گفتمان کاوی انتقادی خاطرات سردار مریم بختیاری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری ایران اسلامی دانشگاه تربیت مدرس تهران

2 استادیار دانشگاه ولی‌عصر (عج) رفسنجان

چکیده

خاطرات عصر قاجار که زمینه‎های شکل‎گیری و توسعۀ آن ارتباطی تنگاتنگ با ورود مظاهر مدرن به ایران دارد، با قلم و بیان مردان روایت‎گر آغاز و توسعه‎ یافته است. دراین آثار زنان به‎عنوان سوژه‎ای مستقل نقشی ندارند؛ اما کتاب سردار مریم بختیاری، به‎عنوان اولین زن خاطره‎نگارعصر قاجاری، در این میان اثری متفاوت است. مسئلۀ اصلی و هدف نوشتار حاضر واکاوی متن خاطرات مریم بختیاری با تکیه بر روش گفتمان‎کاوی انتقادی فرکلاف، جهت رسیدن به چگونگی بازنمایی نقش‎های جنسیتی در این اثر است. لذا با استفاده از سه مبحث اصلی این نظریه در حیطۀ متن، پرکتیس گفتمانی و پرکتیس اجتماعی، می‎توان چنین تحلیل کرد که این اثر برخلاف گفتمان سنتی، بر نقش‎ها و وجود زنان در جامعه و لزوم اهمیت دادن به ایشان، تأکید دارد. همچنین دیگر یافته‎های پژوهش نشان می‎دهد که کتاب خاطرات او پا را از حوزۀ گفتمان محصور در سنت فراتر نهاده و در همین راستا سردار مریم با ترکیب کنش‎های جنسیتی در قالب گفتاری با احساس زنانه، از متون میان گفتمانی خویش فراتر رفته و به خلق متنی متفاوت دست زده است که همانا محصول آن، برساخت اندیشه‎ای فراتر از عصر خویش است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Critical discourse analysis of Sardar Maryam Bakhtiari's memoirs

نویسندگان [English]

  • somayeh Abbasi 1
  • Somayeh Khanipour 2
1 PhD in Islamic Iran, Tarbiat Modares University, Tehran
2 Assistant Professor of Vali Asr University (Aj), Rafsanjan,
چکیده [English]

The memoirs of the Qajar era, whose formation and development are closely related to the arrival of modern manifestations in Iran, began and developed with the pen and expression of male narrators.In these works; women do not play a role as an independent subject But Sardar Maryam Bakhtiari's book; as a first female memoirist of the Qajar era, is a different work. The main issue of this paper is the analysis of Maryam Bakhtiari's memoirs, based on Farklough's critical discourse analysis approach, in order to find out how generic roles are represented in this work. Therefore, by using the three main topics of this theory in text, discourse practice and social practice, it can be analyzed that this book, contrariwise the traditional discourse, emphasizes on the roles and being of women in the society and the necessity of according them importance. Also, other obtained results of the research show that her book has gone beyond the field of discourse confined in tradition, in this regard, through combining generic actions in the form of language with feminine feelings, Sardar Maryam has gone beyond her interdiscourse texts and created a different text. Which produced a construction of thought beyond her era.

کلیدواژه‌ها [English]

  • critical discourse analysis
  • Memories
  • memoir
  • Sardar Maryam Bakhtiari
  • Qajar era
  • کتاب‌ها

    • احمدی، بابک (1388)، ساختار و تاویل متن، تهران، نشر مرکز.
    • بختیاری، سردار مریم (1382)، خاطرات سردار مریم بختیاری، ویراسته غلام‎عباس نوروزی بختیاری، تهران، آنزان.
    • بهرامپور، شعبانعلی (1379)، درآمدی بر تحلیل گفتمان: گفتمان و تحلیل گفتمانی، گردآورنده محمدرضا تاجیک، تهران، فرهنگ گفتمان.
    • تاج‌السلطنه (1361)، خاطرات تاج‌السلطنه، به کوشش منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان، تهران، نشر تاریخ ایران.
    • سرائی، لیلا (1394)، «مریم بختیاری»، فرهنگ‌نامه زنان ایران و جهان، ج 1، تهران، ارتباط نوین.
    • سردار بهادر، جعفرقلی خان (1378)، خاطرات سردار اسعد بختیاری، به کوشش ایرج افشار، تهران، اساطیر.
    • سلطانی، سید علی‌اصغر (1384)، قدرت، گفتمان و زبان: ساز و کارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران، تهران، نی.
    • عاملی رضایی، مریم (1389)، سفر دانه به گل؛ سیر تحول جایگاه زن در نثر دورۀ قاجار (1210-1340ق)، تهران، نشر تاریخ ایران.
    • عین‎السلطنه، قهرمان‌میرزا سالور (1376)، روزنامه خاطرات عین‌السلطنه، به کوشش مسعود سالور، ایرج افشار، تهران، اساطیر.
    • فرکلاف، نورمن (1379)، تحلیل انتقادی گفتمان، ترجمه گروهی، تهران، دفتر مطالعات و توسعه رسانه‎ها.
    • فیرحی، داود (1378)، قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام (دوره میانه)، تهران، نشر نی.
    • قدیمی قیداری، عباس (1393)، تداوم و تحول تاریخ‌نویسی در ایران عصر قاجار، تهران، پژوهشکدۀ تاریخ اسلام.

     

    • ون دایک، ای.تئون (1382)، مطالعاتی در تحلیل گفتمان: ازدستور متن تا گفتمانکاوی انتقادی، ترجمه پیروز ایزدی و دیگران، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‎ها.
    • یورگنسن، ماریان و لوئیز فیلیپس (1389)، نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمه هادی جلیلی، تهران، نشر نی.

    مقاله‌ها

    • آقاگل‎زاده، فردوس، غیاثیان مریم‎سادات، «رویکردهای غالب در تحلیل گفتمان انتقادی»، زبان و زبان‌شناسی، ش 1، 1386.
    • جوادی، یگانه، محمدرضا، صحفی، سیدمحمدعلی، «روایت‎ زنانه از جنگ»، فصلنامه علمی-پژوهشی نقد ادبی، ش 21، 1392.
    • فتحی، سروش، سرایی، حسن، زارع، زهرا، «روش کیفی در مطالعات اجتماعی با تأکید بر روش تحلیل گفتمان و تحلیل گفتمان انتقادی»، پژوهش‌نامه علوم اجتماعی، ش 2، 1378.
    • عاملی رضایی، مریم، مهرآیین، مصطفی، ایشانی، طاهره، افکار امیریون، پریسا، «تحلیل گفتمان خاطرات زنان عصر مشروطه و پهلوی»، ادبیات پارسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ش 2،.1400
    • عباسی سمیه، «تحلیل ساختار روایت در خاطرات روزنگاشت قهرمان‌میرزا عین‎السلطنه»، دو فصلنامه علمی تاریخ نگری و تاریخ‌نگاری دانشگاه الزهرا، ش 26، 1399.

    پایاننامه

    • رضوی، فاطمه (1392)، زنانهنویسی در عهد قاجار؛ سبکشناسی خاطرات منسوب به تاجالسلطنه، پایان‎نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.