Investigating the Impact of the Persian Gulf Pearl Trade on the Establishment of Permanent Maritime Peace between Arab Sheikhs and Britain During the Qajar Period

Document Type : Research Paper

Authors

1 Ph.D in the History of Iran After Islam, Shiraz University, Iran

2 Associate Professor, Shiraz University, Iran

10.22034/jiiph.2024.59635.2488

Abstract

Before the discovery of oil, the pearl trade was the most profitable commercial enterprise in the Persian Gulf. During the Qajar era, Britain held a significant share in this trade and sought to secure the region to facilitate its economic interests. To achieve this, Britain intervened in Arab tribal conflicts and piracy, compelling local rulers to adopt peaceful measures through a series of agreements. This study aims to answer a fundamental question using a historical and descriptive-analytical approach based on library and documentary sources: What impact did the pearl trade have on Britain's efforts to establish permanent peace in the Persian Gulf? The research findings indicate that unrest, tribal conflicts, and piracy disrupted the pearl trade, prompting Britain—an economic beneficiary of the industry—to take strategic measures to ensure stability. Initially, Britain enforced truces only during the pearl fishing and trading seasons, using a combination of diplomatic pressure and agreements with Arab sheikhs. Over time, these temporary measures evolved into a permanent peace agreement, effectively ending regional conflicts. The Arab sheikhs, who also profited significantly from the pearl trade, ultimately accepted this agreement. The primary conclusion of this study is that the pearl trade played a direct role in the establishment of a permanent peace agreement between Britain and the Arab sheikhs. This, in turn, solidified British dominance over the Persian Gulf and contributed to the emergence of the sheikhdoms along its southern coast.

Keywords

Main Subjects

References

  • الف) منابع فارسی

    کتاب‌ها

    • اعتمادالسلطنه، محمدحسن­خان (1367). مرآه­البلدان، به کوشش عبدالحسین نوایی و میرهاشم محدث، تهران: دانشگاه تهران.
    • پولاک، ادوارد یاکوب (1361). سفرنامه پولاک:ایران و ایرانیان، ترجمه کیکاوس جهانداری، تهران، شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
    • پیو کارلوترنزی و (1363). رقابت­های روس و انگلیس در ایران و افغانستان، ترجمه عباس آذرین، تهران: علمی و فرهنگی.
    • حبیبی، حسن و وثوقی، محمدباقر (۱۳۸۷). بررسی تاریخ سیاسی و اجتماعی اسناد بندرعباس، بی­جا: بنیاد ایران شناسی.
    • حسینی فسایی، میرزا حسن (1367). فارسنامه ناصری، به تصحیح منصور رستگا فسایی، تهران: امیرکبیر.
    • خاراکسی، ایزدور (1392). منزلگاه­های اشکانی، ترجمه علی­اصغر میرزایی، تهران: ماهی.
    • خورموجی، محمدجعفر (1383). حقایق­الاخبار ناصری، به کوشش سیدحسین خدیو جم، تهران: نی.
    • زاده­بوشهری، اسماعیل (بی­تا). فلات قاره و جزایر آن، بی­جا: بی­نا.
    • سپهر، محمدتقی لسان­الملک (1353). ناسخ­التواریخ، تهران: کتابفروشی اسلامی.
    • ستاندیش‌، ج‍ان (1383). ای‍ران‌ و خ‍ل‍ی‍ج‌ [فارس] دورن‍م‍ای‌ گ‍ذش‍ته و چ‍ش‍م‌ان‍داز آی‍ن‍ده، ت‍رج‍م‍ه‌ ع‍ب‍دال‍رض‍ا س‍الارب‍ه‍زادی، ت‍ه‍ران: ن‍ی‌.
    • سدیدالسلطنه، محمدعلی (1370). تاریخ مسقط و عمان، بحرین و قطر، مصحح احمد اقتداری، تهران: دنیای کتاب.
    • ــــــــــــــــــــــ (1362). التدقیق فی سیرالطریق، تحیح احمد اقتداری، بی­جا: بی­نا.
    • ــــــــــــــــــــــ (1342). بندرعباس و خلیج فارس «اعلام­الناس فی احوال بندرعباس»، تصحیح احمد اقتداری به کوشش محمدعلی ستایش، تهران: دنیای کتاب.
    • طاهری، رضا (۱۳۸۰). از مروارید تا نفت تاریخ خلیج فارس، شیراز: داستانسرا.
    • فلور، ویلم (1371). صنعتی شدن ایران و شورش شیخ احمد مدنی، ترجمه ابوالقاسم سری، تهران: توس.
    • ــــــــ (1389). تاریخ بوشهر از صفویه تا زندیه، ترجمه حسن زنگنه، بوشهر: شروع.
    • القاسمی، سلطان­بن­محمد ( 1387). دزدان دریایی در خلیج فارس، ترجمه محمدباقر وثوقی و فرامرز فرامرزی، قم: همسایه.
    • کرزن (1347). ایران و مسئله ایران، ترجمه علی جواهرکلام، بی­جا: ابن­سینا.
    • کلی، جان بارت، ریکس، توماس ام (1383). اعراب و تجارت برده در دریای پارس: 1848-1800، مترجم حسن زنگنه، شیراز: نوید شیراز.
    • اوضاع اقتصادی ایران در آغاز قرن بیستم: گزارش هیئت بازرگانی هندبریتانیا اعزامی به جنوب شرقی ایران (1904-1905م/1284-1283ش) (1376). ترجمه معصومه جمشیدی و محمدتقی حروفچین، تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر.
    • لوتسکی، ولادیمیر (1349). تاریخ عرب در قرون جدید، ترجمه پرویز بابایی، تهران: مرکز نشر سپهر.
    • لوریمر، جان گوردن (1388). وقایع نگاری خلیج فارس، بخش تاریخ ایران، ترجمه عبدالحمید آیتی، تهران.
    • مجتهدزاده، پیروز (1373). کشورها و مرزها در منطقه ژئوپلیتیک خلیج­فارس، ترجمه حمیدرضا ملک­محمد نوری، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.
    • مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی (1392). مؤسسه تحقیقات کامپیوتری علوم انسانی، بی­جا.
    • نشات، صادق (1344). تاریخ سیاسی خلیج­فارس، تهران: کانون کتاب.
    • هاولی، دونالد (1377). دریای پارس و سواحل سرزمین­های متصالح، ترجمه حسن زنگنه، قم: همسایه با همکاری مرکز بوشهرشناسی.
    • هرتسفلد، ارنست (1381). ایران در شرق باستان، ترجمه همایون صنعتی­زاده، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    • هنت، جورج هنری (1327). خاطرات هنت: جنگ انگلیس و ایران در سال 1273هجری قمری، ترجمه حسین سعادت­نوری، تهران: شرکت سهامی چاپ.
    • یادداشت­های ژنرال تره­زل در سفر به ایران راجع به سال­های (۱۸۱۲-۱۷۸۰م) (بی­تا). به اهتمام ژ.پ. دوما، ترجمه عباس اقبال، تهران: فرهنگ سرا.

