تأثیر سیاست ملی‌گرایی و تمرکزگرایی رضاشاه بر وضعیت آموزشی مدارس اقلیت‌های دینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد تاریخ دانشگاه تهران

2 دانشیار دانشگاه تهران

چکیده

در دوران رضاشاه، سیاست‌های تمرکز، تجدد آمرانه و وحدت ملی منجر به اصلاحاتی در زمینۀ آموزش شد. این دوران به دلیل تلاش برای هدایت جامعه به‌سوی آموزش نوین در سایۀ ملی‌گرایی و تمرکزگرایی از بُعد آموزش‌وپرورش، دوران مهمی در تاریخ ایران محسوب می‌شود. مقالۀ حاضر درصدد است با روش توصیفی‌تحلیلی و با تکیه بر اسناد به این پرسش پاسخ دهد که سیاست ملی‌گرایی و تمرکزگرایی دوران رضاشاه چه تأثیری بر وضعیت مدارس اقلیت‌های دینی (ارمنیان، زرتشتیان و یهودیان) گذاشت. در این برهه، مدارس اقلیت‌های دینی تحت تأثیر این دو سیاست قرار گرفتند. در برخی برنامه‌های آموزشی فعالیت‌های مدارس همسو با سیاست آموزشی جدید نبود و در مقابل آن مقاومت‌هایی از طرف جامعه اقلیت‌ها صورت گرفت که مدارس آنان را با چالش‌هایی روبرو ساخت. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که آموزش در میان اقلیت‌های دینی از جهت تدریس زبان فارسی، مواد درسی، نام آموزشگاه‌ها، تعطیلات و فوق‌برنامه تحت تأثیر تغییرات جدید قرار گرفت. تعطیلی برای بعضی مدارس، دائمی و دانش‌آموزان آنان در مدارس دولتی ادغام شد و برای برخی مدارس، موقت (یک یا چند ماه) و تا زمان الزام آنان به اجرای برنامه‌های وزارتی بود. دلیل مقاومت آنان در برابر سیاست جدید آموزشی گرایش به استقلال آموزشی و نگرانی به‌خاطر از دست دادن هویتشان بود و پیامد آن نظارت نسبی دولت و نارضایتی اقلیت‌ها از حاکمیت وقت بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Impact of Reza Shah's Nationalist and Centralist Policy on the Educational Status of Religious Minority Schools

نویسندگان [English]

  • amene shahmoradi 1
  • Dariush Rahmanian 2
1 Master of History, University of Tehran,
2 Associate Professor, University of Tehran,
چکیده [English]

