عملکرد ملاکین و مسئولین حکومتی در بحران ارزاق عمومی (غله) ‌و پیامدهای آن در ایران سال 1297-1296 ش/ 1918-1917 میلادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه اصفهان

2 استاد دانشگاه اصفهان

چکیده

ایرانیان در طول تاریخ به‌صورت متناوب با قحطی و کمبود ارزاق مواجه‌ بوده‌اند. در این سالیان متمادی، عوامل متعددی بر بحران ارزاق تأثیر گذاشته که می‌توان در یک نگرش کلی این عوامل را به طبیعی و انسانی (داخلی و خارجی) تقسیم کرد. از میان عوامل انسانیِ داخلی که نقش مهمی در بحران ارزاق عمومی (در اسناد، بیشتر با عناوین غله و نان آمده است) داشته‌اند، عملکرد ملاکین و مسئولین حکومتی در سال‌های 1297 و 1296ش بسیار قابل تأمل است؛ چرا که اقدامات این گروه‌ها تأثیر قابل توجهی بر قحطی ارزاق و سایر مشکلات اجتماعی- اقتصادی بر جای نهاد. این پژوهش با هدف تبیین یکی از عوامل مؤثر در بحران ارزاق عمومی (غله) و پیامدهای آن، با روش توصیفی- تحلیلی به دنبال آن است تا مشخص سازد عملکرد ملاکین و مسئولین حکومتی چه نمودهایی در بحران ارزاق در سال‌های 1297- 1296ش داشت؟ و این عملکرد چه پیامدهایی به‌دنبال داشت؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Conduct of Landowners and Government Officials in the Persian Famine of 1917–1919 and Its Consequences

نویسندگان [English]

  • Meysam Saheb 1
  • ali akbar kajbaf 2
  • Morteza Dehgannejad 2
1 PhD student of History of Isfahan University, Isfahan
2 . Professor, University of Isfahan, Isfahan
چکیده [English]

