • Takamol newspaper
  • Constitutional Revolution
  • Iran
  • Hemmat
  • Ijtimaiyun-e Amiyun

مراجع

  • آبادیان، حسین (1376)، رسول­زاده، فرقه دموکرات و تحولات معاصر ایران، تهران، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
  • آدمیت، فریدون (2535)، ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران، تهران: انتشارات پیام.  
  • ____________ (1388)، فکردموکراسی اجتماعی در نهضت مشروطیت ایران. تهران: گستره.
  • ­­­­­­­­­­­­­ آرتونیان، گ. س (1385)، انقلاب ایران و بلشویک­های ماورای قفقاز، ترجمه محمد نایب­پور، تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
  • اتحادیه، منصوره (1381)، پیدایش و تحول احزاب سیاسی مشروطیت، تهران: سیامک.
  • ­­­­­­­­­­­­­­­­­____________ (1361)، مرام­نامه­ها و نظامنامه­های احزاب سیاسی ایران در دومین دوره مجلس شورای ملی، تهران: نشر تاریخ ایران.
  • پالولویچ، م، و همکاران (1357)، سه مقاله درباره انقلاب مشروطه ایران، تهران: شرکت سهامی کتابهای جیبی.
  • چاغلا، چنگیز (1388)، سیاست و ملی­گرایی در آذربایجان. ترجمه جلیل یعقوب­زاده. تبریز: ندای شمس.
  • رائین، اسماعیل (بی­تا)، حیدر­خان عمواوغلی. تهران: انتشارات مؤسسه تحقیق رائین.
  • رسول­زاده، محمدامین (1377)، گزارش­هایی از انقلاب مشروطیت ایران. ترجمه رحیم رئیس­نیا. تهران: شیرازه.
  • سرداری­نیا، صمد (1363)، نقش مرکز غیبی تبریز در انقلاب مشروطیت ایران، تبریز: شفق.
  • شاکری، خسرو (1384)، پیشینه­های اقتصادی- اجتماعی جنبش مشروطیت و انکشاف سوسیال دموکراسی، تهران: اختران.
  • کسروی، احمد (1363)، تاریخ مشروطه ایران، تهران: امیرکبیر.
  • نوبخت، فرهاد (1398)، محمدامین رسول­زاده، تهران: سنجش و دانش.
  • یزدانی، سهراب (1399)، مجاهدان مشروطه. تهران: نشر نی.
  • ___________ (2012)، اجتماعیون عامیون، تهران: نشر نی. https://books.google.com/books/about/%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D9%88%D9%86_%D8%B9%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%88%D9%86.html?id=ScZlAgAAQBAJ

مقاله‌ها

  • مرادی خلج، محمدمهدی و نوبخت، فرهاد، «رسول­زاده و دین اسلام (تحلیلی بر جایگاه دین اسلام در اندیشه و عمل سیاسی محمدامین رسول­زاده»، تاریخنامه ایران بعد از اسلام، ش 25، 1399.
  • نوبخت، فرهاد، «تحلیل و بررسی سیر تحول اندیشه­های سوسیالیستی و ملی­گرایی محمدامین رسول­زاده از سال 1902 تا 1920»، کارنامه تاریخ، ش 9، 1397.

نشریات

  • روزنامه تکامل، 1906، شماره­های 1، 2، 3؛ 1907، شماره­های 4، 5، 6، 7، 9، 10، 11، 12، 13.
  • روزنامه انجمن تبریز، 1325ق، شماره­های 47، 56، 65، 77 و 78.
  • رونامه ایران نو، 1327 ق، شماره­های 99، 102؛ 1328، شماره­های 2، 3، 12؛ 1329، شماره 15.
  • سازمان اسناد ملی ایران (بی‌تا). شماره ردیف 297031838، شماره آرشیو 206 ک 2 آ پ 1، «اعلامیه اجتماعیون عامیون ایران».

منابع انگلیسی

  • Alakbarov Faiq (2014), Mohammad Amin Resulzadenin Dunyagorushu. Baki: e-nashri.
  • Ashirli, Akif (2009), Azerbaycan matbuat tarixi (1875-1920), Baki: Elm ve tahsil.
  • Azerbaycan Tarixi (2008). V cild (1900- 1920), Baki, Elm.
  • M. A (2014). Asarlari (1903 – 1909), I cild, Baki, Tahsil.
  • M. A (2010). Stalinle Ixtilal Xatiralari, Baki, Qanun.
  • M. A (2009). Azerbaycanda Milli harakat, Baki, Elm.
  • Yaqublu, Nasiman (2013). Mohammad Amin Rasulzade Ensiklopediyasi. Baki: OLMMC Nashriyyati.
  • БАГИРОВА, И.С (1997). ПОЛИТИЧЕСКИЕ ПАРТИИ И ОРГАНИЗАЦИИ АЗЕРБАЙДЖАНА В НАЧАЛЕ XX ВЕКА (1900- 1917), БАКУ ЕЛМ.
فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام
دوره 14، شماره 34
فروردین 1402
صفحه 141-165

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 11 آذر 1401
  • تاریخ بازنگری: 25 دی 1401
  • تاریخ پذیرش: 24 بهمن 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار