From the emergence in the traditional paradigm to the decline in the modern paradigm:The position of the Safavids in the historiography of the Qajar period

Document Type : Research Paper

Authors

1 PhD student of Iranian history, University of Isfahan

2 Associate Professor, University of Isfahan

Abstract

The historiography of the Qajar period, under the influence of the discourse of modernity and its requirements, went through a historical experience. The result of this development was the creation of boundaries between the two historical perspectives of tradition and modern as two distinct paradigms. Based on this discursive development, a double reading of the Safavid issue also took place. In the first narrative of lived experiences, ideological requirements and historical perspectives aligned with the traditional historiographical paradigm, the memory of the Safavids was narrated with a kind of pride, and of course as a source of legitimacy with a proud and epic tone. On the opposite point and from the perspective of critical and modernist historians aligned with the modern discourse, all those previous characteristics and criteria were reversed from a new perspective, the position of the Safavids was reduced to a burdensome, decadent and anti-modern position. Based on these two approaches, the problem of this research is how did the rise and fall of the Safavids occur in these two historiographical perspectives? This question will be answered in an analytical way and based on the content criticism of the narratives of historians of the Qajar period. The hypothesis of this article is that in proportion to the transition from tradition discourse to modernity and the beginning of the gradual dominance of modern discourse in this period, the position of the Safavids also fell from a legitimizing, lofty and proud position to a low position and became an important pillar in the degeneration of the historians of this period. The course was converted.

Keywords


  • کتاب‌ها

    • آدمیت، فریدون (1349)، اندیشههای میرزا فتحعلی آخوندزاده، تهران، خوارزمی.
    • ـــــــــــــ (1346)، اندیشههای میرزا آقاخان کرمانی، تهران، کتابخانه ظهوری.
    • آخوندزاده، فتحعلی (بی‌تا)، مکتوبات کمالالدوله، به کوشش م.ب. مومنی، بی‌جا، بی‌نا.
    • ـــــــــــــــــ (2535)، مقالات فارسی، به کوشش حمید محمدزاده، تهران، نگاه.
    • ـــــــــــــــــ (1351)، مقالات، گردآوردنده: باقر مومنی، تهران، آوا.
    • اعتضادالسلطنه، علیقلی (1371)، اکسیرالتواریخ، به اهتمام جمشید کیان‎فر، تهران، نشر وسیمن.
    • اعتمادالسلطنه، محمدحسن (1363)، تاریخ منتظم ناصری، به تصحیح محمد اسماعیل رضوانی، تهران، انتشارات دنیای کتاب.
    • اکبری، محمدعلی (1384)، تبارشناسی هویت جدید ایرانی، تهران، نشر نی.
    • افضل‎الملک، غلامحسین (1361)، افضلالتواریخ، تصحیح منصوره اتحادیه، تهران، نشر تاریخ ایران.
    • الگار، حامد (1369)، دین و دولت در ایران، نقش علما در دوره قاجار، ترجمه ابوالقاسم طاهری، تهران، توس.
    • بنتان، اگوست (1354)، سفرنامه بنتان، ترجمه منصوره اتحادیه، تهران، سپهر.
    • بیگدلو، رضا (1380)، باستانگرایی در تاریخ معاصر ایران، تهران، نشر مرکز.
    • پورداوود، ابراهیم (2535)، فرهنگ ایران باستان، ج1، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
    • جلال‎الدین میرزا قاجار، (1324)، نامه خسروان، تهران، چاپخانه علیقلی‎میرزا قاجار.
    • جونز، سرهارفورد (1386)، روزنامه سفر خاطرات هیئت اعزامی انگلستان به ایران، ترجمه مانی صالحی علامه، تهران، ثالث.
    • تنکابنی، محمد بن سلیمان (1389)، قصص‌العلما، به کوشش محمدرضا برزگر خالقی و عفت کرباسی، تهران، علمی و فرهنگی.
    • ـــــــــــــــــــــــــ (1382)، تجدد بومی و بازاندیشی تاریخ، تهران، نشر تاریخ ایران.
    • داوری، رضا (1365)، ناسیونالیسم و انقلاب، تهران، انتشارات دفتر پژوهش‎های اسلامی.
    • دوستدار، آرامش (1377)، درخششهای تیره، پاریس، نشر خاوران.