    مقالات

    • مستوفی، فرخ (1387). صید و تجارت مروارید در خلیج فارس در قرن نوزدهم. بررسی­های نوین تاریخی، 4 (4 و 5).
    • نوایی، عبدالحسین (1328). چند سند رسمی از فعالیت سیاسی فرانسه در ایران. نشریه وزارت امورخارجه، (5).
    • غفوری، زیبا، حمید حاجیان­پور (1399). بررسی علل انتخاب و تداوم بوشهر به عنوان پایگاه نمایندگی کمپانی هندشرقی بریتانیا در خلیج فارس. تاریخ­نامه ایران بعد از اسلام، 11(24).

     Doi: 10.22034/JIIPH.2020.12325

    • چمنکار، محمدجعفر (1389). نظریات اندیشمندان ژئوپولیتیک جهان در مورد اهمیت نظامی خلیج فارس. تاریخ­نامه ایران بعد از اسلام، 1(1).

    اسناد

    • بایگانی اسناد وزارت امورخارجه، سند مربوط به خرید و فروش برده، کارتن38، ذی­القعده 1262.
    • بایگانی اسناد وزارت امورخارجه، حمل و نقل برده، کارتن 179، 5 شعبان 1266.
    • بایگانی اسناد وزارت امورخارجه، مکاتبات 1269-1263ق، مورخ شوال 1267.
    • سازمان اسناد و کتابخانه ملی (ساکما)، استخراج مروارید در بنادر خلیج­فارس، شناسه سند 110470-240، 1911 میلادی.

    ب) منابع انگلیسی

    • Amin, abd Al-Amir Muhammad (1967). British Interests in the Persian gulf, Netherlands.
    • Atchinson, C.U.A. (1909). Colletion of Treaties Engagement and Sanad, Relating to India Neiboring Countries, Vol XXII, Cacutta.
    • Belgrive, Charls (1972). The Pirate Coast, Libraia du Liban Beirut.
    • Kelly, J.B. (1986). Britain and the Persian Gulf 1795-1880, Oxford at the Clarendon Press. London.
    • Lorimer, John Gordon (1986). Gazetteer of the Persian Gulf, Oman and Central Arabia, Volume I (Historical, Part I), Archive Edition.
    • Lorimer, John Gordon (1986). Gazetteer of the Persian Gulf, Oman and Central Arabia, Volume I (Historical, Part II), Archive Edition.
    • Lorimer, John Gordon (1986). Gazetteer of the Persian Gulf, Oman and Central Arabia, Volume II (Geographical and Statical), Archive Edition.
    • Miles, S.B. (1966). The Countries and Tribes of the Persian Gulf, London.
    • Onley, James (2004). The Politics of Protection in the Gulf: The Arab Rulers and the British Resident in the Nineteenth Century, New Arabian Studies, November 2004. 92-30.
    • Saldanha, J.A. (1986). Précis of Correspondence Regarding the Affairs of the Persian Gulf 1800-1853, (Calcutta, Office of the Superintendent of Government Printing, India 1906), Archive Edition, 1986.
    • Saldanha, J.A. (1986). The Persian Gulf Précis(Selection from State Papers, Bombay Regarding the East India Companys Connection with the Persian Gulf, with a Summary of Events, 1600-1800, Government Printing Press, Calcutta, (1908) Volume I, Archive Edition.
    • Tallon, F. (1992). The Achaemeind Tomb on the Acropol, the Royal City of Susa, New York. pp: 242-252.

     

Journal of Iranian Islamic Period History
Volume 15, Issue 41
December 2025
Pages 155-179

Files

History

  • Receive Date: 17 December 2023
  • Revise Date: 15 July 2024
  • Accept Date: 22 July 2024

Share

How to cite

Statistics