The Reflection of Historiography of Art in the political Historiography of the Safavids (With an Emphasis on the Art of Calligraphy)

Document Type : Research Paper

Authors

1 PhD student in Iranian history, Islamic course, Lorestan University

2 Assistant Professor Lorestan University

3 Professor, Lorestan University

Abstract

Political historiography is one of the general features of the Safavid historiography, which has its main reliance on the political and military events and has paid less attention to the social, economic, cultural and artistic affairs. Despite this dominant approach in the political historiography, with the effective support of the Safavids for art and the interest of some political historians in the art of calligraphy, who were among the court secretaries, scribes and calligraphers, the importance and volume of recorded materials on calligraphy was in the first place compared to other arts. Also, under the influence of the political historiography, Golestan-Honar was written as the first serious historiography in Iranian art, which shows the value and superiority of the calligraphy from the perspective of political developments and the center of the Safavid court over other arts. In this descriptive-analytical research, the historiography of the art of calligraphy is examined in the political historiography of the Safavid era. The findings indicate that the status of the great calligraphers, the history and various items of calligraphy and special attention to Nastaliq pen, the classification of calligraphers and their migrations are reflected in the political historiography of this period.

Keywords


  • منابع

    کتاب‌ها

    • آژند، یعقوب (1390)، میرعماد، تهران، امیرکبیر.
    • آژند، یعقوب (1398)، از کارگاه تا دانشگاه پژوهشی در نظام آموزشی استاد شاگردی، تهران، فرهنگستان هنر.
    • اشپولر، و دیگران (1388)، تاریخنگاری در ایران، ترجمه یعقوب آژند، تهران، گستره.
    • اصفهانی، محمدمعصوم بن خواجکی (1368)، خلاصهالسیر، تهران، علمی.
    • افوشته‎ای نظنزی، محمودبن هدایت‎الله (1373)، نقاوهالآثار فی ذکرالاخیار، به‎اهتمام احسان اشراقی، چ2، تهران، علمی و فرهنگی.
    • اولئاریوس، آدام (1363)، سفرنامه آداماولئاریوس، ترجمه احمد بهپور، تهران، سازمان انتشاراتی و فرهنگی ابتکار.
    • بداونی، عبدالقادربن ملوکشاه (1869م)، منتخبالتواریخ، جلد 3، کلکته، کالج برس.
    • برک، سلیمان (1396)، خوش‌نویسان استانبول، مترجمان، مهدی قربانی، ثریا منیری، تهران، پیکره.
    • بلر، شیلا (1397)، خوش‌نویسی اسلامی، ترجمه ولی‎الله کاووسی، تهران، فرهنگستان هنر.
    • بورکهارت، تیتوس (1376)، فرهنگ رنسانس، ترجمه محمدحسن لطفی، تهران، طرح نو.
    • ترکمان، اسکندربیگ (1382)، تاریخ عالمآرای عباسی، جلد1و2، تهران، امیرکبیر.
    • ثواقب، جهانبخش (1387)، منابع و مآخذ تاریخ صفویه، شیراز، میتراس.
    • جعفریان، رسول (1387)، کتاب و کتابخانه در دوره صفوی، مقالاتتاریخی، دفترسوم، قم، دلیل ما.
    • جملی‎کارری، جووانی‎فرانچسکو (1383)، سفرنامه، ترجمه عباس نخجوانی و عبدالعلی‎کارنگ، تهران، علمی و فرهنگی.
    • جنابدی، میرزابیگ (1378)، روضهالصفویه، به‎اهتمام‎ غلامرضا مجد، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشاریزدی.
    • حزین لاهیجی، محمّدعلى (1334)، تذکرۀ حزین، اصفهان، کتابفروشى تأیید.
    • حزین لاهیجی، محمدعلی (1375)، تاریخ و سفرنامه حزین، تحقیق و تصحیح علی دوانی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
    • حسینی استرآبادی، حسن بن مرتضی (1366)، تاریخ سلطانی: از شیخ صفی تا شاهصفی، تهران، علمی.
    • حسینی تفرشی، محمدحسین‎بن فضل‎الله (1390)، منشآت تفرشی (مجموعهای از نامههای اخوانی و دیوانی دوران صفویه)، تصحیح و تعلیقات محسن بهرام‎نژاد، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
    • حسینی سوانح‎نگار تفرشی، ابوالمفاخربن فضل‎الله (1388)، تاریخ شاه صفی (تاریخ تحولات ایران در سالهای 1038-1052 ق.)، تصحیح و تعلیقات محسن بهرام‎نژاد، تهران، میراث مکتوب.
    • حسینی، خورشاه بن قباد (1379)، تاریخ ایلچی نظام شاه، به‎تصحیح محمدرضا نصیری و گوئیچی‎هانه‎دا، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
    • دبیران دبیرخانه شاه سلیمان صفوی (1388)، منشآت سلیمانی، به‎کوشش رسول جعفریان، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد محلس شورای اسلامی.
