بازتاب تغییر معیشت مغول در معماری عصر ایلخانان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

چکیده
خواست اصلی این مقاله ارائه نظرهایی در جهت تطبیق معماری بناهای اواخر دوره ایلخانان با تمایلات کوچرویی است. ساکنان آسیای مرکزی از دیرباز چندین بار به صورت مهاجر یا مهاجم به سرزمین‌های همجوار خود وارد شدند. مغولان آخرین گروه از مهاجرینی بودند که پس از ترک مأوای خود، به سرزمین‌های چین و ایران رهسپار شدند. تعامل ساکنان سرزمین‌های جدید با مهاجمین تاثیرات متقابلی به همراه داشت. مطالعه معماری و شهرسازی عصر ایلخانان و تغییر معیشت آنان دریچه‌ای به تاثیرات متقابل ساکنان بومی ایران و مهاجمین مغول است. از یک سو معماری این دوره دچار تحولی شگرف گردید، به طوری که برخی از اندیشمندان معماری قرون هفتم و هشتم هجری را عصر شکوفایی معماری و شهرسازی می‌دانند و از سوی دیگر ابنیه این دوره، نشانگر تحول اجتماعی مغولان در ایران است. مسأله پژوهشی این مقاله بررسی سیر استحاله فکری کوچرویی به یکجانشینی و انعکاس تفکر کوچرویی بر بنیان شهرها و معماری دو مجموع عمرانی شنب غازان و مجموعه سلطانیه است، که با استمداد از منابع تاریخی سعی بر تبیین آن دارد.

کلیدواژه‌ها


منابع
- ابن بطوطه، (1337)، سفرنامه ابن بطوطه. ترجمه محمد علی موحد، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
- اصفهانیان، داود و علیرضا خزائلی، (تابستان 1381)، «شهرهای تازه بنیاد در دوره ایلخانی»، نامه انجمن، شماره 6.
- اصفهانیان، داود، (پاییز و زمستان 1372)، «حوالی دریاچه اورمیه در دوره ایلخانی هلاگو»، دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز، شماره 148 و 149.
- بارت، فردریک، (1344)، روش بررسی و شناخت کلی ایلات و عشایر، چادرنشینی در کوهستان‌ها و فلات آسیای جنوبی غربی، ترجمه پرویز ورجاوند. تهران: دانشگاه تهران، مؤسسه مطالعات اجتماعی.
- بیانی، شیرین، (1379)، «خیمه و خرگاه مغولان»، مجموعه مقالات اولین سمینار تاریخی مغول، جلد اول، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
- بیانی، شیرین، (1379)، مغولان و حکومت ایلخانی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت).
- پطروشفسکی، ایلیا پاولوویچ، (1366)، تاریخ اجتماعی- اقتصادی ایران در دوره مغول. ترجمه یعقوب آزند، ج 5، تهران: اطلاعات.
- جوینی، عطاملک بن محمد، (1370)، تاریخ جهانگشای، به تصحیح محمد بن عبدالوهاب قزوینی، ج 1، تهران: ارغون.
- حافظ ابرو، عبدالله بن لطف الله، (1350)،  ذیل جامع التواریخ رشیدی، به اهتمام خانبابا بیانی، تهران: انجمن آثار ملی.
- حسینی کازرونی، سید احمد، (1379)، «چنگیزخان در ائینه دوران»، مجموعه مقالات اولین سمینار تاریخی مغول، جلد اول، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
- خواندمیر، غیاث الدین بن همام الدین، (1362)، تاریخ حبیب السیر، به اهتمام محمد دبیر سیاقی، ج 3، تهران: کتابفروشی خیام.
- علی اصل، پرویز، (بهار و تابستان 1390)، «غازانیه تبریز: نماد تحول فرهنگی مغولان»،تاریخ و تمدن اسلامی، سال هفتم، شماره سیزدهم، صص 82 – 65.
- فضل الله همدانی، رشیدالدین، (1370)، جامع التواریخ، تصحیح محمد روشن و مصطفی موسوی، ج 1، تهران: نشر البرز
- فضل الله همدانی، رشیدالدین، (1373)، جامع التواریخ. تصحیح محمد روشن و مصطفی موسوی، ج 2، تهران: نشر البرز.
- القاشانی، ابوالقاسم عبدالله بن محمد، (1384)، تاریخ اولجایتو، به تصحیح مهین همبلی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
- گدار، آندره، (1358)، هنر ایران، ترجمه بهروز حبیبی، تهران: دانشگاه ملی ایران.
- گروسه، رنه، (1368)، امپراطوری صحرانوردان، ترجمه عبدالحسین میکده. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
- مستوفی، حمداله، (1378)،  نزهت القلوب، به کوشش محمد دبیر سیاقی، قزوین: نشر طه.
- نطنزی، معین الدین، (1383)،متخب التواریخ معینی، به اهتمام پروین استخری، تهران: انتشارات اساطیر.
-    نوائی، عبدالحسین، (1366)، ایران و جهان، تهران: مؤسسه نشر هما.
- ویلبر، دونالد نیوتن، (1365)، معماری اسلامی ایران در دوره ایلخانان، ترجمه عبدالله فریار، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
-    Beazley, Charles Raymond (1903), The texts and versions of John De Plano Carpini and William De Rubruquis. London: Primted for the Hakluyt society.
-    Minorsky. V., s.v. (2000), ''Soltaniyya'', Encyclopedia of Islam, New Edition, Leiden. E. J. B.Brill, V. 9, 859 - 861.
-    Vasseghi, A., Eshghi, S., & Jabarzadeh, M. (2007), Preliminary seismic evaluation of the historic Sultaniyeh Dome, Seismology and Earthquake Engineering Journal, 8(4), 221-227.