During Reza Shah's reign, the policies of centralization, authoritarian modernity, and national unity led to reforms in the field of education. This period is considered as an important period in the history of Iran due to the efforts leading the society towards modern education in the shadow of nationalism and centralism. The present article seeks to answer this question, "What effects did the nationalist and centralist policies of Reza Shah era have on the situation of schools of religious minorities (Armenians, Zoroastrians and Jews)?" This work implemented a descriptive-analytical method and relied on the available documents. At that time, religious minority schools were affected by these two policies. In some educational programs, schools activities were not in line with the new educational policy, and there was resistance from the minority community, which challenged the schools. The findings of this study show that education among religious minorities was affected by the new changes in terms of Persian language teaching, curriculum, school names, holidays and extracurricular activities. The closure for some schools was permanent and their students merged into public schools, and for some schools, it was temporary (one or more months) until they were required to implement the ministry programs. The reason for their resistance to the new educational policy was the tendency towards educational independence and the fear of losing their identity, and the consequence was the relative control of the government and the dissatisfaction of the minorities with the rule of the time.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nationalism
  • Centralism
  • Reza Shah
  • Zoroastrians
  • Armenians
  • Jews
اسناد
آرشیو اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه
-    ____ کارتن 148، پوشه 107، سال 1306
-    ____ کارتن27، پرونده 17، سال 1316ش.
-    ____ کارتن28، پوشه 17، 1336ق
-    ____ کارتن 30، پوشه 30، 1338ق
-    ____ خارجه کارتن 28، پوشه 10، 1334ق.
-    ____ کارتن26، پوشه 19، سال 1316ش.
آرشیو سازمان اسناد ملی ایران
-    ____ شناسه سند 12462/ 297، سال 1311ش.
-    ____ شناسه سند6621/297، سال 1314ش.
-    ____ شناسه سند24022/297، سال 1317ش.
-    ____ شناسه سند 13466/297، سال 1307ش.
-    ____ شناسه سند 10980/297، سال 1316ش.
-    ____ شناسه سند 12244/297، سال 1315ش.
-    ____ شناسه سند 12245/297، سال 1315ش.
-    ____ شناسه سند 13183/297، سال 1312ش.
-    ____ شناسه سند 17268/297، سال 1300ش.
-    ____ شناسه سند 17316/297، سال 1313ش.
-    ____ شناسه سند 26593/297، سال 1316ش.
-    ____ شناسه سند33976/297، سال 1313ش.
-    ____ شناسه12164/297، سال 1315ش.
-    ____ شناسه سند 1176/291، سال 1311ش.
-    ____ شناسه سند 12460/297، سال 1314ش.
-    ____ شناسه سند 12480/297، سال 1306ش.
-    ____ شناسه سند 13463/297، سال 1315ش.
-    ____ شناسه سند 14356/297، سال 1313ش.
-    ____ شناسه سند 14384/297، سال 1307ش.
-    ____ شناسه سند 14408/297، سال 1311ش.
-    ____ شناسه سند 14411/297، سال 1313ش.
-    ____ شناسه سند 21703/297، سال 13-1312ش.
-    ____ شناسه سند 25578/297، سال 1308ش.
-    ____ شناسه سند17295/297، سال 1303ش.
-    ____ شناسه سند26277/297، سال 1313ش.
-    ____ شناسه سند33393/297، سال 1316-1317ش.
-    ____ شناسه سند 12182/297، سال 1315ش.
-    ____ شناسه سند 13870/297، سال 1308ش.
-    ____ شناسه سند 12162/297، سال1309ش.
-    کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
-    کارتن 14، دوسیه 55، کد 05576-22، سال 1309
-    کارتن 12، دوسیه 075، کد05906-02، شال 1304
کتاب‌ها
-    آبراهامیان، یرواند (1389)، تاریخ ایران مدرن، ترجمه محمدابراهیم فتاحی. تهران: نشر نی.
-    آشوری، داریوش (1376)، دانشنامه سیاسی، تهران: انتشارات مروارید.
-    آوانسیان، هراچ (1388)، کلیسای وانک، اصفهان: بهار آزادی.
-    اتابکی، تورج (1385)، تجدد آمرانه، ترجمه مهدی حقیقت‌خواه، تهران: ققنوس.
-    اسمیت، آنتونی (1383)، ناسیونالیسم: نظریه، ایدئولوژی، تاریخ. ترجمه منصور انصاری، تهران: انتشارات تمدن ایرانی.
-    اکبری، محمدعلی (1384)، تبارشناسی هویت جدید ایرانی (عصر قاجار و پهلوی)، تهران: علمی فرهنگی.