    • راوندی، محمدبن علی (1383)، راحهالصدور و آیهالسرور در تاریخ آلسلجوق، به‎‎سعی‎ و تصحیح‎: محمد اقبال، تهران، امیرکبیر.
    • روملو، حسن‎بیگ (1357)، احسنالتواریخ، به‎تصحیح عبدالحسین نوائی، تهران، بابک.
    • ریاحی، محمدامین (1369)، زبان و ادب فارسی در قلمرو عثمانی، تهران، پاژند.
    • ریزمن، لئونارد؛ انگویتا، ماریانو اف (1383). جامعهشناسی قشرها و نابربریهای اجتماعی، ترجمه محمد قلی‎پور، تهران: دقت.
    • ژرمیاس، اوا. ام (1387)، تاریخ پیوستگیهای فرهنگ ایران با فرهنگ زبانهای ترکی در سده 11-17، ترجمه عباسقلی ‎غفاریفرد، تهران، امیرکبیر.
    • سمرقندی، دولتشاه (1338)، تذکره الشعرا، تهران، کلاله خاور.
    • سودآور، ابوالعلاء (1380)، هنر دربارهای ایران، ترجمه ناهید محمد شمیرانی، تهران، کارنگ.
    • شاردن، جان (1374)، سفرنامه شاردن، ترجمه اقبال یغمایی، ج3، تهران، توس.
    • شاملو، ولی‎قلی‎بن‎داودقلی (1374)، قصصالخاقانی، جلد2، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    • شهیدانی، شهاب (1398)، تحولات خوش‌نویسی عصر صفوی با تأکید برآثار و احوال علیرضا عباسی، اصفهان، دانشگاه اصفهان با همکاری قطب مطالعات صفوی و کانون فرهنگی– هنری مساجد.
    • شیمل، آن ماری (1368). خوش‌نویسی و فرهنگ اسلامی، ترجمه اسدالله آزاد، مشهد: آستان قدس رضوی.
    • صادقی‎بیگ افشار (1327)، مجمعالخواص، ترجمه عبدالرسول خیام‎پور، تبریز، اخترشمال.
    • صالح طباطبایی (1388)، مجموعه مقالات نگارگری در نظر و عمل، تهران، فرهنگستان هنر.
    • ظهیرالدین‎محمدبابر (بی تا)، بابرنامه یا تزوکبابری، بی‎جا، بی‎نا.
    • عالی‎افندی، مصطفی (1369)، مناقبهنروران، تهران، سروش.
    • غفاری قزوینی، قاضی‎احمد (1343)، تاریخ جهانآرا، تهران، کتابفروشی‎حافظ.
    • فریدون‎بیگ، احمد فریدون توقیعی (1274)، منشآتالسلاطین، ج2، استانبول.
    • فضائلی، حبیب الله (1390)، اطلس خط، تهران، سروش.
    • قدیمی قیداری، عباس (1396)، تاریخنویسی در ایران (از ابوعلیبلعمی تا آقاخان)، تهران، سمت.
    • کمپفر، انگلبرت (1363)، سفرنامه، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران، خوارزمی.
    • کوتین، شعله‎آلیسیا (1388)، تاریخنویسی در روزگار فرمانروایی شاهعباس صفوی، تهران، دانشگاه ‎اصفهان.
    • گیدنز، آنتونی (1384). جامعهشناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران، نی.
    • مایل هروی، نجیب (1372)، کتابآرایی در تمدن اسلامی، مشهد، آستان‎ قدس ‎رضوی.
    • محمدحسن، زکی (1388). هنر ایران در روزگار اسلامی، ترجمه محمد ابراهیم اقلیدی، تهران، صدای معاصر.
    • مستوفی بافقی، محمد مفید (1340)، جامع مفیدی، به‎کوشش ایرج افشار، تهران، چاپخانه رنگین.
    • مشیزی، میرمحمدسعید (1369)، تذکره صفویه کرمان، به‎تصحیح باستانی پاریزی، تهران، علم.
    • منجم یزدی، کمال‎بن جلال (1397)، زبدهالتواریخ، تحقیق و تصحیح غلامرضا مهدوی راونجی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • منجم، مولاجلال‎الدین (1366)، تاریخ عباسی یا روزنامه ملاجلال، به‎کوشش سیف‎الله وحیدنیا، تهران، وحید.
    • منشی قزوینی، بوداق (1378)، جواهرالاخبار، تصحیح محسن بهرام‎نژاد، تهران، میراث مکتوب.
    • منشی قمی، احمدبن‎حسین (1383)‎، خلاصهالتواریخ، جلد ۱، تهران، دانشگاه تهران.
    • منشی قمی، قاضی ‎میراحمد (1352)، گلستان هنر، به‎تصحیح احمد سهیلی‎خوانساری، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
    • میرزا سمیعا، محمدسمیع (1332)، تذکرهالملوک، به‎کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران: کتابفروشی طهوری.
    • نصرآبادی، میرزاطاهر (1363)، تذکره نصرآبادی، تصحیح وحیددستگردی، تهران، فروغی.
    • نصیری، محمد ابراهیم ‎بن زین‎العابدین (1373)، دستور شهریاران، به‎کوشش محمدنادر نصیری ‎مقدم، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
    • نوایی، عبدالحسین (1368)، شاهطهماسب، مجموعه اسناد و مکاتبات تاریخی، تهران، ارغوان.
    • نورمحمدی، مهدی (1394)، عماد ملک خط، زندگی و آثار میرعماد سیفی قزوینی، تهران، علمی.
    • هایدماینر، ورنن (1393)، تاریخ تاریخ هنر (سیری در تاریخ تکوین نظریه هنر)، مترجم مسعود قاسمیان، فرهنگستان هنر، سمت، تهران.
    • واصفی، زین‎الدین‎محمود (1349)، بدایعالوقایع، جلد1، به‎تصحیح: الکساندربلدروف، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
    • واله‎اصفهانی، محمدیوسف (1372)، خلدبرین، ایران در روزگارصفویان، به کوشش میرهاشم محدث، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشاریزدی.
    • وحیدقزوینی، محمدطاهربن‎حسین (1383)، تاریخ جهانآرایعباسی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

