اقشار برخوردار از سیورغال در عصر تیموریان و امتیازات آنان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

چکیده

"سیورغال" نوعی از واگذاری زمین در عصر تیموریان بود که از سوی سلطان و یا حاکم به‌صورت موروثی در ازای خدمات نظامی به نزدیکان، وابستگان و اُمرای وفادار لشکری و سپس به کارگزاران کشوری ، روحانیان و...اختصاص می‌یافت. سیورغامیشی ها (دارندگان و صاحبان سیورغال) به دلیل برخورداری از پاره‌ای امتیازات در آغاز عصر تیموری به‌سرعت به یک قدرت سیاسی برتر نسبت به رقبای خود تبدیل شدند، به‌گونه‌ای که شاهرخ دومین سلطان تیموری، به تغییراتی درزمینه نحوه واگذاری و امتیازات سیورغال ها اقدام نمود.
پرسش اصلی مقاله حاضر این است که: چرا سیورغال از دوران شاهرخ به اقشار گوناگون اما در ابعاد کوچک‌تر اعطاء می‌شد.
نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که پیوند قبایلی حاکم بر ساختار سیاسی حکومت تیموریان در آغاز موجب شد تا وی در دوران جهانگشایی خود، به نخبگان گروه‌های مختلف امتیاز سیورغال اعطاء نماید، اما دوران جهانداری شاهرخ، دوران گذار از ساختار قبیله‌ای به ساختار شهری بود، لذا برای عبور از این گذار تغییراتی در ساختار سیاسی و اقتصادی ضروری بود. درنتیجه تا پایان دوران تیموریان از یک‌سو از میزان اراضی سیورغال اُمرا و فرماندهان نظامی کاسته شد و از سوی دیگر طیف وسیعی از اقشار مذهبی و دیوانی و...با اعطای قلمروی سرزمینی کمتر در جرگه سیورغامیشی قرار گرفتند. روش تحقیق در این مقاله به صورت توصیفی- تحلیلی و با استفاده از آمار توصیفی می باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Social Strata of the Timurid Era Who had the Right to Possession of “Siorghal” and Their Privileges

نویسنده [English]

  • shahrzad sasanpour
Assistant Professor, Islamic Azad University, Central Tehran Branch
چکیده [English]

“Siorghal” was a type of land assignment in the Timurid era, which was given in hereditary by the sultan or the ruler in exchange for military services to relatives, dependents and loyal army commanders, and then to state officials, clerics, etc. Due to having some privileges at the beginning of the Timurid era, the Siorghamishis (owners of Siorghals) quickly became a superior political power compared to their rivals, in such a way that Shahrukh, the second Timurid sultan, made changes in the way of handing over and the privileges of Siorghals.   The main question of the current article is: why Siorghal was given to different classes but in smaller sizes since Shahrukh's era? The results of this research show that the tribal ties dominating the political structure of the Timurid government at the beginning caused Timur to give Siorghal mainly to the military-tribal elite during his world expansion. However, Shahrukh's reign was a period of transition from a tribal structure to an urban structure, so it was necessary to make changes in the political and economic structure. As a result, until the end of Timurid era, on the one hand, the amount of Siorghal lands of military commanders was reduced, and on the other hand, a wide range of religious, administrative, and artist classes were placed in the ranks Siorghamishis by granting lands, albeit with a smaller area.  In this article, the descriptive-analytical research method has been used by arranging the research data in the form of statistical tables.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran
  • Timurids
  • Sioarghal
  • land policies
  • centralism
  • urbanism
  • کتاب‌ها

