تحلیل نسبت شریعت و قانون از دیدگاه ثقه‌الاسلام تبریزی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه پیام نور ، تهران

2 دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

3 استادیار دانشگاه تبریز

چکیده

در عصر قاجار برای اولین بار تعابیر و کلماتی وارد ادبیات سیاسی و اجتماعی ایران شد که از یک سو نشانۀ آشنایی ما با غرب بود و از سوی دیگر باعث تحول در تعابیر و مفاهیم گذشته شد. کاربرد این تعابیر و ترکیبات از سوی روشنفکران و روحانیون مؤثر در مشروطه بیشتر نمایان بود. مهم‌ترین واژه و تعبیر این دوره یا چالش فکری رابطه «شریعت» و «قانون» بود که در نوشته‎ها و روزنامه‎های آن دوره از سوی روشنفکران و اندیشمندان به جامعه انتقال یافت. این مفاهیم جدید را روحانیون نیز در اندیشه‎های خود به کار بردند. در پژوهش حاضر با مطالعۀ آثار و کتاب‌های ثقه‎الاسلام تبریزی دربارۀ اصول اعتقادی، اندیشه‎های جدید و افکار مدرن وی، نسبت جایگاه شریعت و قانون مورد بررسی قرار گرفته است. مفهوم قانون در باور او نه‌تنها در تضاد با پایه‎های اساسی شریعت و اصول مذهبی نیست بلکه همسو با آن و مورد تأیید اصول دین نیز می‎باشد. متدولوژی این پژوهش تحلیلی- تبیینی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the relationship between Sharia and Constitution from Thiqat al-Islam's Point of View

نویسندگان [English]

  • samad zahiri 1
  • Ebrahim Hooshyar 2
  • Reza Nasiri hamed 3
1 Assistant Professor of Payame Noor University, Tehran
2 PhD student in Political Science, Islamic Azad University, Tabriz Branch
3 Assistant Professor, University of Tabriz
چکیده [English]

In the Qajar era, for the first time, interpretations and words entered the political and social literature of Iran, which on the one hand was a sign of our familiarity with the West and on the other hand caused a change in the interpretations and concepts of the past. The use of these interpretations and combinations by influential intellectuals and clerics in the constitution was more apparent. The most important word and interpretation of this period or an intellectual challenge was the relationship between "Sharia" and "law" which was transmitted to the society by the intellectuals and thinkers in their writings and newspapers of that period. The clergies also used these new concepts in their thoughts. By studying the works and books of Thiqat al-Islam Tabrizi about the principles of his belief, new ideas and modern thoughts, the relationship between the status of Sharia and law has been examined. In his opinion, this concept of law is not in contradiction with the basic foundations of Shari'a and religious principles, and in fact, it is in line with it and approved by the principles of religion. The methodology of this research is analytical-explanatory.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Law
  • Tyranny
  • Jurisprudence
  • Sharia
  • Qajar
  • کتاب‌ها