     

    • رستم‎الحکما، محمدهاشم (1382)، رستمالتواریخ، تصحیح میترا مهرآبادی، تهران، نشر دنیای کتاب.
    • ژوبر، پیرآمده (1347)، مسافرت به ایران و ارمنستان، ترجمه محمود مصاحب، تبریز، چهر.
    • ساروی، محمد فتح الله (1371)، احسنالتواریخ (تاریخ محمدی)، تصحیح غلامرضا طباطبایی مجد، تهران، امیرکبیر.
    • سایکس، سرپرسی (1366)، تاریخ ایران، ترجمه محمد تقی فرخ‎داعی گیلانی، تهران، نشر دنیای کتاب.
    • سپهر، محمدتقی (1427ق)، ناسخ‌التواریخ، ترجمه علی اشرف، قم، انتشارات مدین.
    • خاوری شیرازی، فضل‎الله (1380)، تاریخ ذوالقرنین، به کوشش ناصر افشارفر، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    • خورموجی، محمدجعفر (1344)، حقایقالاخبار ناصری، تصحیح حسین خدیوجم، تهران، انتشارات زوار.
    • قدیمی‎قیداری، عباس (1393)، تداوم و تحول تاریخ‌نویسی در ایرانِ دوره قاجار، قم، پژوهشکده تاریخ اسلام.
    • فیرحی، داوود (1383)، قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام، تهران، نشر نی.
    • کاتم، ریچارد (1378)، ناسیونالیسم در ایران، ترجمه احمد تدین، تهران، انتشارات کویر.
    • کرمانی، میرزا آقاخان (1326)، آئینۀ اسکندری، تهران، بی‌جا.
    • ــــــــــــــــــ (2000)، سه مکتوب، به کوشش بهرام چوبینه، اسن (آلمان)، نیما.
    • ــــــــــــــــــ (1395)، صدخطابه، به کوشش محمد جعفر محجوب، تهران، نشر چشمه.
    • گوبینو، آرتور دو (بی‌تا)، تاریخ ایرانیان، ترجمه ابوتران خواجه‎نوریان، تهران، چاپ شرکت مطبوعات.
    • مالکوم، سرجان (1380)، تاریخ ایران، ترجمه میرزا اسماعیل حیرت، تهران، انتشارات یساولی.
    • مروزی، میرزامحمدصادق (1386)، تحفۀ عباسی (در: سیاستنامههای قاجاری: رسایل سیاسی)، گردآوری و تصحیح غلامحسین زرگری‎نژاد، تهران، موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
    • مفتون دنبلی، عبدالرزاق (1383)، عبرتنامه (ترجمه سفرنامه کروسینسکی)، به کوشش مریم میراحمدی، تهران، توس.
    • نراقی، ملا احمد (1367)، شوون فقیه، ترجمه سید جمال موسوی، تهران، بعثت.
    • نفیسی، سعید (1364)، تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران در دوره معاصر، ج1، تهران، نشر بنیاد.
    • نوری، محمدتقی‎بن محمدمهدی (1386)، اشرفالتواریخ، تصحیح سوسن اصیلی، تهران، مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
    • واتسن، رابرت گرانت (1340)، تاریخ قاجار، ترجمه عباسقلی آذری، بی‌جا، بی‌نا.
    • وینسنت، اندرو (1371)، نظریههای دولت، ترجمه حسین بشیریه، تهران، نشر نی.
    • هدایت، رضاقلی‎خان (1380)، روضه‌الصفای ناصری، به کوشش جمشید کیانفر، تهران، نشر اساطیر.

    مقاله‌ها

    • قدیمی‎قیداری، عباس، «درآمدی بر موانع و دشواری‎های تاریخ‎نویسی در ایران با تأکید بر عصر قاجار»، دو فصلنامه علمی- پژوهشی تاریخنگاری و تاریخ‌نگری دانشگاه الزهرا، ش 8، 1390.
    • قدیمی‎قیداری، عباس، «تکوین جریان انتقاد بر تاریخ‌نویسی سنتی در ایران عصر قاجار»، پژوهشنامه انجمن ایرانی تاریخ، ش 2، 1388.
    • ضیاابراهیمی، رضا، «خودشرقی‎گرایی و بی‎جاسازی: استفاده و سوء استفاده از گفتمان ”آریایی‎گرایی“ در ایران»، ایران‌نامک، ش 4، 1394.
    • شوهانی، سیاوش، «پارادایم تاریخ‎نویسی در ایران: الگویی از تاریخ‎نگاری هزارساله»، مطالعات تاریخ اسلام، ش 6، 1389.
    • رحمانیان، داریوش، علیرضا ملایی توانی، حسن حضرتی، «پارادایم‎های مؤثر بر تاریخ‎نگاری دوران معاصر ایران»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش 122، 1387.
    • توکلی‎طرقی، محمد، «تاریخ‎پردازی و ایران‎آرایی: بازسازی هویت ایرانی در گزارش تاریخ»، ایراننامه، ش 48، 1373.