-    الول ساتن، ال. پی (بی‌تا)، رضاشاه کبیر یا ایران نو، ترجمه عبدالعظیم صبوری. بی‌نا.
-    ایمانه، مجتبی (1355)، تاریخ فرهنگ اصفهان، اصفهان: دانشگاه اصفهان.
-    پیشدادی، جمشید (1374)، خاطرات 365 روز یا پاره‌ای از سنت‌های زرتشتیان در سده گذشته، بی‌نا.
-    پیشدادی، جمشید (1377)، یادنامه میرزا سروش لهراسب، بی‌نا.
-    حکمت، علی‌اصغر (1335)، سی خاطره از عصر فرخنده پهلوی، شرکت چاپ پارسا.
-    رایس، کلارا کولیور (1383)، سفرنامه کلارا کولیور رایس، ترجمه اسدالله آزاد. تهران:نشر کتابدار.
-    صدیق، عیسی (1352)، چهل گفتار، تهران: دهخدا.
-    صدیق، عیسی (1355)، مختصر تاریخ فرهنگ ایران، تهران: شرکت سهامی طبع کتاب.
-    ظهیرالدوله (1351)، خاطرات و اسناد ظهیرالدوله، به کوشش ایرج افشار، انتشارات فرانکلین.
-    فروحی، علی؛ فرامرز طالبی (1385)، ارمنیان گیلان، رشت: نشر.
-    کاتم، ریچارد (1383)، ناسیونالیسم در ایران، ترجمه احمد تدین، انتشارات کویر.
-    کاظم‌زاده، کاظم (1350)، آثار و احوال کاظم‌زاده ایرانشهر، تهران: اقبال.
-    کرونین، استفانی (1383)، رضاشاه و شکل‌گیری ایران نوین، ترجمه مرتضی ثاقب‌فر. تهران: جامی.
-    کیخسرو شاهرخ (1335)، یادداشت‌های ارباب کیخسرو، چاپ پرچم.
-    مک کی، ساندرا (1385)، ایرانی‌ها، ترجمه شیوا رویگریان، ققنوس.
-    مناشری، دیوید (1396)، نظام آموزشی و ساختن ایران مدرن، ترجمه محمدحسین بادامچی و عرفان مصلح، تهران: حکمت سینا.
-    میناسیان، لئون (1383)، تاریخ ارمنیان جلفای اصفهان در یکصد و چهل سال اخیر، اصفهان: انتشارات گلبن.
-    ناطق، هما (1380)، کارنامه فرهنگی فرنگی در ایران، تهران: انتشارات معاصر پژوهان.
-    نتصر، آمنون (1996)، پژوهشنامه یهود ایران، پادیاوند، جلد 1 انتشارات مزدا.
-    هوویان، آندرانیک (1381)، ایرانیان ارمنی، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
مقاله
-    افشار، محمود (1304)، «آغازنامه»، آینده، سال اول، شماره 1.
-    افشار، محمود (1306)، «مسئله ملیت و وحدت ملی ایران»، آینده، سال دوم، شماره 8.
-    تقی‌زاده، حسن (1304)، «تعلیم ابتدایی یا عالی»، آینده، سال اول، شماره 6.
-    سهیم، هایده (1375)، «خاطرات یهودیان ایران»، ایراننامه، سال پانزدهم، شماره57.
-    علیزاده، محمدعلی و طرفداری، علی‌محمد (1388)، «نقش فرهنگی زرتشتیان در تقویت ملی‌گرایی و شکل‌گیری هویت ملی باستان‌گرا در عصر پهلوی»، دوره4، شماره 15.
-    مانوکیان، آرپی (1388)، «ارمنیان و مجلس از مشروطیت تا سقوط قاجاریه»، فصلنامه فرهنگی پیمان، سال سیزدهم، شماره48.
-    یاسمی، رشید (1306)، «ادبیات ملی»، آینده، سال دوم، شماره 9.
نشریات
-    اخگر، سال هفتم، دوره سوم، شماره 1011، 1313.
-    اطلاعات، شماره 3882، دی 1306.
-    اطلاعات، شماره 416، 10دی 1306.
-    کاوه، سال پنجم، شماره 1 و 2، 1920.
-    مهنامه زرتشتیان، شماره‌های 47-48-49-50، آبان‌ماه 1355
سالنامه
-    سالنامه دبیرستان شاهپور، سال 1319
-    سالنامه دبیرستان فیروز بهرام، 1322-1323.
-    سالنامه و احصائیه‌ معارف، سال 1308ش، 1310-1311ش.
Articles
-    Cohen, Avraham, Iranian .(1986), "Jewry and the Educational Endeavors of the Alliance Israélite Universelle", Jewish Social Studies, Vol. 48, No. 1 Available: http// www.jstor.org
-    Foltz, Richard Winter. (2011),"Zoroastrians in Iran: What Future in the Homeland?"Full Text Available. Middle East Journal. Vol. 65 Issue 1, Available: http// www.jstor.org.
 
Books
-    Amin, Cameron Michael. (2002), The Making of the Modern Iranian Woman1865-1946, printed in the united states of Amreican on acid- free, Aavilable: http:// Book.google.com.
-    Banani, Amin, The modernization of Iran, 1921-1941. (1961), Stafford university press, california, Aavilable: http:// Book.google.com.
-    Gregorian, Vartan. (2004), The Road to My Lifeand Times Home, New York, Aavilable: http:// Book.google.com.
-    Kashani- Sabt, Firoozeh. (1999),  Frontier fictions 1804- 1946, Princeton University Press, Aavilable: http:// Book.google.com
-    Menashri, David. (1992), Education and the Making of Modern Iran. London: Ithaca, Cornell university press.
-    Spector, Reeva؛ Simon et al. (1893), The Jews of the Middle East and North Africa in M odern Tims, Columbia University Press Publishers Since, Aavilable: http:// Book.google.com.