    • قرآن مجید.
    • آجودانی، ماشاءالله (1387)، مشروطۀ ایرانی، تهران، نشر اختران، چاپ نهم.
    • آخوندزاده، فتحعلی (1961)، مکتوبات کمالالدوله، تهران، بادکوبه.
    • آربلاستر، آنتونی (1367)، لیبرالیسم غرب ظهور و سقوط، ترجمه عباس مخبر، چاپ چهارم، تهران، نشر مرکز.
    • اصیل، حجت‎اله (1381)، مجموعه رسالههای میرزا ملکم خان، تهران، نشر نی.
    • بشریه، حسین (1381)، جامعه‌شناسی سیاسی (نقش نیروهای اجتماعی در زندگی سیاسی)، چاپ هشتم، تهران، نشر نی.
    • تابکی، تورج (1385)، تجدد آمرانه، ترجمه مهدی حقیت‎خواه، تهران، انتشارات ققنوس.
    • ترکمان، محمد (1362)، رسائل شیخ فضلالله نوری، تهران، نشر رسا.
    • ثقه‎الاسلام، میرزاعلی (1398)، رساله لالان، تصحیح محمدعلی جهان‌پور، چاپ اول، ناشر مصحح.
    • جعفری، لنگروی (1368)، ترمینولوژی حقوق، تهران، نشر کتابخانه گنج دانش.
    • حائری، عبدالهادی (1387)، تشیع و مشروطیت در ایران، چاپ چهارم، تهران، امیر کبیر.
    • حقدار، علی‌اصغر (1395)، اسنادی از مشروطه‌پژوهی در ایران، دفتر سوم، امر سیاسی در رسایل عصر مشروطیت، چاپ اول، تهران، ناشر باشگاه ادبیات.
    • راهدار، احمد (1384)، مدرنیته و عصر مشروطیت، کتاب ششم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
    • رجایی، فرهنگ (1373)، معرکه جهان‌بینیها، تهران، نشر احیاء کتاب.
    • زرگری‌نژاد، غلامحسین (1374)، شیخ فضل‌الله نوری حرمت مشروطه، رسائل مشروطیت، تهران، انتشارت کویر.
    • زلمی، ابراهیم مصطفی (1390)، فلسفه احکام قرآن، ترجمه محمود ابراهیمی، نشر اراس، سنندج.
    • زلمی، ابراهیم مصطفی (1394)، گذری بر شریعت اسلامی، ترجمه احمد نعمتی، نشر احسان.
    • سبزواری، محمدباقر (1285ق)، روضهالانوار، تهران.
    • طباطبایی، سیدمحمدحسین (1378)، تفسیر المیزان، جلد 5، تهران، مؤسسه‎ انتشارات‎ امیرکبیر.
    • فتحی، نصرت‌اله (1355)، مجمل‌الحوادث، مجموعه آثار قلمی ثقه‌الاسلام شهید تبریزی، انتشارات انجمن ملی.
    • فتحی، نصرت‎اله (1355)، مجموعه آثار قلمی شادروان ثقه‌الاسلام شهید تبریز، چاپ اول، تهران، ناشر انجمن آثار ملی.
    • فیرحی، داوود (1382)، نظام سیاسی دولت در اسلام، تهران، انتشارات سمت.
    • کسروی، احمد (1388)، تاریخ مشروطه ایران، تهران، نشر هرمس.
    • کسروی، احمد (بی‎تا)، تاریخ هیجده‌ساله آذربایجان، چاپ سوم، تهران، نشر نگاه.
    • گروهی از مؤلفین (محمدعلی نجار، ابراهیم مصطفی، حامد عبدالقادر، احمد حسن الزیاره) (1387)، المعجم الوسیط، جلد 1، نشر: دار الدعوه‌.
    • مستشارالدوله، میرزایوسف (1287)، یک کلمه، تهران، کتابخانه ملی به شماره 1063364.
    • مکارم شیرازی، ناصر و همکاران (1385)، دایره‌المعارف فقه مقارن، جلد 1، قم، مدرسه امام علی بن ابیطالب (ع).
    • ملک‌زاده، مهدی (1383)، تاریخ انقلاب مشروطیت، تهران، نشر سخن، جج 7-6.
    • مؤسسه فرهنگی و هنری قدر ولایت (1389)، در مشروطیت چه گذشت، چاپ سوم، تهران، انتشارات مؤسسه فرهنگی و هنری قدر ولایت.
    • ناظم‌الاسلام کرمانی، محمد (1392)، تاریخ بیداری ایرانیان، علی‌اکبر سعیدی سیرجانی، جلد دوم، چاپ هفتم، نشر پیکان.
    • نائینی، محمدحسین (1378)، تنبیه‌الامه و تنزیه‌المله، مقدمه سید محمود طالقانی، چاپ نهم، تهران، شرکت سهامی انتشار.
    • نصرتی، عبداله (1390)، رویارویی با تجدد، جلد اول، چاپ دوم، تهران، نشر علم.
    • همایون کاتوزیان، محمدعلی (1386)، دولت و جامعه مدرن در ایران، ترجمه حسن افشار، تهران، نشر مرکز، چاپ چهارم.
    • همایون کاتوزیان، محمدعلی (1393)، تضاد دولت و ملت، نظریه تاریخ و سیاست در ایران، ترجمه علیرضا طیب، تهران، نشر نی.
    • یثربی، یحیی (1382)، ماجرای غم‌انگیر روشنفکری در ایران، تهران، چاپ سوم، انتشارات، مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه.

    منابع لاتین

    • Bury, J.B. )1910(, The Constiution of the later Roman Empirc. com-bridge.
    • Clapp, James E., )2000(. Dictionary of law, (New York: Random House Publication, 2000).
    • Divid J, Howarth, (1995), (Discourse Theory) in Theory and Methods in Poritical science, Edited by Divid Marsh and Gery Stoker (London: Macmillan).
    • Garner, Brayan A., (2004), Black's Law Dictionary, (USA: Thonson Press).
    • Hermann, Denis, (2010), 'Systeme Parlementaire et Consultation Selon Thiqat al-islam-i Tabriz: legitimation religieuse et justification historique'. in Denis Hermann and Sabrina Mervin, Courants Et Dynamiques Chiites a l epoque modern (XVIlleXxe siècles), Orient-Institut Beirut, and Institut Francais de Recherche en Iran, Beirut.
    • keddie, Nikki, R. (1995). Iran the Muslim world: Resistance an Revolation, Newyork University Press.
    • Nikki, R. Keddie, (1972), Roots of the ulamaos Power in modern Iran, in scholarsaints, an Sufis: Muslim Religious Instituions since 1500, (los angeles: University of California Press).
    • Roger M. Savory. (1979). 'The Problem of Sovereignty in the Ithana Ashari (Twelve') Shi'i State," Middle East Review.
    • Said Amir Arjmand. (1984). The sha law of God and the Hidden Imam, Religion, Political order and Soceital change in Iran Form the Begining to 1980 (Chicago and London: The University of Chicago Press.