Ale Saj

Document Type : Research Paper

Author

Associate Professor, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran

Abstract

Ale-Saj, known as Bani Saj, Sajedian, and Sajiyeh, played a significant role in the history of Iran and Islam during the fourth century. Abu Saj, the founder of the dynasty, suppressed local rebellions against the caliphate, which led to his close relationship with the caliphate and his appointment as the ruler of various cities. He was succeeded by his son, Muhammad bin AbuSaj, who continued to suppress rebellions, including those by the Alawide, and conquered Armenia. He even laid claim to the Afshin royal title and achieved the complete conquest of Azerbaijan, after looting Tbilisi and establishing autonomy. However, Muhammad's brother, Yusuf, had a different vision. He insisted on continuing the rebellion against the caliphate and achieving autonomy for Azerbaijan. He was imprisoned for three years after the Samanid agent was removed from Ray, but he regained power later. He was eventually tasked with suppressing the Qarmatians, which marked the end of his work. Ale-Saj served as agents for the Abbasids in critical political moments, both openly and secretly. They were involved in suppressing the Qarmatians and Alevids and accompanied Khumarawayh Tuluni. However, they later rebelled against him. They also accompanied Yaqub and Amribne layeth on safaris, but despite Yaqub's defeat, they became closer to the caliphate. Although their mission was repressive, the caliphate treated Ale-Saj cautiously. The Samanids had no military relationship with the dynasty, and the caliph officially gave them the command to hand over the province of Ray and assigned Ibn Saj to suppress the Qarmatians. This research aims to investigate the complex and intertwined relationships between the Abbasids, Ale-Saj, and Samanids, and their impact on the history of Iran and Islam during the fourth century. The research method employed in this study is descriptive-analytical, relying on library sources and historical-critical research.

Keywords


  • کتاب‌ها

    • ابن اثیر،‌ عزالدین (1382)، تاریخ کامل ایران و اسلام،‌ ترجمه حمیدرضا آژیر، تهران، اساطیر.
    • ابن اثیر،‌ عزالدین (1380)، تاریخ کامل ایران و اسلام،‌ ترجمه سیدحسین روحانی- حمیدرضا آژیر، تهران، اساطیر.
    • ابن اثیر،‌ عزالدین (1381)، تاریخ کامل ایران و اسلام،‌ ترجمه حمیدرضا آژیر، تهران، اساطیر.
    • ابن حوقل، محمد (1366)، سفرنامه‌ ابن‌حوقل (ایران در صوره الارض)، ترجمه شعار، تهران، امیرکبیر.
    • ابن خلدون، عبدالرحمن (1366)، تاریخ ابن‌خلدون، ترجمه آیتی، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
    • ابن رسته،‌احمد ابن عمر (1365)، الاعلاق النفیسه،‌ ترجمه حسین قره‌چانلو، تهران، امیرکبیر.
    • ابن مسکویه، ابوعلی (1376)، تجارب الامم، ترجمه علینقی منزوی، تهران، توس.
    • ابوالفرج اصفهانی (1367)، ترجمه مقاتل الطالبیین، ترجمه رسولی محلاتی، تهران، نشر صدوق.
    • ابوریحان بیرونی، محمدبن احمد (1383)، الصیدنه فی الطب، ترجمه باقر مظفرزاده، تهران،فرهنگستان ادب فارسی.
    • اذکایی، پرویز (1367)، فرمانروایان گمنام، تهران، ‌موقوفات افشار.
    • اشپولر، برتولد (1364)، تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی،‌ ترجمه جواد فلاطوری، تهران،‌ علمی و فرهنگی.
    • اشپولر، برتولد (1369)، تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، ‌ترجمه مریم میراحمدی، تهران، علمی وفرهنگی.
    • آفاناسیان، ‌سرژ (1370)، ارمنستان - آذربایجان - گرجستان، ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی، تهران، معین.
    • بارتولد، و. و (1366)، ترکستان نامه، ترجمه کریم کشاورز، تهران، آگاه.
    • باسورث، ادموند کلیفورد (1381)، سلسله‌های اسلامی جدید، ترجمه فریدون بدره‌ای، تهران، نشر پاز.
    • بلاذری،‌ احمد ابن یحیی (1367)، فتوح‌البلدان، ترجمه محمد توکل، تهران، نقره.
    • تاریخ سیستان (1366)، تصحیح محمد تقی بهار، تهران، کلاله خاور.
    • دخویه، میخاییل (1371)، قرمطیان بحرین و فاطمیان، ترجمه محمدباقر امیرخانی، تهران، سروش.
    • دینوری، ابوحنیفه احمد (1368)، اخبارالطوال، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، نی.
    • رضا،‌ عنایت‌الله (1380)، اران از دوران باستان تا آغاز عهد مغول، تهران، وزارت امور خارجه.
    • زرین‌کوب، عبدالحسین (1368)، تاریخ مردم ایران، تهران، امیرکبیر.
    • صدیقی غلامحسین (1375)، جنبش‌های دینی ایرانی در قرنهای دوم و سوم هجری، تهران، پاژنگ.
    • طبری،‌ محمد بن جریر (1369)، تاریخ طبری، ترجمه ابوالقاسم پاینده،‌ تهران،‌ اساطیر.
    • طبری،‌ محمد بن جریر (1395)، تاریخنامه طبری، گردانیده منسوب بلعمی، ‌تصحیح محمدروشن، تهران، سروش.
    • فرای،‌ریچارد (و دیگران)(1381)، تاریخ ایران از اسلام تا سلاجقه، ترجمه حسن انوشه، تهران، امیر کبیر.
    • فردوسی، ابوالقاسم (1386)، شاهنامه، بکوشش جلال خالقی مطلق، تهران، مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
    • کریمان، حسین (1371)، ری باستان، تهران، دانشگاه شهید بهشتی.
    • گردیزی، ابوسعید (1363)، تاریخ گردیزی، باهتمام عبدالحی حبیبی، تهران، دنیای کتاب.
    • لسترنج، گی (1373)، جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی، ترجمه محمود عرفان،‌ تهران، علمی و فرهنگی.
    • لین پول، استانلی (1363)، تاریخ دولتهای اسلامی وخاندانهای حکومتگر، ترجمه سجادی، تهران، نشر تاریخ ایران.
    • مجمل‌التواریخ و القصص (1318)، تصحیح محمدتقی بهار، تهران، کلاله خاور.
    • محبی فر، عباسعلی (1394)، فرهنگ لغات و اصطلاحات تاریخ و تمدن اسلام تا سال 334، مشهد، خانه آبی.
    • مسعودی، ابوالحسن (1365)، التنبیه و الاشراف، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، علمی و فرهنگی.
    • مسعودی،‌ ابوالحسن (1370)، مروج‌الذهب، ترجمه ابوالقاسم پاینده،‌ تهران، علمی وفرهنگی.
    • مقدسی، ابوعبدالله (1361)، احسن‌التقاسیم فی معرفه الاقالیم، ترجمه علی نقی منزوی، تهران، مولفان و مترجمان.
    • مقدسی، مطهربن طاهر (1374)، آفرینش و تاریخ، به کوشش محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران،‌ آگاه.
    • منهاج سراج جوزجانی (1363)، طبقات ناصری، تصحیح عبدالحی حبیبی، تهران، دنیای کتاب.
    • مینورسکی، و.ف (1375)، پژوهشهایی در تاریخ قفقاز، ترجمه محسن خادم، تهران، بنیاد دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
    • مینورسکی، و.ف (1376)، تاریخ شروان و دربند، ترجمه محسن خادم،‌تهران، بنیاد دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
    • نرشخی،ابوبکر (1363)، تاریخ بخارا، ترجمه ابونصر قباوی، تلخیص محمدبن زفر، تصحیح مدرس رضوی، تهران، توس.
    • هروی، جواد (1393)، تاریخ سامانیان (عصرطلایی ایران بعد از اسلام)، تهران، امیرکبیر.
    • یعقوبی، احمدبن ابی یعقوب (1362)، تاریخ یعقوبی، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، تهران، علمی و فرهنگی.

