Challenges of Iranian Sovereignty in the Caspian Sea after the Conclusion of the Russo-Persian Treaty of Friendship (1921 AD) (1300-1304

Document Type : Research Paper

Authors

1 Assistant Professor Mazandaran University

2 PhD in History of Shahid Beheshti University

Abstract

After the establishment of the Tsarist regime in Russia, Iranian rule in the Caspian Sea was gradually challenged. Challenges of Iranian sovereignty in the Caspian Sea during the Qajar period, after two periods of war with Russia and the conclusion of the Golestan and Turkmenchay treaties led to the deprivation of Iranian sovereignty in this sea. In such circumstances, the conclusion of the Russo-Persian Treaty of Friendship (1921 AD) raised hopes of restoring Iranian sovereignty in the Caspian Sea. The present study, relying on the systemic theory of International Politics by Kenneth Waltz and using the method of historical research and examining the archival documents, seeks to answer this question, “What challenges were faced by the sovereignty of Iran in the Caspian Sea in the years 1300 to 1304, after the conclusion of the Russo-Persian Treaty of Friendship (1921 AD)? The research findings show that contrary to the provisions of the Friendship Treaty, the sovereignty of Iran in the Caspian Sea in the years 1300 to 1304 faced serious economic and political challenges by the Soviet government, the same as what happened in the Tsarist rule. The spread of smuggling with the support of the Soviet government, disruption of trade and the periodic rise in the prices of exported and imported goods, economic challenges and the spread of insecurity and a sense of fear, violation of the national sovereignty and territorial integrity, interference in Iran's internal and political affairs and finally supporting and inciting divergent forces against the central government were among the political challenges faced by the Iran rule in the Caspian Sea from the years 1300 to 1304.