Iranians have frequently faced famine and food crises throughout history. There were many factors affecting the Persian Famine of 1917- 1919, which can be generally divided into natural and human (internal and external) factors. The intentions of conduct of the landowners and government officials are of great importance to consider among the internal human factors, which played a key role in the mentioned food crisis during 1917- 1919 (mostly, shortage of bread and grain according to the historical records). These strata had a significant impact on the famine and other socioeconomic problems. Adopting an analytical-descriptive methodological approach,the goal of this research is to explain one of the effective factors in the public food (grain) crisis and its consequences. Using a descriptive-analytical method, this research aims to determine the effects of the perfermance of the owners and the authorities in the food crisis in 1917-1918. Moreover, it seeks to investigte the concequences of their performance.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Landowners
  • Government Officials
  • Food Crisis
  • Famine
  • Grain
  • First World War
سند
-    ادارۀ اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه، (استادوخ):
1336ق/3/9.
1336ق/48/14.
1336ق/65/1.
1336ق/65/14.
1337ق/47/8.
1337ق/65/3.
1337ق/65/15.
-    سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران ، (ساکما):
۲۹۳/۲۴۰.
۳۹۹/۲۴۰.
۴۱۹/۲۴۰.
۷۰۲/۲۴۰.
۱۴۹۳/۲۴۰.
۱۸۶۵/۲۴۰.
۱۸۷۰/۲۴۰.
۳۲۶۲/۲۴۰.
۳۴۳۰/۲۴۰.
۳۶۱۸/۲۴۰.
۵۷۵۲/۲۴۰.
۶۲۴۶/۲۴۰.
۶۲۸۰/۲۴۰.
۷۷۷۸/۲۴۰.
۱۵۵۳۱/۲۴۰.
۱۸۲۷۹/۲۴۰.
۲۲۵۳۸/۲۴۰.
-    مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دورۀ سوم، جلسۀ 74.
کتاب
-    اتحادیه (نظام‌مافی)، منصوره، (1361)، مرام‌نامه‌ها و نظام‌نامه‌های احزاب سیاسی ایران در دورۀ دوم مجلس شورای ملی، چ ۱، تهران، نشر تاریخ ایران.
-    اخوت، حاج‌میرزاعبدالجواد، (1386)، از طبابت تا تجارت: خاطرات یک تاجر اصفهانی، به‌کوشش مهدی نفیسی، چ ۱، تهران، نشر تاریخ ایران.
-    اسناد حضور دولت‌های بیگانه در شرق ایران، (1382)، گردآوری کننده: الهه محبوب فریمانی، چ 1، مشهد، آستان قدس رضوی.
-    خلعت‌بری، محمدولی‌خان، (1362)، یادداشت‌های سپهسالار تنکابنی، گردآوری امیرعبدالصمد خلعت‌بری، به‌اهتمام محمود تفضلی، چ ۱، تهران، نوین.
-    داناهو، مارتین هنری، (1397)، مأموریت به ایران (ایران در جنگ جهانی اول)، ترجمۀ شهلا طهماسبی، چ 1، تهران، ققنوس.
-    دنسترویل، ال. سی، (1361)، خاطرات ژنرال دنستروپل سرکوبگر جنگل، ترجمۀ حسین انصاری، با مقدمۀ علی دهباشی، تهران، ‌فرزان.
-    دولت‌آبادی، سیدعلی‌محمد، (1390)، خاطرات و ملاحظات، به‌کوشش ایرج افشار، چ 1، تهران، سخن.
-    دولت‌آبادی، یحیی، (1387)، حیات یحیی، مصحح و مقدمه‌نویس مجتبی برزآبادی‌ فراهانی، ج 3، چ 1، تهران، فردوسی.
-    رجبی (دوانی)، محمدحسن، (1390)، مکتوبات و بیانات سیاسی و اجتماعی علمای شیعۀ دورۀ قاجار، ج 2، چ 1، تهران، نی.
-    رضوی، سیدمحمد، (1378)، خاطرات نواب وکیل، به‌کوشش اکبر قلمسیاه، چ 1، یزد، گیتا.
-    رئیس‌الاطباء، میرزاعلا‌ء‌الدین‌حسین، (1389)، درة‌‌الانوار حسنی، به‌تصحح علی‌اکبر صفی‌پور و پرتو پروین، ج 1 (دورۀ دوجلدی)، شیراز، تخت‌‌جمشید.
-    سفیری، فلوریدا، (1364)، پلیس جنوب ایران (اس پی آر)، ترجمۀ منصوره اتحادیه (نظام‌مافی) و منصوره جعفری فشارکی (رفیعی)، تهران، نشر تاریخ ایران.
-    شاهرخ، ارباب کیخسرو، (1382)، خاطرات ارباب کیخسرو شاهرخ، ترجمۀ غلامحسین میرزا‌صالح، به‌کوشش شاهرخ شاهرخ و راشناراتیر، چ 1، تهران، مازیار.
-    شجیعی، زهرا، (1344)، نمایندگان مجلس شورای ملی در بیست‌ویک دورۀ قانونگذاری، تهران، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات اجتماعی.
-    شریف‌ کاشانی، محمدمهدی، (1362)، واقعات اتفاقیه در روزگار، به‌کوشش منصوره اتحادیه (نظام‌مافی) و سیروس سعدوندیان، چ 1، تهران، نشر تاریخ ایران.
-    عمیدی‌نوری، ابوالحسن، (1381)، یادداشت‌های یک روزنامه‌نگار (تحولات نیم قرن تاریخ معاصر ایران)، به‌کوشش مختار حدیدی و جلال فرهمند، چ1، تهران، مؤسسۀ مطالعات تاریخ معاصر ایران.
-    عین‌السلطنه، قهرمان‌میرزا، (1376)، روزنامۀ خاطرات عین‌السلطنه، به‌کوشش مسعود سالور و ایرج افشار، ج 1 و 2، چ 1، تهران، اساطیر.
-    ــــــــــــــــــــــــ.، (1378)، روزنامۀ خاطرات عین‌السلطنه، به‌کوشش مسعود سالور و ایرج افشار، ج 7، چ 1، تهران، اساطیر.
-    فرمانفرما، عبدالحسین‌میرزا، (1366)، گزیده‌ای از مجموعه‌اسناد عبدالحسین‌میرزا فرمانفرما (1340- 1325ق)، به‌کوشش منصوره اتحادیه (نظام‌مافی) و سیروس سعدوندیان، ج 2، چ 1، تهران، نشر تاریخ ایران.
-    فریزر، جیمز بیلی، (1364)، سفرنامۀ فریزر (معروف به سفر زمستانی)، ترجمۀ منوچهر امیری، چ 1، تهران، توس.
-    قائم‌‎مقامی، جهانگیر، (1357)، نامه‌های پراکندۀ قائم‌مقام فراهانی (بخش یکم نامه‌های مربوط به جنگ‌های ایران و روسیه)، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
-    کسروی، احمد، (1392)، تاریخ هیجده‌سالۀ آذربایجان بازماندۀ تاریخ مشروطۀ ایران، چ 15، تهران، امیرکبیر.
-    کشاورز، فتح‌الله، (1391)، اسناد محرمانه و گزارش‌های نهضت جنگل و اتحاد اسلام، چ 2، تهران، سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی و انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
-    کمره‌ای، سیدمحمد، (1382)، روزنامۀ خاطرات، به‌کوشش محمدجواد مرادی‌نیا، ج 1 و 2، چ 1، تهران، شیرازه.
-    مجد، محمدقلی، (1387)، قحطی بزرگ، ترجمۀ محمد کریمی، چ 1، تهران، مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
-    مستوفی، عبدالله، (1386)، شرح زندگانی من؛ تاریخ اجتماعی و اداری دورۀ قاجاریه، ج 1 و 2، چ 1، تهران، هرمس.
-    ملائی توانی، علیرضا، (1378)، ایران و دولت ملی در جنگ جهانی اول، چ 1، تهران، مؤسسۀ مطالعات تاریخ معاصر ایران.
مقاله
-    کوهستانی‌نژاد، مسعود، سال دمپختک قحطی سال 1296ش، مجلۀ گنجینۀ اسناد، ‌ش 46 و 45، بهار و تابستان ۱۳۸۱.
روزنامه
-    روزنامۀ جنگل، س ۱، ش 12، 17 ذی‌الحجۀ 1335ق.
-    روزنامۀ جنگل، س ۱، ش 18، 16 صفر 1336ق.
-    روزنامۀ جنگل، س ۱، ش 9، 16 ذی‌القعدۀ 1335ق.