    • استر آبادی، میرزا مهدی خان (1384)، سنگلاخ- فرهنگ ترکی به فارسی، ویرایش روشن خیاوی، تهران، نشر مرکز، چاپ دوم.
    • السلمانی، تاج‌الدین (1955/م)، شمس الحسن، چاپ عکسی از روی نسخه شماره- 3045، کتابخانه لالا افندی، با ترجمه آلمانی از هانس روبرت رومر، ویسپادن، چاپخانه فرانتس اشتاینر.
    • باخزری، نظام الدین عبدالواسع (1357)، منشأالانشاء، تألیف ابوالقاسم شهاب الدین احمد خوافی، به کوشش رکن الدین همایونفرخ، جلد اول، تهران، دانشگاه ملی ایران.
    • پطروشفسکی (1344)، کشاورزی و مناسبات ارضی در ایران، ترجمه کریم کشاورز، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی.
    • پیکولوسکایا و همکاران، نینا (1354)، تاریخ ایران از آغاز تا پایان سده هیجدهم میلادی، ترجمه کریم کشاورز، ج 2، تهران، موسسه تحقیقات اجتماعی.
    • تاکستن، حیدر، درال، راکسبورد و همکاران (1384)، تیموریان، ترجمه یعقوب آژند، تهران، مولی.
    • تربتی حسینی، ابوطالب (1342)، تزوکات تیموری، از روی نسخه چاپی آکسفورد 1773/م، تهران، کتاب‌فروشی اسلامیه.
    • تهرانی، قاضی ابوبکر (1356)، دیاربکریه، با مقدمه فاروق سومر- نجاتی لوقال، تهران، طهوری.
    • حافظ ابرو (1349)، جغرافیای حافظ ابرو، به کوشش نجیب مایل هروی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
    • حافظ ابرو (1372)، زبده التواریخ، به کوشش سید کمال حاج سید جوادی، تهران، نشر نی.
    • حسینی فسایی، حاج میرزا حسین (بی‌تا)، فارسنامه ناصری، تهران، کتابخانه سنایی، چاپ سنگی.
    • خوافی، فصیح احمد بن جلال محمد (1339)، مجمل فصیحی، به تصحیح و تحشیه محمود فرخ، مشهد، باستان.
    • خواند میر، غیاث‌الدین بن همام الدین الحسینی (1333)، تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر، به اهتمام جلال‌الدین همایی و دکتر محمد دبیر سیاقی، تهران، کتاب‌فروشی خیام.
    • خواند میر، غیاث‌الدین (1317)، دستورالوزرا، با تصحیح و مقدمه سعید نفیسی، تهران، اقبال.
    • روملو، حسن بیک (1349)، احسن التواریخ، به اهتمام دکتر عبدالحسین نوایی، تهران، بنگاه نشر و ترجمه کتاب.
    • رویمـر، هـانس روبـرت (1380)، ایــران در راه عصــر جدیـد، ترجمـه آذر آهنچـی، تهــران، دانشگاه تهران.
    • رویمر و همکاران، هانس روبرت (1387)، تاریخ تیموریان «به روایت کمبریج»، ترجمه یعقوب آژند، تهران، جامی.
    • زمچی اسفزاری، معین الدین محمد، ترسل، نسخه خطی مجلس شورای اسلامی، شماره بازیابی 1113718.
    • زمچی اسفزاری، معین‌الدین محمد (1380 ه.ق- 1961/ م)، روضات الجنات فی اوصاف مدینه هرات، کلکته، مطبعه رر پاسری.
    • سمرقندی، عبدالرزاق (1365 ه.ق- 1946/م)، مطلع السعدین و مجمع البحرین، به تصحیح پروفسور محمد شفیع، لاهور، چاپخانه گیلانی.
    • شامی، نظام‌الدین (1363)، ظفرنامه، به اهتمام فلکس تاور، پراگ چکسلواکی، چاپخانه دولتی پداگوژیک.
    • شامی، نظام‌الدین (1937/م)، ظفرنامه، به اهتمام فلکس تاور، با مقدمه پناهی سمنانی، بیروت: مطبعه آمریکایی.
    • فوربزمنز، بئاتریس (1377)، برآمدن و فرمانروایی تیمور، ترجمه منصور صفت گل، تهران: موسسه خدمات فرهنگی رسا.
    • غفاری قزوینی، قاضی احمد (1343)، تاریخ جهان آراء، به اهتمام مجتبی مینوی، تهران، کتاب‌فروشی حافظ.
    • کاتب یزدی، احمد بن حسین بن علی (1357)، تاریخ جدید یزد، به کوشش ایرج افشار، تهران، امیرکبیر.
    • لاری انصاری، مصلح الدین (بی‌تا)، میکروفیلم شماره- ADD-MS NO.1650
    • لمبتون، ک.آن. س (1377)، مالک و زارع در ایران، ترجمه منوچهر امیری، تهران، علمی- فرهنگی.
    • محمد پادشاه (شاد)(1336)، فرهنگ جامع فارسی آنندراج، به کوشش محمد دبیر سیاقی، تهران، کتاب‌فروشی خیام.
    • میرخواند، محمد بن خاوند شاه بلخی (1339)، روضه الصفا، ترجمه مصالح، تهران، کتاب‌فروشی خیام.
    • نطنزی، معین‌الدین (1336)، منتخب التواریخ معینی، به کوشش ژان اوبن، ترجمه عباس پرویز، تهران، کتاب‌فروشی خیام.
    • همدانی، خواجه رشیدالدین فضل‌الله (1373)، جامع التواریخ، به کوشش روشن و مصطفی موسوی، تهران، نشر نو.
    • یزدی، شرف‌الدین علی (1887/م)، ظفرنامه، به تصحیح و تحشیه مولوی محمد الهداد، کلکته: بپتست مشن پاریس.
    • یزدی، شرف‌الدین علی (1336)، ظفرنامه، به تصحیح و اهتمام محمد عباسی، تهران، امیرکبیر.
    • یزدی، شرف‌الدین علی (1387)، ظفرنامه، محقق سید سعید میر محمدصادق، مصحح عبدالحسین نوایی، تهران، کتابخانه، موزه و اسناد مجلس شورای اسلامی.
    • مقالات
    • بوآ، ل، «تمدن تیموریان»، ترجمه باقر امیرخانی، نشریه دانشکده ادبیات تبریز، ش 10، 1344.
    • دین پرست، ولی «فنون رزم و تجهیز سپاه در رویکردهای نظامی تیمور»، فصلنامه مطالعات تاریخ انتظامی، ش 24، 1399.

