An Analysis of the Status of Gemstone Trade during the Ilkhanid and Timurid Periods

Document Type : Research Paper

Authors

1 Associate Professor, Department of History, University of Isfahan, Iran

2 Master of Arts in History of Islamic Iran, University of Isfahan, Iran

10.22034/jiiph.2025.64747.2552

Abstract

Gemstones played a significant role in the commercial relations of the Ilkhanid and Timurid periods. In some regions, markets developed around these valuable stones. The widespread use of gemstones among the general population—especially the elite—coupled with the relative stability and security of these periods, facilitated the growth and expansion of the gemstone trade. This study aims to examine the status of gemstone trade under the Ilkhanids and the Timurids, drawing on historical sources. The research has been conducted using a descriptive-analytical method, with data collected through library-based research. The findings indicate that several factors contributed to the prosperity of this trade, including the quality and variety of gemstones, strong demand in both domestic and foreign markets, Iran’s strategic location along major trade routes, and the role of specialized merchants in setting prices. Although certain gemstone mines were lacking, Iran was rich in turquoise and pearls, which not only satisfied domestic demand but were also partially exported. During the Ilkhanid period, the gemstone trade was especially active in the western regions of Iran, while in the Timurid era, it flourished in the eastern regions. Most of the pearls harvested in Baghdad during the Ilkhanid period were graded and prepared for export. In the Timurid era, gemstone trade was prominent in cities such as Tabriz, Soltaniyeh, Samarkand, and Herat, with Samarkand and Herat holding particular significance. During this time, gemstone imports took place in Samarkand, while artists and craftsmen in Herat were key players in the industry.

Keywords

Main Subjects

References

  • الف) منابع فارسی

    کتاب‌ها

    • آیت‌اللهی، حبیب‌الله (1380)، تاریخ هنر، تهران: المهدی.
    • ابن‌بطوطه (1376)، سفرنامۀ ابن‌بطوطه، مترجم محمدعلی موحد، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
    • ابن‌عربشاه، محمد بن عبدالله دمشقی (2536)، زندگی شگفت‌آور تیمور، مترجم محمدعلی نجاتی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
    • اقبال، عباس (1388)، تاریخ مغول از حملۀ چنگیز تا تشکیل دولت تیموری، تهران: امیرکبیر.
    • اقتداری، احمد (1348)، آثار شهری سواحل و جزایر خلیج‌فارس و دریای عمان، تهران: انجمن آثار ملی.
    • بابا پور، یوسف بیگ (1388)، جواهرنامه (تلخیص تنسوخ‌نامۀ ایلخانی خواجه ‌نصیرالدین طوسی)، قم: مجمع ذخایر اسلامی.
    • برتشنایدر، امیلی (1381)، ایران و ماوراءالنهر در نوشته‌های چینی و مغولی سده‌های میانه: جستارهای تاریخی و جغرافیایی، مترجم هاشم رجب‌زاده، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
    • بناکتی، فخرالدین ابو سلیمان داوود بن ابی‌الفضل (1348)، تاریخ بناکتی، به کوشش جعفر شعار، تهران: سلسلۀ انتشارات انجمن آثار ملی.
    • بولنوا، لوس (1383)، راه ابریشم، مترجم ملک ناصر نوبان، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    • بیانی، سوسن و امان‌اللهی وفایی، مهدی (1388)، جواهرشناسی سنگ‌های قیمتی، تهران: سمت.
    • پرایس کریستین (1364)، تاریخ هنر اسلامی، مترجم مسعود رجب‌نیا، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
    • پولو، مارکو (1350)، سفرنامۀ مارکوپولو، مترجم حبیب‌الله صحیحی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
    • جواهرنامه (1343)، به کوشش تقی بینش، تهران: فرهنگ ایران‌زمین.
    • حافظ ابرو (1375)، جغرافیای حافظ ابرو، جلد سوم، با مقدمه و تصحیح صادق سجادی، تهران: میراث مکتوب.
    • حبیبی، عبدالحی (1355)، هنر عهد تیموریان و متفرّعات آن. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
    • دشتکی، محمد بن منصور (1335)، گوهرنامه، مصحح منوچهر ستوده، تهران: فرهنگ ایران‌زمین.
    • دمشقی، شمس‌الدین محمد بن ابی‌طالب انصاری (1357)، نخبه‌الدهر فی عجائب‌البر و البحر، مترجم سید طبیبیان، تهران: فرهنگستان ادب و هنر ایران.
    • رضوی، سید ابوالفضل (1388)، شهر، سیاست و اقتصاد در عهد ایلخانان، تهران: امیرکبیر.
    • روملو، حسن (1394)، احسن‌التواریخ، به اهتمام عبدالحسین نوائی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
    • رویمر و همکاران (1387)، تاریخ ایران دورۀ تیموریان، مترجم یعقوب آژند، تهران: جامی‌.
    • زاوش، مهدی (1348)، کانی‌شناسی در ایران قدیم، تهران: انتشارت بنیاد فرهنگ ایران.
    • زکی، محمدحسن (1384)، چین و هنرهای اسلامی، مترجم غلامرضا تهامی، تهران: فرهنگستان هنر.
    • زمچی اسفزاری، معین‌الدین محمد (1339)، روضات‌الجنات فی اوصاف مدینه‌الهرات، مصحح سید محمدکاظم امام، تهران: دانشگاه تهران.
    • سمائی دستجردی معصومه، عابدین‌پور جوشقانی، وحید (1395)، هنرمندان و صنعتگران در دورۀ تیموریان. اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان.
    • سمرقندی، کمال‌الدین عبدالرزاق (1372)، مطلع سعدین و مجمع بحرین، به کوشش عبدالحسین نوائی، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
    • سیفی هروی، سیف بن محمد (1383)، تاریخ‌نامه هرات، مصحح غلامرضا طباطبایی، تهران: اساطیر.
    • شبانکاره‌ای، محمد بن علی بن محمد (1363)، مجمع‌الانساب، مصحح میر هاشم محدث، تهران: امیرکبیر.
    • شه‌مردان، ابن‌ابی‌الخیر (1362)، نزهت‌نامه علایی. تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
    • شیلت برگر، یوهان (1396)، سفرنامه یوهان شیلت برگر، مترجم ساسان طهماسبی، تهران: امیرکبیر.
    • طباطبائی، نسرین (1388)، واژه‌نامه توصیفی طلا و جواهرسازی، با همکاری انوشه حسابی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    • طوسی، محمد بن محمد بن حسن (1363)، تنسوخ‌نامه‌ ایلخانی، با مقدمه و تعلیقات سید محمدتقی مدرس رضوی، تهران: مؤسسه اطلاعات.
    • قزوینی، زکریا بن محمد بن محمود کمونی (1390)، عجایب‌المخلوقات و غرایب‌الموجودات (با ترجمه ناشناس) . قم: مجمع ذخایر اسلامی.
    • کاشانی، ابوالقاسم عبدالله (1345)، عرایس‌الجواهر و نفایس‌الاطایب، به کوشش ایرج افشار، تهران: سلسله انتشارات انجمن آثار ملی.
    • کاشانی، ابوالقاسم عبدالله (1348)، تاریخ الجایتو، به اهتمام مهین همبلی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
    • کاوتس، رالف، پتاک، رودریش (1383)، هرمز در منابع دوره‌های یوآن و مینگ، مترجم مهرداد وحدتی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
    • کلاویخو. (1344)، سفرنامۀ کلاویخو، ترجمه مسعود رجب‌نیا، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
    • گروسه، رنه. (1365)، امپراطوری صحرانوردان، مترجم عبدالحسین میکده، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
    • مستوفی، حمدالله بن ابی‌بکر. (1336)، مقاله سوم نزهه‌القلوب، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران: طهوری
    • مستوفی، حمدالله. (1362)، نزهه‌القلوب، تهران: دنیای کتاب.
    • میرخواند، محمد بن خواوندشاه. (1339)، تاریخ روضه‌الصفا. تهران: خیام.
    • وصاف‌الحضره. (1346)، تحریر تاریخ وصاف، به تصحیح عبدالمحمد آیتی. تهران:بنیاد فرهنگ کتاب.