    مقاله‎‌ها

    • آژند، یعقوب، «تأثیر هنرمندان مکتب تبریز در شکل‎گیری و گسترش مکتب استانبول»، هنرهای زیبا، شماره41، 1389.
    • افشار، ایرج، «از گنج‎خانه‎ی متون، خط، قلم و کاغذ نسخه»، نامهبهارستان، شماره1، 1381.
    • پات، فریبا، احمدرضا خضری و مهرانگیز مظاهری، «خوش‌نویسی در آغاز عصرصفوی: تحولات، کارکردها، حامیان و هنروران»، پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی، شماره 1، 1390.
    • پردنجانی‎رحیمی، حنیف، «دو نگرش به تاریخ هنر:مطالعه تطبیقی فلسفه تاریخ هنر قاضی احمدقمی و جورجو وازاری در گلستان هنر و زندگی هنرمندان»، فصلنامه مطالعات تطبیقی هنر، شماره 16، 1397.
    • حسنین، آزاده، «مطالعه تطبیقی گلستان هنر و مناقب هنروران»، مطالعات تاریخ اسلام، شماره30، 1395.
    • سوچک، پریسیلا، «خوش‌نویسی در اوایل دوره صفوی»، ترجمه ولی‎الله کاووسی، گلستان هنر، شماره10، 1386.
    • صفت‎گل، منصور، «تاریخ‎نویسی در ایران عصر صفوی؛ مراحل و گونه‎شناسی»، پژوهشهای علوم تاریخی، شماره1، 1388.
    • فرنی، اریک، «روشهای تاریخ‎نگاری هنر و سیر تحول آن‌ها»، ترجمه: زهرا اهری، فصلنامه خیال (فرهنگستان هنر)، 1383.
    • قیومی‎بیدهندی، مهرداد، فاطمه ‎گلدار (1394)، «تاریخ هنر بر محور هنرمند در دوجهان»، فصلنامه مطالعات تطبیقی هنر، شماره9، 1394.
    • میرزایی‎مهر، علی‎اصغر، «مقایسه تطبیقی گلستان هنر با مناقب هنروران، بخش نقاشی و نقاشان»، هنرهای زیبا (هنرهای تجسمی)، شماره49، 1391.
    • نیشابوری، فاضل، «بررسی و مقایسه دستورالعمل‎های مندرج در رساله‎های خوش‌نویسی فارسی»، نامهبهارستان، شماره 7 و 8، 1382.