    منابع انگلیسی

    • Asimov, M.S. and C. E. Bosworth, (1998), History of Civilizations of Central Asia. The age of achievement:A.D. 750 to the end of the fifteenth century. Volume IV.) 1998, Part One.The historical, social and economic setting. Editors: M. S. Asimov and C. E. Bosworth, Multiple History Series, UNESCO Publishing English text edited by Jana Gough. Composed by Éditions du Mouflon, 94270 Le Kremlin-Bicêtre (France), Printed by Imprimerie Darantiere, 21800 Quétigny (France), Published in 1998 by the United Nations Educational.
    • Forbes Manz, Beatrice, (2007), Power, Politics and Religion in Timurid Iran. Editorial Board, David Morgan (general editor) Virginia Aksan, Michael Brett, Michael Cook, Peter Jackson, Tarif Khalidi, Chase Robinson, Cambridge University Press.
    • Forbes Manz, Beatrice (1989), The rise and rule of Tamerlane. Cambridge Studies in Islamic Civilization.General Editor, Martin Hinds.Advisory Editors Josef van Ess, Mwtin Kunt, David Morgan, Roy Mottahedeh.
    • NICOLLE PHD, David (1990), THE AGE OF TAMER LANE. Color plates by ANGUS MCBRIDE. first published in Great Britania. By osprey publishing, Elms Gourt, chapul way, Bottey, oxford ox2 9Lp, United Kingdom.
    • SABTELNY, Maria, Eva, (1988-a), “Centralizing reform and its opponents in the late Timurid period”, Iranian studies, xxI, nos.1-2.
    • SABTELNY, Maria, Eva, (1988-b). Socio economic bases of cultural patronage under the Timurid, International journal of Middle East studies, I jmEs. Vol. 20, no, 4. pp. 479-505.
    • SABTELNY, Maria, Eva (2007), “Timurids in Transition.Turko-Persian Politics and Acculturation in. Medieval Iran.LEIDEN” BOSTON. Brill’s.Inner Asian Library. Editors Nicola Di Cosmo.Devin DeWeese. Caroline Humphrey, VOLUME 19.