    مقاله‌ها

    • اسکندری‌راد، سلیمان و رنجبر، محمدعلی (1403)، «بررسی اهمیت و جایگاه هرموز در هنر و تجارت سنگ‌های قیمتی در دوره تیموریان (از ۷۸۹ ه ق تا ۸۵۶ ه ق)»، مطالعات هنر اسلامی. 21(54)، 74-88.    Doi: 10.22034/ias.2023.418494.2296
    • پوربختیاری، فاطمه و بحرانی‌پور، علی (1395)، «سهم تبریز در رونق اقتصادی دوران ایلخانان با تکیه‌ بر تجارت جواهرات»، جندی‌شاپور دانشگاه شهید چمران اهواز. (5).
    • چمنکار، محمدجعفر (1390)، «اهمیت جزیره کیش دربازرگانی خلیج‌فارس و دریای عمان در عصر مغول». تاریخ روابط خارجی، (49)، 59-84.
    • دین‌پرست، ولی. (1391)، «سیاست‌های تجاری تیمور و پیامد‌های آن»، تاریخ ایران، 6(1)، 146-123.
    • فرشیدنیا، مسعود، و حامدی، زهرا. (1397)، بررسی وضعیت اقتصادی خلیج‌فارس در دورۀ ایلخانی، تخصصی مطالعات خلیج‌فارس. 4(1)، 35-37.

    پایان‌نامه‌ها

    • پور‌بختیاری، فاطمه (1396)، تولید و تجارت جواهرات از ابتدای دوره غزنویان تا پایان دوره ایلخانی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید چمران اهواز.

    ب) منابع انگلیسی

    • Gill, M. (2021). A Cultural Biography of Pearls in the Ilkhanate (1260-1335), International Journal of Business and Globalisation, 27(2), 171-183.
    • May, T., & Hope, M. (2022). The Mongol World. Taylor & Francis.
    • Mukkhammedov, M. (2020). Empire of Timur and its Role in the Economic Development of Maverannah, American Journal of Social and Humanitarian Research, 1(2), 46-70.
Journal of Iranian Islamic Period History
Volume 16, Issue 44
September 2025
Pages 1-28

Files

History

  • Receive Date: 10 December 2024
  • Revise Date: 06 September 2025
  • Accept Date: 22 September 2025

Share

How to cite

Statistics