Keywords


کتاب‌ها
-     استرآبادی، محمدمهدی (1377)، جهانگشای نادری، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
-     اسکندربیک منشی (1334)، عالمآرای عباسی، جلد دوّم، تهران: امیرکبیر.
-     اوبن، ژان (1362)، سفرنامه و بررسیهای سفیر فرانسه در ایران 1906-1907، ترجمه علی‌اصغر ‌سعیدی. تهران: ‌کتاب‌فروشی زوار.
-     اورسل، ارنست (1353)، سفرنامه اورسل، ترجمه علی‌اصغر سعیدی. تهران: انتشارات زوار.
-     بازن (1340)، نامههای طبیب نادرشاه، ترجمه علی‌اصغر حریری، تهران: انجمن آثار ملّی.
-     براون، ادوارد گرانویل (1384)، یک سال در میان ایرانیان، ترجمه مانی صالحی علامه. تهران: نشر اختران.
-     ترویا، هنری (1364)،  ایوان مخوف، ترجمه مهین میلانی، تهران: شرکت انتشاراتی رسا.
-     تیموری، ابراهیم (1332)، عصر بیخبری یا تاریخ امتیازات در ایران، ابراهیم تیموری، تهران، شرکت نسبی اقبال و شرکا.
-     جملی کارری، جیوانی فرانچسکو (1348)، سفرنامه کارری، ترجمه عباس نخجوانی، تبریز: فرانکلین.
-     حسنی، سید رحمان (1396)، تجارت از راه دریای خزر در عصر قاجار، بابل: انتشارات مروارید بحر علم.
-     حسنی، سید رحمان (1392)، «پژوهشی در «جایگاه شیلات شمال در مناسبات ایران و روسیه» با تکیه بر اسناد آرشیوی (1828-1953م)»، مجله تاریخ اسلام و ایران، شماره107.
-     دروششوار، کنت ژولین (1378)، خاطرات سفر ایران، ترجمه مهران توکلی، تهران: نشر نی.
-     دلاواله، پیترو (1348)، سفرنامه پیترو دلاواله، ترجمه شجاع‌الدین شفا، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
-     دورکورف، بارون فیو (1372)، سفرنامه بارون فیودورکوف 1835-1834، ترجمه اسکندر ذبیحیان. تهران: انتشارات فکر روز.
-     دولت‌آبادی، یحیی (1361)، حیات یحیی، جلد چهارم، تهران: فردوسی.
-     سایکس، سر پرسی (1363)، سفرنامه ژنرال سر پرسی سایکس، ترجمه حسین سعادت نوری، بی‌جا: چاپخانه آسمان.
-     شاردن، ژان (1335)، سیاحت‌نامه شاردن، ترجمه محمد عباسی، جلد سوم، تهران: امیرکبیر.
-     شیخ‌الاسلامی، جواد (1363)، روابط ایران و شوروی از انقلاب اکتبر1917تا شهریور1320، تهران: انتشارت دانشگاه تهران.
-     شوستر، مورگان (1351)، اختناق ایران، ترجمه ابوالحسن موسوی شوشتری، چ2، تهران: انتشارات مطبوعاتی صفی‌علیشاه.
-     طاهر احمدی، محمود (1384)، روابط ایران و شوروی در دوره رضاشاه، تهران: امیرکبیر.
-     قاسمی، حاکم و زهرا ناظری (1390)، «تحولات ژئوپلیتیک در حوزه دریای خزر و تغییر نقش قدرت‌های بزرگ در این منطقه»، فصلنامه ژئوپلیتیک، شماره23.
-     قاضیها، فاطمه (1374)، اسنادی از روند اجرای معاهده ترکمانچای، تهران: انتشارات سازمان اسناد ملی.
-     قاضیها، فاطمه (1380)،  اسناد روابط ایران و روسیه در دوران فتحعلیشاه و محمدشاه، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
-     قاضیها، فاطمه (1380)، اسناد روابط ایران و روسیه از دوره ناصرالدین‌شاه تا سقوط قاجاریه، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
-     کاتف، فدت آفاناس یویچ (2536)، سفرنامه کاتف، ترجمه صادق همایونفرد، تهران: کتابخانه ملی.
-     کسروی، احمد (1378)، تاریخ هیجده‌ساله آذربایجان، چ 12، تهران: انتشارات امیرکبیر.
-     کاظم‌بیگی، محمدعلی (1384)، دریای خزر و قدرت‌های بزرگ: امپریالیزم بریتانیا، تهران: وزارت خارجه.
-     کاظم‌زاده، فیروز (1371)، روس و انگلیس در ایران1914-1864، چ2، ترجمه منوچهر امیری، تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
-     کرزن، جرج (1362)، ایران و قضیه ایران، ترجمه وحید مازندرانی، جلد دوّم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
-     لسان‌الملک سپهر، محمدتقی (1377)، ناسخالتواریخ، به اهتمام جمشید کیانفر، ج2-1، تهران: انتشارات اساطیر.
-     مجموعه قوانین و مقررات سالهای 1320-1300 هجری شمسی، (1384) قوه قضائیه روزنامه رسمی کشور. ج1، تهران: روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران.
-     مرعشی صفوی، محمدخلیل (1328)، مجمعالتواریخ، بی‌جا: بی‌تا.
-     مستوفی، عبدالله (1343)، شرح زندگانی من، جلد سوم، تهران: زوار.
-     مشیرزاده، حمیرا (1386)، تحول در نظریه‌های روابط بین‌الملل، تهران، سمت.
-     مقصودلو، حسینقلی (1363)، مخابرات استرآباد، به کوشش: افشار و دریاگشت، جلد دوّم، تهران: نشر تاریخ ایران.
-     مکّی، حسین (1362)، مختصری از زندگانی سیاسی سلطان احمدشاه قاجار، تهران: امیرکبیر.
-     مگداف، هاری و تام کمپ (1382)، امپریالیسم، تاریخ، تئوری، جهان سوم، ترجمه هوشنگ مقتدری، چ5، تهران: انتشارات کویر.
-     منشور گرگانی، محمدعلی (1326)، سیاست دولت شوروی در ایران از 1296تا1306، تهران: چاپخانه مظاهری.
-     میرزاصالح، غلامحسین (1369)، جنبش میرزاکوچکخان بنا بر گزارشهای سفارت انگلیس، تهران: نشر تاریخ ایران.
-     وحید قزوینی، محمدطاهر (1329)، عباسنامه، اراک: کتاب‌فروشی داودی.
 