    مقاله‌ها

    • آداودی جلفائی، عباس؛ وکیلی، مسعود، «نقش گروه‌های نظامی در تحولات خلافت عباسی300-330هـ بر اساس رویکرد پاتریمونیال وِبِر (مطالعه موردی سه گروه مصافیان، ساجیان و حجریان»، فصلنامه پژوهش‌های علوم تاریخی، ش 1، 1401.
    • خطیبی، ابوالفضل، «ابوساج»، دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، 1372.
    • رضازاده عموزین الدینی، مجید، «ساجیان فرمانروایان گمنام آذربایجان»، فصلنامه ایشیق (آنا صحیفه)، 1394.
    • سیادتی، سید سوره، «ساج»، دانشنامۀ جهان اسلام، ج 22، تهران، بنیاد دایره‌المعارف اسلامی، 1396.
    • شمس، اسماعیل، «ساجیان»، تاریخ جامع ایران، ج 7، تهران، مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، 1393.
    • فروزانی، ابوالقاسم، «عوامل مؤثر در فرایند مناسبات حکومت ساجیان با عباسیان»، فصلنامه تاریخ اسلام، ش41 و 42، 1389.
    • فهیمی، مهین، «ساجیان»، دانشنامۀ جهان اسلام، ج22 تهران، بنیاد دایره‌المعارف اسلامی، 1396.
    • قربان نژاد، پریسا، «وضعیت اقتصادی و تجاری آذربایجان در قرن چهارم هجری»، فصلنامه پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران، ش 2، 1400.
    • کامبخش، سیف، «قلعه جمهور، جایگاه بابک خرم‌دین»، تهران، مجله بررسی‌های تاریخی، ش 4، 1245.
    • کجباف، علی اکبر، «تحلیل و نقش رقابت‌های حمدانی-بریدی در رشد و ارتقای آل بویه»، فصلنامه پژوهش‌های تاریخی، ش 3، 1389.
    • هروی، جواد، «سامانیان و نیم قرن حاکمیت بر قزوین»، پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی، ش1، 1399.
    • هوسپیان، شاهین، «سکـه های خلفای عرب ضرب شده در ارمنستا »، فصلنامه پیمان، ش 77، 1395.

    منابع انگلیسی

    Book

    • Vardanyan, Aram (2011), Islamic coins struck in historic Armenia, Yerevan: Tigran Mets publishing house‎‎.

    Article

    • Lowick, Nicholas: “The kufic coins from Cuerdale”, British Museum journal, plate II ‘ 1977.
    • Vardanyan, Aram: “Where was the mint of Arminiyya located? A case for provincial mint organization”, ‎Journal of the oriental numismatic Society, 2014.