اسناد
اداره کل آرشیو و اسناد وزارت خارجه
-     سال1300، ش کارتن35، ش پرونده1،
-     سال1300، ش کارتن65، ش پرونده 3،
-     سال1300، ش کارتن15، ش پرونده5،
-     سال1300، ش کارتن63، ش پرونده2،
-     سال1300، ش کارتن49، ش پرونده16،
-     سال1300، ش کارتن46، ش پرونده 19،
-     سال1300، ش کارتن49، ش پرونده30،
-     سال 1300، ش کارتن46، ش پرونده19،
-     سال1301، ش کارتن2، ش پرونده16،
-     سال1301، ش کارتن30، ش پرونده5،
-     سال1301، ش کارتن35، ش پرونده31،
-     سال1301، ش کارتن36، ش پرونده35،
-     سال1301، ش کارتن49، ش پرونده2،
-     سال1301، ش کارتن49، ش پرونده4،
-     سال1301، ش کارتن49، ش پرونده13،
-     سال1301، ش کارتن49، ش پرونده 26،
-     سال1301، ش کارتن49، ش پرونده31،
-     سال1302، ش کارتن31، ش پرونده 37،
-     سال1302، ش کارتن36، ش پرونده 23،
-     سال1302، ش کارتن 40، ش پرونده2،
-     سال1302، ش کارتن49، ش پرونده14،
-     سال1302، ش کارتن49، ش پرونده7،
-     سال1302، ش کارتن56، ش پرونده 4،
-     سال1303، ش کارتن36، ش پرونده35،
-     سال1303، ش کارتن40، ش پرونده4،
سازمان اسناد ملی
-     شناسه سند: 138/240،
-     شناسه سند: 22579/240،
-     شناسه سند: 6976/240،
-     شناسه سند: 6897/240،
-     شناسه سند: 6976/240،
-     شناسه سند: 20350/240،
-     شناسه سند: 32589/240،
-     شناسه سند: 4599/293،
مرکز اسناد مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی
-     سال1301، ش پرونده 36،
-     سال1302، ش پرونده 5،
-     سال1302، ش پرونده 83،
-     سال1302، ش پرونده 84،
-     سال1302، ش پرونده 85،
-     سال1302، ش پرونده 106،
-     سال1302، ش پرونده 108،
-     سال1302، ش پرونده 111،
-     سال1303، ش پرونده 3،
-     سال1303، ش پرونده 22،
-     سال1303، ش پرونده 20،
-     سال1304، ش پرونده 7،
-     سال1304، ش پرونده 14،
-     سال 1304، شماره پرونده 15،
مرکز اسناد مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر
-     شماره راهنما: 12-615-14م.
-     شماره راهنما: 15-530-12م.
-     شماره راهنما:138-1518-12م
-     شماره راهنما: 153- 1518-12م.
-     شماره راهنما:12741-0-0ن.
-     شماره راهنما:12746-0-0ن.
-     شماره راهنما: 33457-0-0ن.
-     شماره راهنما: 12803-0-0ن.
نشریات
-     روزنامه اتحاد، سال اول، دی 1301، شماره 281.
-     روزنامه اختر، سال بیستم، سه‌شنبه 14 شوال 1312، شماره 39.
-     روزنامه ایران، سال هفتم، خرداد 1301، شماره1156.
-     روزنامه ایران، تیر 1301، شماره1178.
-     روزنامه ستاره ایران، سال هشتم، آذر 1301، شماره 105.
-     روزنامه ثریا، سال اول، شماره 41، شنبه بیست‌وهشتم ربیع‌الاول سال 1317.
-     روزنامه شفق سرخ، سال دوم، تیر1301، شماره43.
-     فصلنامه گنجینه اسناد، نادعلی صادقیان، «مروری بر نظام حقوقی دریای خزر از دریچه اسناد و معاهدات»، دوره 17، شماره 3، پاییز 1386، صفحه 62-45.
-     فصلنامه مطالعات سیاسی، علی‌رضا محمدخانی، «تبیین رویکرد نوواقع‌گرایی در روابط بین‌الملل»، دوره اول، شماره 3، بهار 1388، صص 100-83.
کتاب‌های لاتین
-      Cook, John (1770), Voyages and Travels: Through the Russian Empire, Tartary, and part of Kingdom of Persia,vol 2, Paris.
-      Hanway, Jonas (1753), An Historical Account Of The British trade over The Caspiansea, Vol 1, London: Cornhill.
-            IRAN POLITICAL DIARIES, General Editor: R.M.Burrel,Volume 6: 1921-1923, Cambridge: Archive Editions Ltd, 1997.
-      Lockhart, Laurence (1938), Nadir Shah: a critical study based manily upon contemporary surces, London: Luzac and Co.